Münaqişə zonasında qarşılıqlı razılığa əsasən təxminən dörd aydır əməl edilən atəşin dayandırılması rejiminin möhkəmləndirilməsi ilə bağlı məsələlər Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri Heydər Əliyevin və Levon Ter-Petrosyanın ötən həftə Moskvada apardıqları danışıqlarda başlıca məsələlər olmuşdur.

Həmin məsələlər yüksək siyasi səviyyədə ilk dəfə müzakirə edilmişdir ki, bu da Qarabağ probleminin dincliklə aradan qaldırılmasına dair danışıqlarda Rusiya Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi, Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Vladimir Kozimirovun fikrincə tərəflərin barışığı qoruyub saxlamaq niyyətlərinə sübutdur.

Rusiya diplomatı AZƏRTAC-ın müxbirinə verdiyi məxsusi müsahibəsində nəzərə çarpdırmışdır ki, Moskva görüşü gedişində ən mürəkkəb problemlər barəsində qarşılıqlı güzəştlərin daha əsaslı surətdə axtarışı üçün zəmin qoyulsa da, bu görüşü nizama salma prosesində hər hansı bir xüsusi mərhələ kimi qiymətləndirmək olmaz.

Bununla yanaşı, danışıqların ruhu, onların xarakteri V.Kozimirovun dediyi kimi, bu iki Zaqafqaziya ölkəsi liderlərinin yeni görüşlər keçirməsini istisna etmir. Bölgədə sülhü təmin etməyə qadir danışıqlar prosesinin davam etdirilməsi məqsədilə rusiyalı vasitəçinin özü Azərbaycanın və Ermənistanın ali rəhbərləyi ilə demək olar ki, hər gün əlaqə saxlamaq niyyətindədir.

Vladimir Kozimirov Moskva görüşünün yekunlarına dair suala cavab verərkən bunu qeyd etməyi lazım bilmişdir ki, bu görüşdən hər hansı konkret nəticələr gözləmək heç də doğru olmazdı. Onun dediyi kimi, konkret nəticələrə nail olmaq üçün ekspertlərə göstərişlər verilmiş, tapşırılmışdır ki, Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin dialoqu zamanı söylənilmiş prinsipial mülahizələr üzərində işləsinlər.

Onun özü sentyabrın 8-də Rusiya paytaxtındakı Dövlət Qəbullar Evində təxminən 6 saat davam edən bu danışıqları “olduqca intensiv əməli faydalı” danışıqlar kimi qiymətləndirir. Diplomat demişdir: Bu da vacibdir ki, danışıqlar qarşılıqlı surətdə məqbul qərarlar axtarışı istiqamətində getmiş və bu, Moskvada Rusiyanın vasitəçiliyi ilə hər iki respublikanın xarici işlər nazirlərinin müavinləri səviyyəsində aparılan Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarına əlavə təkan vermişdir.

Rusiyanın xarici işlər naziri Andrey Kozırevin iştirakı ilə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin işgüzar söhbəti elə həmin Dövlət Qəbullar Evində sentyabrın 9-da keçirilmişdir. Rusiya xarici siyasət idarəsinin başçısının bir gün əvvəl Heydər Əliyev və Levon Ter-Petrosyan ilə şəxsi söhbətləri olmuşdur.

Xüsusi tapşırıqlar üzrə səfir həmçinin ümidvar olduğunu söyləmişdir ki, Azərbaycan və Ermənistan rəhbərlərinin görüşü böyük siyasi sazişin tezliklə imzalanmasına kömək edəcəkdir. Bu saziş keçmiş ittifaq ərazisində ən uzun sürən regional münaqişəyə son qoymalıdır. İndi Moskvada hər iki ölkənin ekspertləri sazişin layihəsi üzərində işləyirlər.

İki prezidentin görüşü ətrafında vəziyyətə gəldikdə, o, ümumən sadə olmamışdır. Bunun baisi isə həmişəki kimi Moskva mətbuatıdır. Belə ki, onun bir sıra yazıları açıq-aşkar qərəzkarlıq xarakteri daşıyırdı. Bu dəfə informasiyaları, doğrudan da, çətinliklə əldə etmək lazım gəlirdi, çünki istər Azərbaycanın, istərsə də Ermənistanın rəsmi nümayəndə heyətlərinin üzvləri məxfi danışıqlara xələl gəlməsin deyə, jurnalistlərlə görüşə o qədər də həvəslə getmirdilər. Moskva mətbuatının çıxışları isə informasiya əvəzinə, təhrif və uydurmalarla dolu idi. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev onların əksəriyyətini təkzib etmişdir. Ötən şənbə günü Türkiyənin Bakıya gələn xarici işlər naziri Mümtaz Soysal ilə danışıqlar qurtardıqdan sonra Azərbaycan dövlətinin başçısı jurnalistlərin suallarına cavab verərkən bildirmişdir ki, o, Ermənistan Prezidenti ilə Moskva görüşünü səmərəli görüş hesab edir. Heydər Əliyev demişdir: Mühüm haldır ki, hər iki tərəf barışığın saxlanmasının labüdlüyünü ilk dəfə yüksək səviyyədə bildirmişdir. O əmin etmişdir ki, barışıq pozulmayacaqdır. Azərbaycan Prezidenti bildirmişdir ki, uzunmüddətli sülhə nail olmaq haqqında konkret təkliflər müzakirə edilmişdir. Onun dediyi kimi, bu görüş (onu Moskva jurnalistləri nədənsə “şəxsi görüş” təki qiymətləndirmişlər) həmçinin göstərmişdir ki, nizamasalma prosesində ən mürəkkəb məsələlər barəsində də razılığa gəlmək mümkündür. O, Laçın və Şuşanın azad olunmasını belə məsələlər sırasına aid etmişdir.

Aslan Aslanov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri.