Dünən Azərbaycan paytaxtında respublikanın Prezidenti Heydər Əliyev ilə ATƏM-in Dağlıq Qarabağa dair Minsk qrupunun sədri Yan Eliasson arasında danışıqlar olmuşdur. İsveç diplomatı srağagün Bakıya Ermənistan-Azərbaycan münaqişənin aradan qaldırılması sahəsində ATƏM-in sülhyaratma missiyası çərçivəsində Azərbaycan rəhbərliyi ilə məsləhətləşmələri davam etdirmək üçün gəlmişdir. Məlum olmuşdur ki, o, bölgəyə özünün bu üçüncü səfəri zamanı Yerevana və Xankəndinə də gedəcəkdir.

Azərbaycan dövlətinin rəhbəri danışıqlar başlanmazdan əvvəl qeyd etmişdir ki, problemin həlli məqsədilə növbəti addımlar üçün müəyyən əsas toplanmışdır. O demişdir ki, ATƏM-in təklif etdiyi formul əsasında, yəni Minsk qrupunun, Rusiya və MDB-nin vasitəçiliyi ilə münaqişənin aradan qaldırılması haqqında böyük siyasi sazişin layihəsi üzərində hazırda fəal iş gedir.

Heydər Əliyev münaqişə zonasında atəşin dayandırılmasını - onun rejiminə tərəflər bir aydan çoxdur əməl edirlər - “müsbət amil” adlandıraraq nəzərə çarpdırmışdır ki, işğal olunmuş bütün ərazilərdən Ermənistan silahlı birləşmələrinin çıxarılması, bir milyon nəfərdən çox azərbaycanlı qaçqının öz daimi yaşayış yerlərinə qayıtması və təbii olaraq, sülh danışıqlarının davam etdirilməsi Azərbaycan üçün eyni dərəcədə əhəmiyyətlidir. O demişdir ki, atəşin dayandırılması son məqsəd deyil, qarşıdurmanın ortaya çıxardığı mürəkkəb məsələlərin kompleks şəkildə həlli üçün məhz vasitədir. Prezident bildirmişdir: Bununla əlaqədar Azərbaycan, əvvəllər olduğu kimi, yenə də ATƏM-ə, onun Minsk qrupunun güclü fəaliyyətinə bel bağlayır. O, ümidvar olduğunu söyləmişdir ki, indiki görüşdə sülhyaratma prosesinin yeni mərhələsinin bünövrəsi qoyulacaqdır.

Yan Eliasson Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin aradan qaldırılmasında ATƏM-in, Rusiya və MDB-nin vasitəçilik səylərinin tamamilə əlaqələndirilməsinə tərəfdar olduğunu bildirmişdir. O demişdir ki, vasitəçilərin fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi münaqişə zonasında birgə nəzarəti həyata keçirmək və danışıqlar prosesini davam etdirmək üçün mühüm amildir. İsveç diplomatı bununla əlaqədar bildirmişdir ki, o, son iki həftəni belə əlaqələr yaradılmasına həsr etmişdir. Yan Eliasson bu sırada özünün Moskvada (indi orada Rusiya tərəfi ilə səylərin birləşdirilməsi haqqında danışıqlar davam edir) keçirdiyi görüşləri, habelə Minsk qrupunun və ATƏM-in müvafiq surətdə Praqada və Vyanada keçirilmiş iclaslarını vurğulamışdır.

Diplomat Azərbaycan dövlətinin başçısına Qarabağ probleminin həllinə dair ATƏM-in planının ardıcıl şəkildə müdafiə edilməsində onun prinsipial mövqe tutduğuna görə təşəkkürünü bildirmişdir. Heydər Əliyev özünün prinsipial mövqeyini bu yaxınlarda İstanbula səfərinin gedişində də nümayiş etdirmişdir. Bundan əvvəl isə, Azərbaycan planın layihəsini ona özünün düzəlişləri keçirildikdən sonra bəyənmiş və imzalamış, bu barədə Təhlükəsizlik Şurasına məlumat vermişdir. Diplomat demişdir ki, hər bir ölkə, xüsusən kiçik ölkə ATƏM-in prinsiplərini dəstəkləməklə ən əvvəl öz təhlükəsizliyini təmin edir. O ki qaldı bu sənədi imzalamayan Ermənistana, Yan Eliassonun dediyinə görə, indi Ermənistan ATƏM-in missiyasını müsbət qarşılayır, amma bəzi düzəlişlər keçirilməsini xahiş edir. Bu düzəlişlər Dağlıq Qarabağın erməni əhalisinin təhlükəsizliyi məsələsinə aiddir.

Minsk qrupu sədrinin fikrincə, hazırda atəşin dayandırılmasına dair əldə olunmuş sazişi möhkəmlətmək, eyni zamanda münaqişə zonasında vəziyyətin indiki kimi qalmasına yol verməmək vacibdir. Onun əqidəsincə, sülh prosesinin dönməzliyini təmin edən tədbirlər hazırlanması vaxtı gəlib çatmışdır. Bütün bunlar müvafiq sazişdə əksini tapmalıdır. Yan Eliassonun rəyincə, Dağlıq Qarabağ üstündə altı illik silahlı münaqişənin doğurduğu bütün mürəkkəb məsələləri saziş imzalandıqdan iki həftə sonra həll etmək mümkündür. Lakin hazırlıq işi o dərəcədə dəqiq və məharətlə aparılmalıdır ki, vasitəçilik missiyası, diplomatın təbirincə desək, “qapalı vəziyyətə” düşməsin.

Minsk qrupunun başçısı bildirmişdir ki, o, regiona indiki səfərində burada ATƏM-in qüvvələrinin yerləşdirilməsi ilə bağlı məsələləri, habelə işğal olunmuş ərazilərdən qoşunların tamamilə çıxarılmasına və təhlükəsizlik üçün təminat yaradılmasına yönəldilmiş sonrakı tədbirləri müzakirə etmək niyyətindədir. Onun dediyinə görə, bu, problemin hərtərəfli şəkildə həllinə həmçinin çalışan Rusiyanın səylərinə doğru körpü ola bilər.

Heydər Əliyev problemin həlli sahəsində Minsk qrupunun fəaliyyətini müsbət qiymətləndirərək, bir daha təsdiq etmişdir ki, Azərbaycan münaqişənin ATƏM çərçivəsində aradan qaldırılmasına tərəfdar olaraq qalır. Bunu respublika rəhbərliyi dəfələrlə bəyan etmişdir. O bildirmişdir: Azərbaycan tərəfi buna həmişə kömək etmiş və bundan sonra da kömək edəcəkdir ki, ATƏM və onun Minsk qrupu sülhyaratma prosesində fəal rol oynasın. Bununla bərabər nəzərə çarpdırılmışdır ki, əks tərəf - Ermənistan buna hər cür əngəllər törədərək, ikili mövqe tutur, ATƏM barəsində qeyri-səmimilik nümayiş etdirir. Bununla əlaqədar Heydər Əliyev diplomatın diqqətini qonşu respublika rəhbərliyinin münaqişənin aradan qaldırılması sahəsində Minsk qrupunun səylərinin pozulmasına yönəldilmiş bəzi əməllərinə cəlb etmişdir.

Azərbaycan Prezidenti Minsk qrupunun hazırladığı nizamasalma planı layihəsinin bəzi məqamlarını aydınlaşdırmaq barədə Ermənistan tərəfinin ATƏM-ə qarşı irəli sürdüyü tələblərdən təəccübləndiyini bildirmişdir. Həmin tələblər Dağlıq Qarabağın erməni əhalisinin təhlükəsizliyi məsələlərinə aiddir. Halbuki burada, Heydər Əliyevin fikrincə, aydın olmayan heç nə yoxdur. Azərbaycan rəhbərliyi Dağlıq Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyinə təminat verildiyini dəfələrlə bildirmişdir. Onların təhlükəsizliyi beynəlxalq müşahidəçilər və sülhyaratma qüvvələri bölgəyə gətirilən kimi öz-özünə təmin olunur.

Azərbaycan dövlətinin başçısı İsveç diplomatından təkidlə xahiş etmişdir ki, hərtərəfli siyasi sazişin tezliklə hazırlanmasına yönəldilmiş səmərəli tədbirlər görsün. Elə tədbirlər ki, bunlar Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin aradan qaldırılması ilə bağlı məsələlərin bütün kompleksinin həllini təmin edərdi. O, Yan Eliassonu həmçinin buna çağırmışdır ki, səyləri atəş dayandırıldıqdan sonra növbəti addımlar atılması üzərində cəmləşdirsin. Çünki indiki vəziyyətin saxlanması, Heydər Əliyevin fikrincə, Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının işğalının saxlanmasına bərabərdir. Nəzərə çarpdırılmışdır ki, ərazisinin 20 faizi işğal edilən və bir milyon nəfərdən çox qaçqını olan Azərbaycan bu cür vəziyyətlə daha barışa bilməz. Ermənistana nisbətən Azərbaycan müqayisə ediləbilməz dərəcədə daha böyük məhrumiyyətlərə məruz qalmışdır. Buna görə də Azərbaycan tərəfi münaqişənin tez bir zamanda aradan qaldırılmasına çalışır, lakin bir şərtlə ki, Ermənistan silahlı birləşmələri işğal edilmiş bütün ərazilərdən tamamilə çıxarılmalıdır.

Respublikanın rəhbəri Minsk qrupunun sədrinə İstanbulda keçirdiyi görüşlər və ötən həftənin sonunda Rusiyanın müdafiə naziri Pavel Qraçov ilə apardığı danışıqlar barəsində ətraflı məlumat vermişdir. O, həmin danışıqları səmərəli danışıqlar kimi qiymətləndirmişdi. Heydər Əliyev bildirmişdir: Azərbaycan tərəfi altı illik qarşıdurmya son qoyulmasında əməli nəticələrə nail olmaq üçün hər şey edir.

Görüşdə Azərbaycan Ali Sovetinin sədri Rəsul Quliyev, dövlət müşavirləri Vəfa Quluzadə və Nurəddin Sadıqov, xarici işlər naziri Həsən Həsənov və müdafiə naziri Məmmədrəfi Məmmədov iştirak etmişlər.

Elə dünən ATƏM-in Minsk qrupunun sədri ilə Azərbaycanın xarici işlər naziri Həsən Həsənov arasında görüş olmuşdur. Respublikanın xarici siyasət idarəsi mətbuat mərkəzinin məlumatına görə, söhbət zamanı Azərbaycan tərəfi Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin aradan qaldırılması sahəsində Minsk qrupunun və şəxsən onun sədrinin səylərini yüksək qiymətləndirmiş, eyni zamanda qeyd etmişdir ki, bu səyləri daha da gücləndirmək lazımdır. Xarici siyasət idarəsinin başçısı münaqişənin dinc yolla həlli şərtlərindən danışarkən bildirmişdir ki, bu məsələdə Azərbaycanın mövqeyi dəyişməz qalır: Azərbaycanın işğal olunmuş bütün əraziləri azad edilməli, qaçqınlar isə öz daimi yaşayış yerlərinə qayıtmalıdırlar.

Mətbuat mərkəzinin məlumatına görə, respublikanın xarici işlər naziri nəzərə çarpdırmışdır ki, Azərbaycan münaqişənin aradan qaldırılması üçün ATƏM-in Minsk qrupunun yollar axtardığını və ayrılıqda hər hansı bir dövlətin vasitəçiliyini alqışlayır və onlarla sıx əməkdaşlığa hazırdır.

Yan Eliasson ATƏM-in prinsiplərinə Azərbaycanın tərəfdar olduğunu vurğulayaraq qeyd etmişdir ki, Minsk qrupu respublikanın bu mövqeyini yüksək qiymətləndirir. Onun fikrincə, bölgəyə indiki səfərin gedişindən konkret nəticələrə nail olmaq üçün əlverişli şərait yaranmışdır.

Elə dünən axşam İsveç diplomatı Ermənistan rəhbərliyi ilə məsləhətləşmələri davam etdirmək üçün Yerevana yola düşmüşdür. Gözlənildiyinə görə, iyunun 18-də o, danışıqları davam etdirmək üçün Bakıya qayıdacaqdır.

Aslan Aslanov

AZƏRTAC-ın müxbiri