Bakı, 12 aprel (AZƏRTAC). 12 aprel - Dünya Aviasiya və Kosmonavtika Günüdür.

1961-ci ilin bu günündə ilk dəfə olaraq Sovet İttifaqı vətəndaşı Yuri Qaqarin orbitə çıxmışdır. “Vostok” kosmik gəmisi ilə orbitə çıxan kosmonavt 1 saat 48 dəqiqə ərzində Yer kürəsi ətrafında dövr etmiş və Rusiya Federasiyasının Saratov vilayəti ərazisində uğurla yerə enmişdir.

Keçmiş SSRİ Ali Sovetinin 1962-ci il 9 aprel tarixli qərarı ilə 12 aprel - Dünya Aviasiya və Kosmonavtika Günü elan edilmişdir. Hazırda bir çox ölkələr tərəfindən bu gün qeyd olunur.

Məhz bu uçuşdan sonra kosmosun fəth olunması üzrə 250-dən çox proqram həyata keçirilmiş, orbitdə 32 ölkədən bir neçə yüz kosmonavt və astronavt olmuşdur. Kosmosda hamıdan çox qalan da rusiyalı kosmonavt Sergey Avdeyevdir. O, 747 sutka, 17 saat açıq fəzada olmuşdur. Bir uçuşun davamiyyətinə görə isə lider ixtisasca həkim olan Valeri Polyakovdur. O, “Mir” stansiyasında bir ildən çox - 437 sutka 17 saat uçuş keçirmişdir. Kosmosa uçanlar arasında təkcə kişilər deyil, qadınlar da çox olmuşdur. Bu işdə də Rusiya birincidir. Dünyada ilk qadın kosmonavt məhz rusiyalı Valentina Tereşkovadır.

Sovet kosmonavtikasının baniləri arasında azərbaycanlı Kərim Kərimovun adı ön sıralardadır. O, daha çox “R-2” raketlərinin istehsalında müstəsna rol oynamışdır. 1957-ci il oktyabrın 4-də belə raketlərdən birinin köməkliyi ilə dünyada ilk dəfə olaraq yerin süni peyki kosmik fəzaya çıxarılmış və bununla da planetimizdə kosmos dövrü başlanmışdır.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan xalqının fəxri olan Kərim Kərimovun kosmik raket texnikasının inkişaf etdirilməsində misilsiz xidmətlər göstərmişdir. Ötən əsrin 50-60-cı illərində kosmosa uçuşların intensivləşməsində və süni peyklərin yaradılmasında o, bir alim kimi həmişə ön sırada olmuşdur.

Kosmosa uçuş üzrə Dövlət Komissiyasının sədri seçilən Kərim Kərimov dünyada ilk olan bu işdə bir nömrəli şəxs kimi tarixə düşmüşdür. Bütün kosmonavtlar kosmosa qalxanda və uçuşlarını başa vurub yerə enəndə məhz ona məruzə etmişlər. Maraqlı bir fakt kimi qeyd edək ki, həmin dövrdə televiziyada kosmonavtın hansısa bir şəxsə məruzə etdiyi nümayiş olunurdu. Kosmonavtın üzü görünsə də, onun məruzə etdiyi şəxsin televiziyada göstərilməsi qadağan idi. Sonralar məlum oldu ki, həmin şəxs məhz həmvətənimiz Kərim Kərimovdur.

General-leytenant Kərim Kərimov istehsalat-təşkilat və elmi fəaliyyətinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına, iki dəfə Lenin ordeninə, Qırmızı Əmək Bayrağı, Qırmızı Ulduz ordenlərinə layiq görülmüş və medallarla təltif olunmuşdur. Kərim Kərimov 2 dəfə dövlət mükafatı almışdır. O, həmçinin müstəqil Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmiş, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının fəxri üzvü seçilmişdir.

Azərbaycanda aerokosmik sənayenin yaradılması və bu sahənin inkişafı isə 2008-ci ildə dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamından sonra başlamışdır. Ölkədə fəaliyyət göstərən aerokosmik agentliyin qarşısında duran başlıca vəzifə ölkənin müdafiə qüdrətinin möhkəmlənməsinə və inkişafına xidmət edən layihələri icra etməkdir.

2010-cu il mayın 3-də Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin nəzdində “Azərkosmos” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) təsis edilmişdir. Bu qurum Qafqazda əsas peyk operatoru hesab edilir. “Azərkosmos” ASC-nin əsas fəaliyyəti müştəri tələblərinə cavab verən operator kimi müəyyən olunmuşdur. “Azərkosmos” peyk rabitəsi əsasında yayım və genişzolaqlı internet xidmətlərinin göstərilməsi və hökumət müştərilərinin yüksək etibarlı rabitə platformaları ilə təmin edilməsi istiqamətində iş aparır. Ən son texnologiya ilə təchiz edilən “Azərkosmos” yerüstü şəbəkələrin əhatə dairəsinə daxil olmayan peyk əsaslı xidmətlərdən faydalanmaq üçün əhaliyə geniş imkanlar yaradır.

Azərbaycanın ilk milli süni telekommunikasiya peyki “Azerspace-1” 2012-ci il fevralın 8-də orbitə çıxarılmışdır. “Azerspace-1” Bakı vaxtı ilə saat 01:36 radələrində Cənubi Amerikada yerləşən Fransa Qvianası Kosmik Mərkəzinin Kuru Kosmodromundan Fransanın “Arianespace” şirkətinin “Ariane 5” raket daşıyıcısı vasitəsilə qaldırılmışdır.

Çəkisi təxminən 3 min 200 kiloqram təşkil edən “Azerspace-1” Malayziyanın “Measat Satellite Systems” şirkəti tərəfindən istifadə olunan və “Azərkosmos” ASC-yə icarəyə verilən 46° Şərq uzunluq dairəsində geostasionar orbitdə yerləşir.

Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peyki ABŞ-ın “Orbital Sciences Corporation” şirkəti tərəfindən işlənib hazırlanan “STAR-2” platforması əsasında hazırlanmışdır. Peykin istismar müddəti 15 il təşkil edir. Aparat Şərqi Avropa, Şimali Afrika, Mərkəzi Asiya, Qafqaz ölkələri, Yaxın Şərq regionuna yüksək keyfiyyətli yayım xidməti göstərir.

“Azerspace-1” peykinin orbitə buraxılması ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası da daxil olmaqla Azərbaycanın bütün ərazisində keyfiyyətli televiziya və radio yayımı, o cümlədən sürətli IP xidmətlərin göstərilməsi təmin olunmuşdur. Artıq Azərbaycan dünya kosmik sənayesinin bir üzvünə çevrilmişdir.

“Azerspace-1” telekommunikasiya peykinin inkişaf etmiş dizaynı və qoşulma imkanları vasitəsilə, dünyada milyonlarla insan informasiya və rabitə xidmətlərindən geniş istifadə edə bilər. Milli peykimiz Mərkəzi Asiya, Avropa və Afrikanın 50-dən artıq ölkəsini birləşdirən kosmik məkanda əsas rol oynayır.