Bu gün Su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri günüdür

Bakı, 5 iyun, AZƏRTAC

İyunun 5-i ölkə melioratorları üçün olduqca əlamətdar bir gündür. Hər il həmin gün onlar böyük fərəh və sevinc hissi ilə öz peşə bayramlarını qeyd edirlər.

MDB ölkələri arasında ilk dəfə olaraq müstəqil Azərbaycanda 1996-cı il iyunun 5-də ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən “Meliorasiya və İrriqasiya haqqında” Qanun imzalanıb. Prezident İlham Əliyev meliorasiya və su təsərrüfatının respublikamızın iqtisadiyyatında, regionların sosial-iqtisadi inkişafında, ölkə əhalisinin ekoloji cəhətdən təmiz və dayanıqlı ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatında rolunu nəzərə alaraq, həmin tarixin “Meliorator günü” peşə bayramı kimi təsis edilməsi barədə 2007-ci il 24 may tarixli Sərəncam imzalayıb. Su təsərrüfatı və meliorasiya işçilərinin əməyinə böyük qiymət verən dövlət başçısı bu günün miqyasını daha da genişləndirərək iyunun 5-nin “Su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri günü” peşə bayramı kimi qeyd olunması barədə 2014-cü il 14 may tarixli yeni Sərəncam imzalayıb. Bu Sərəncamın imzalanması su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri tərəfindən böyük coşqu və minnətdarlıqla qarşılanmış, onları öz gərgin və şərəfli işlərinə daha da həvəsləndirmişdir.

AZƏRTAC Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-nin sədri Əhməd Əhmədzadənin su təsərrüfatı və meliorasiya işçilərinin peşə bayramı münasibətilə məqaləsini təqdim edir. Məqalədə meliorasiya sahəsində qazanılan uğurlar və qarşıda duran vəzifələrdən söhbət açılır.

Azərbaycanda meliorasiya və irriqasiya işləri keçən əsrin əvvəllərində təşəkkül tapsa da, onun genişmiqyaslı, intensiv inkişafına ulu öndər Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi 1969-cu ildən başlanılıb. Bu vaxtdan etibarən ölkənin kənd təsərrüfatında, sənayesində, ümumiyyətlə iqtisadiyyatın bütün sahələrində xüsusi bir yüksəliş dövrü başlandı. Ölkədə kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi haqqında bir neçə tarixi qərarlar qəbul edildi. Bu qərarlarda nəzərdə tutulan tədbirlərin yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədi ilə kompleks meliorasiya proqramları hazırlandı və meliorasiya olunmuş torpaqlarda kənd təsərrüfatı istehsalının sabit şəkildə artırılması üçün mühüm tədbirlər işlənib həyata keçirildi.

Ulu Öndərimiz keçmiş İttifaq rəhbərliyində olduğu illərdə də respublika iqtisadiyyatının, o cümlədən meliorasiya və su təsərrüfatının inkişafını daim diqqət mərkəzində saxlayıb. Lakin böyük təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, o, keçmiş İttifaq rəhbərliyindən getdikdən sonra kənd təsərrüfatının, xüsusilə də meliorasiya və su təsərrüfatının inkişafı demək olar, tamamilə dayandı. Keçmiş respublika rəhbərliyinin səriştəsizliyi və bu sahəyə laqeyd münasibəti nəticəsində meliorasiya və su təsərrüfatı üzrə aparılan işlərin həcmi kəskin surətdə azaldı, kapital qoyuluşu heçə endirildi, sistemlərin istismarına ayrılan büdcə vəsaitinin həcmi xeyli aşağı düşdü. Nəticədə mühüm dövlət əhəmiyyətli obyektlərin saxlanılması, istismarı, təmir- bərpası son dərəcə çətinləşdi.

Belə bir şəraitdə, 1993-cü ildə Heydər Əliyevin ikinci dəfə respublika rəhbərliyinə gəlişi meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsini məhv olmaqdan xilas etdi, sahə öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoydu, ona dövlətin diqqət və qayğısı bərpa olundu, mövcud meliorasiya potensialından daha səmərəli istifadə olunması yolları və sahənin gələcək inkişaf istiqamətləri müəyyənləşdirildi. Ölkənin bazar iqtisadiyyatına keçməsi ilə əlaqədar aqrar sahə ilə paralel olaraq, meliorasiya və su təsərrüfatında da islahatların həyata keçirilməsinə başlanıldı, onların normativ-hüquqi bazası yaradıldı. Bu məqsədlə 40-dan artıq normativ-hüquqi sənəd hazırlandı ki, bunlardan da ən mühümü 1996-cı ildə imzalanmış "Meliorasiya və irriqasiya haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunudur. Qanun meliorasiya və irriqasiya sahəsində dövlət idarəçiliyinin əsaslarını, meliorasiya və irriqasiya tədbirlərinin aparılması qaydalarını müəyyən etdi.

Ulu Öndərin göstərişlərini əsas tutaraq respublikaya qoyulan xarici investisiyalar, ilk növbədə, meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsinə yönəldildi. Xarici investisiyaların səmərəliliyini təmin etmək məqsədilə tikintisi yarımçıq qalmış 150 obyektdən respublika üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən 11 obyekt seçildi və onlardan iqtisadiyyatımız üçün ən vacib olan üç obyektin – Baş Mil-Muğan kollektorunun tikintisinin, Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulmasının və Naxçıvan Muxtar Respublikasında Vayxır su anbarının tikintisinin birinci növbədə maliyyələşdirilməsi qərara alındı.

Ümummilli lider Heydər Əliyevə İslam dünyasının böyük hörmətinin və ehtiramının rəmzi olaraq, İslam İnkişaf Bankının rəhbərliyi Baş Mil-Muğan kollektorunun tikintisinin davam etdirilməsinə güzəştli kredit və Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması sxeminin hazırlanmasına əvəzsiz olaraq vəsait ayırdı.

İslam İnkişaf Bankının krediti və respublika büdcəsindən ayrılan vəsait hesabına 1998-ci ildə kollektorun tikintisinin davam etdirilməsinə başlanıldı və 2000-ci ilin noyabr ayında kollektorun 52,7 kilometr uzunluğunda 2-ci buraxılış kompleksinin tikintisi yüksək keyfiyyətlə başa çatdırılaraq istismara verildi.

Heydər Əliyevin yaxından köməkliyi sayəsində Dünya Bankının krediti ilə 2003-cü ildə Baş Mil-Muğan kollektorunun 28,5 kilometr uzunluğunda 3-cü buraxılış kompleksinin tikintisinə başlanıldı.

Samur-Abşeron suvarma sistemi ölkəmizin şimal bölgəsinin, eləcə də Bakı-Sumqayıt şəhərlərinin və Abşeron yarımadasının yaşayış məntəqələrini, kənd təsərrüfatı və sənaye müəssisələrini içməli, suvarma və texniki su ilə təmin edən irimiqyaslı kompleks su təsərrüfatı obyektidir.

Uzun müddət ərzində suya daim artan ehtiyacı ödəmək məqsədilə Samur-Abşeron magistral kanalı əsaslı təmirə dayanmadan fasiləsiz olaraq istismar olunurdu. Bunun nəticəsində kanalın beton örtüyü dağılıb hissə-hissə sıradan çıxmış, qurğuların bir hissəsi funksiyasını itirmiş, su itkisi artmışdır.

Ulu Öndərin tapşırığına əsasən bu problemin həlli yolları araşdırılmış və Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlərin işlənib həyata keçirilməsi təklif olunmuşdur. İslam İnkişaf Bankının texniki yardımı ilə beynəlxalq məsləhətçi şirkət tərəfindən hazırlanmış sxemin birinci mərhələsində Samur çayı üzərində baş sugötürücü qurğunun və Samur-Abşeron kanalının Vəlvələçay çayına qədər olan hissəsinin yenidən qurulması, Xanarx kanalının, Vəlvələçay-Taxtakörpü, Taxtakörpü-Ceyranbatan kanallarının və Taxtakörpü su anbarının tikintisi nəzərdə tutulurdu.

Vayxır su anbarının inşasına 1983-cü ildə başlanılmış, lakin maliyyə vəsaitinin olmamasına görə tikinti işləri yarımçıq dayandırılmışdır. Ulu Öndər 2002-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında olarkən, onun su anbarının istismara verilməsi barədə göstərişindən sonra dövlət büdcəsindən ayrılmış vəsait hesabına Türkiyənin tikinti şirkətləri tərəfindən bu obyektin tikintisi başa çatdırılıb.

Ümumiyyətlə, bu illərdə 200 min hektara yaxın yeni suvarılan torpaqlar kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb edilib, 400 min hektara yaxın suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyəti yaxşılaşdırılıb, 825 min yektar sahədə suvarma sistemləri yenidən qurularaq onların su təminatı artırılıb, 460 min hektar sahədə əsaslı hamarlama və 150 min hektar sahədə əsaslı yuma işləri aparılıb, texniki cəhətdən mükəmməl irriqasiya və meliorasiya sistemləri yaradılıb.

Ulu Öndərin siyasi xəttini uğurla reallaşdıran Prezident İlham Əliyev də bu sahənin inkişafına xüsusi diqqətlə yanaşır. Məhz bu diqqət və qayğı nəticəsində son illərdə bir sıra uğura imza atılmışdır. Belə ki, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyəti tərəfindən bütün maliyyə mənbələri hesabına 2004-2019-cu illərdə 4,4 min kilometr uzunluğunda suvarma kanallarının, 3 min kilometr uzunluğunda kollektor-drenaj şəbəkələrinin tikintisi, yenidənqurulması və bərpası, 443 min hektar sahədə torpaqların su təminatının və 286 min hektar sahədə meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması işləri yerinə yetirilib, 194 min hektar yeni suvarılan torpaq sahələri əkin dövriyyəsinə daxil edilib. Mövcud torpaq mühafizə bəndlərinin 800 kilometrdən artıq hissəsi əsaslı surətdə hündürləndirilib və möhkəmləndirilib, çaylarda sel və daşqınlara qarşı 190 kilometr muhafizə tədbirləri həyata keçirilib, əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması, habelə əhalinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçün 2618 ədəd subartezian quyusu qazılaraq istifadəyə verilib. Ümumi sutututmu 456 milyon kubmetr olan 4 su anbarı (Taxtakörpü, Şəmkirçay, Tovuzçay, Göytəpə) tikilmiş, eləcə də ümumi sutututmu 15,5 milyon kubmetr olan 3 su anbarı isə (Pirsaatçay, Zoğalavaçay, Ləvain) təmir-bərpa edilib.

“Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması” layihəsinə daxil olan Xanarx kanalının tikintisi 2006-cı ildə, Samur çayı üzərində yerləşən baş suqəbuledici qurğunun bərpası, Samur çayı yaxınlığında baş su durulducunun tikintisi, Samur-Abşeron kanalının ilk 50 kilometrlik hissəsinin və bu hissədə yerləşən uzunluğu 185,7 kilometr olan təsərrüfatlararası kanalların yenidən qurulması işləri 2007-ci ildə başa çatdırılıb. Respublikanın 500 min hektar suvarılan sahələrindən duzlu qrunt sularının Xəzər dənizinə axıdılmasını təmin edən Baş Mil-Muğan kollektorunun 3-cü hissəsinin tikintisi 2006-cı ildə başa çatdırılaraq Mil-Qarabağ kollektoru ilə birləşdirilib.

Samur-Abşeron kanalının 50-ci kilometrliyindən suyun Taxtakörpü su anbarına verilməsi məqsədilə 2008-ci ildə tikintisinə başlanılmış uzunluğu 32 kilometr olan Vəlvələçay-Taxtakörpü kanalının, ümumi sututumu 268,4 milyon kubmetr olan Taxtakörpü su anbarının (ümumi gücü 25 MVt olan Su Elektrik Stansiyası ilə birlikdə) və uzunluğu 108 kilometrə yaxın olan Taxtakörpü-Ceyranbatan kanalının tikintisi işləri 2013-cü ildə başa çatdırılıb.

2014-cü il noyabrın 15-də Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə açılış mərasimi keçirilmiş Şəmkirçay su anbarı zonasında əkin sahələrini suvarma suyu ilə təmin edəcək 60,5 kilometr uzunluğunda magistral kanalların tikintisi işləri 2015-ci ildə tamamlanıb.

Sovet dövründən tikintisi yarımçıq qalmış Tovuz və Şəmkir rayonlarının 20000 hektara yaxın əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılmasına və yeni suvarılacaq torpaqların istifadəyə verilməsinə imkan yaradan və ümumi sututumu 20 milyon kubmetr olan Tovuzçay su anbarının inşası 2016-cı ildə yekunlaşıb.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ölkədə taxılçılığın, pambıqçılığın, tütünçülüyün, baramaçılığın və digər sahələrin inkişafı, eləcə də aqroparkların və iri təsərrüfatların yaradılması ilə əlaqədar verdiyi tapşırıqların icrası olaraq Səhmdar Cəmiyyət meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin normal istismarının təşkili, suvarılan torpaqların su təminatının və meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, sahələrin genişləndirilməsi, sel və daşqın sularına qarşı mübarizə və digər istiqamətlərdə əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2019-cu ildə də öz uğurlu fəaliyyətini davam etdirib.

Dünya Bankının krediti və Azərbaycan tərəfinin payı hesabına həyata keçirilən “Milli Su Təchizatı və Kanalizasiya Xidmətləri üzrə İkinci Layihə” çərçivəsində respublikanın 2 rayonunda (Şabran və Siyəzən) içməli su təchizatı və kanalizasiya sistemləri infrastrukturunun bərpası və tikintisi işləri davam etdirilib. Layihə çərçivəsində Şabran rayonunda təmizləmə gücü gündə 10000 kubmetr və Siyəzən rayonunda təmizləmə gücü gündə 8700 kubmetr olan çirkab su təmizləmə qurğularında bütün mexaniki və elektromexaniki avadanlıqlar quraşdırılmış və hər iki qurğuda tikinti işləri tamamlanıb. Layihə üzrə tikinti işləri tam başa çatdırılıb və hazırda obyektlərin “Azərsu” ASC-yə təhvil verilməsi üçün sənədləşdirmə işləri yekunlaşmaq üzrədir.

Prezidentin müvafiq sərəncamları ilə dövlət büdcəsindən dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu üçün ayrılmış vəsaitlər hesabına “Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması” layihəsinə daxil olan “Şabran, Siyəzən və Xızı rayonları ərazisində mövcud suvarılan torpaqların su təminatının yaxşılaşdırılması və yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi” layihəsi üzrə Şabran rayonu ərazisində “Şabran Aqropark” MMC-yə məxsus 1738 hektar yeni suvarılan torpaq sahəsinə əlavə su verilməsi üçün 9060 kilometr (diametri 900-700 mm) uzunluğunda boru kəmərinin çəkilməsi üzrə işlər yerinə yetirilib.

İri taxılçılıq, pambıqçılıq və digər təsərrüfatların yaradılması məqsədilə Goranboy rayonunun 11682 hektar (ondan 6661 ha yeni suvarılacaq torpaqlardır) torpaq sahəsinə suvarma suyunun verilməsi üçün tikintisi nəzərdə tutulan Şəmkir maşın kanalının 2-ci növbəsinin son 8,5 kilometrlik hissəsində tikinti işləri və 21 kilometr uzunluğunda kanalın 3-cü növbəsinin layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması başa çatdırılıb. Samux və Goranboy rayonlarının 8958 hektar (ondan 980 ha yeni suvarılacaq torpaqlardır) torpaq sahəsinə suvarma suyunun paylanması üçün Şəmkir maşın kanalının II növbəsinin zonasında təsərrüfatlararası paylayıcı kanalların 49 kilometr hissəsində tikinti işləri tamamlanıb. Şəmkir rayonunun 1450 hektar (ondan 150 ha yeni suvarılacaq torpaqlardır) torpaq sahəsinə suyun verilməsi üçün Şəmkirçay təsərrüfatlararası paylayıcı kanalların tikintisi üzrə 4,24 kilometr paylayıcı boru kəmərləri çəkilib. Şəmkir maşın kanalının nasos stansiyasının suvermə qabiliyyətinin artırılması və onun I növbəsinin təmir-bərpası üzrə layihə-smeta sənədləri hazırlanıb, nasos aqreqatlarının quraşdırılması üzrə hidromexaniki və elektrik avadanlıqları alınıb, svay işləri yerinə yetirilib və 1,35 kilometr uzunluğunda kompozit boruların tikintisi üzrə işlər icra olunub. Eyni zamanda, Sabirabad rayonunun 5000 hektar qış otlaq sahəsinə suvarma suyunun verilməsi və torpaqların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün 30,79 kilometr paylayıcı kanalların, 3,27 kilometr sutullayıcı kanalın, 52,86 kilometr uzunluğunda açıq və 43,87 kilometr qapalı suyığıcıların və drenaj nasos stansiyasının tikintisi aparılıb, eləcə də Salyan rayonunda yerləşən 12589 hektar qış otlaq sahələrində torpaqların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanıb. Xəzər və Pirallahı rayonları ərazisində 1419 hektar yeni torpaq sahələrində salınacaq zeytun və badam bağlarına suvarma suyunun çatdırılması üçün II mərhələ üzrə 50, 35, 20 və 10 min kubmetrlik su hovuzları, 11,19 kilometr magistral təzyiqli və 8,33 kilometr basqılı boru kəməri çəkilib, 2 ədəd suqəbuledici hovuz, 1 ədəd 3 aqreqatlı nasos stansiyası tikilib başa çatdırılıb, eləcə də III mərhələ üzrə 1350,43 hektar yeni salınmış zeytun və badam bağlarının suvarma suyu ilə təmin olunması üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanıb.

Ağcabədi rayonunun 3783 hektar yeni suvarılacaq torpaq sahəsinə suvarma suyunun çatdırılması üçün tikintisi nəzərdə tutulan Yuxarı Mil kanalının 1,988 kilometr hissəsi tikilib, uzunluğu 2,25 kilometr olan sutullayıcı kanalın və Xanqızı kanalına keçid suburaxıcı qurğusunun tikintisi üzrə işlər görülüb. Arazın yeni qol kanalının sağ sahilində yerləşən I mərhələ üzrə 7250 hektar və sol sahilində yerləşən II mərhələ üzrə 13000 hektar yeni suvarılacaq torpaq sahələrinə suvarma suyunun verilməsi, 4000 hektar torpaq sahəsinin meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün 77,7 kilometr uzunluğunda paylayıcı kanalların qurğularla birlikdə tikintisi aparılıb, eləcə də I mərhələ ərazisində qrunt sularının aşağı salınması tədbirləri üzrə 64 kilometr suyığıcı drenlərin tikintisi üzrə işlər yerinə yetrilib. Qazax rayonunun İkinci Şıxlı kəndinin 400 hektar əkin sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması layihəsi üzrə 3,30 kilometr paylayıcı kanalların və 24,5 kilometr paylayıcı suvarma boru kəmərinin tikintisi üzrə işlər yerinə yetirilib.

Bərdə rayonunun Məmmədli kəndinin 1000 hektar (ondan 250 ha yeni suvarılan torpaqlardır) əkin sahəsini su ilə təmin etmək üçün Kür çayında 2 aqreqatlı üzən nasos stansiyasının və 5,2 kilometr magistral təzyiqli boru kəmərinin, Ağcabədi rayonunun Şənlik təsərrüfatının 11500 hektar torpaq sahəsinin meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün drenaj nasos stansiyasının, 9,9 kilometr kollektor-drenaj şəbəkəsinin və 10 kilovoltluq EHX-nin, Balakən rayonunun Şərif, Yeni Şərif, Qaysa və Meşəşambul kəndlərinin 1000 hektar əkin sahəsini suvarma suyu ilə təmin etmək üçün Mazımçay çayında sugötürücü qurğunun və 5,325 kilometr magistral kanalın, Zərdab rayonunun Əlvənd və Otmanoba kəndlərinin 720 hektar əkin sahəsini su ilə təmin etmək üçün 1,95 kilometr şüşə lifli kompozit nov kanalın, 1 ədəd basqılı hovuzun tikintisi üzrə işlər görülüb və 2,17 kilometr kanal boyu istismar yolu çəkilib.

Şəki rayonunun 3020 hektar əkin sahəsinin və yaşayış məntəqələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün sututumu 1,23 milyon kubmetr olan su anbarının qurğularla birlikdə yenidən qurulması, Yevlax rayonunun Yuxarı Qarxun və Aşağı Qarxun kəndlərinə məxsus 700 hektar torpaq sahəsini su ilə təmin etmək üçün 22 kilometr uzunluğunda mövcud R-2a kanalının 7,8 kilometrlik hissəsinin yenidən qurulması üçün layihə sənədləri hazırlanıb və tikinti işləri aparılıb. Masallı rayonunun 3230 hektar əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə 37 ədəd kiçik sututarının 13 ədədində zəruri təmir-bərpa işləri ilə əlaqədar onların bəndlərinin möhkəmləndirilməsi üçün torpaq işləri görülüb, suburaxıcı və qəza sutullayıcı qurğular tikilib.

Biləsuvar rayonunda “Azərsun Holdinq”ə məxsus 810 hektar torpaq sahəsinin meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün 28,14 kilometr kollektor-drenaj şəbəkəsinin, Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndinin 17 hektar yeni həyətyanı sahələrinin su təminatı üçün 510 poqonmetr magistral və 4,37 kilometr paylayıcı boru kəmərlərinin, Abşeron yarımadasında kənd təsərrüfatına yararlı 4000 hektar əkin sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün Abşeron magistral kanalının 12 kilometrlik hissəsi yenidən qurulub, 2 avtomobil və 30 piyada körpüsü tikilib, Mehdiabad və Novxanı qəsəbələrinin 590 hektar (ondan 210 ha yeni suvarılan torpaqlardır) sahədə salınacaq zeytun və badam ağaclarının suvarılması üçün 12471 poqonmetr təzyiqli boru xəttinin və 4 aqreqatlı Novxanı nasos stansiyasının tikintisi tamamlanıb.

Şəki və Oğuz rayonları ərazisində yaradılacaq aqroparkın 12300 hektar yeni suvarılacaq torpaq sahəsində salınacaq qoz-fındıq ağacı bağlarının suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Oğuz rayonu üzrə 2500 kubmetr həcmində su hovuzunun tikintisi tamamlanıb, 3,2 kilometr təzyiqli boru kəməri çəkilib, Şəki rayonu üzrə baş suqəbuledici qurğunun, 5 kilometr magistral basqılı boru kəmərinin, 1,24 kilometr təzyiqli boru kəmərinin tikintisi üzrə işlər yekunlaşıb. Xaçmaz rayonunda aqroparkın 956 hektar torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təmin edilməsi ilə bağlı 10,39 kilometrlik kanalların qurğularla birlikdə yenidən qurulması və 2 ədəd 50 min kubmetr həcmində su hovuzunun tikintisi üzrə işlər aparılıb.

Ağcabədi rayonunda yaradılan aqroparkın 850 hektar yeni suvarılan torpaq sahəsinə suvarma suyunun verilməsi üçün Yuxarı Qarabağ kanalı üzərində nasos stansiyasının və 2 kilometr basqılı boru kəmərinin, Goranboy rayonunun Erkəc kəndi ərazisində yaradılacaq aqroparkın 400 hektar yeni suvarılan sahəsinin suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Kürəkçay çayı üzərində sugötürən qurğunun, nasos stansiyasının, 1,88 kilometr basqılı boru kəmərinin, 5000 kubmetr həcmində basqılı hovuzun və 10 kilovoltluq EHX-nin tikintisi üzrə işlər görülüb. Tovuz rayonunun Düz Qırıqlı kəndində yaradılan aqroparkın 550 hektar əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Kür çayı üzərində nasos stansiyasının, basqılı boru kəmərinin və Valley tipli yağışyağdırıcı qurğularının qurulması üzrə layihə-smeta sənədləri hazırlanaraq tikinti işlərinə başlanılıb. Eləcə də, Qobustan rayonunun Qaracüzlü kəndi yaxınlığında yaradılmış aqroparka məxsus 998 hektar torpaq sahəsinin suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Qozluçay çayı üzərində suqəbuledici qurğunun və 11 kilometr uzunluğunda qapalı boru kəmərinin qurğularla birlikdə tikintisi üzrə layihə-smeta sənədləri hazırlanıb.

Ağsu rayonunun 1000 ha torpaq sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün Ağsuçayda suqəbuledici qurğunun və 12 kilometr uzunluğunda Qazanarx kanalının, Yevlax və Goranboy rayonları ərazisində 3120 hektar əkin sahəsi olan təsərrüfatın suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Yuxarı Qarabağ kanalı üzərində nasos stansiyasıının, 16 kilometr basqılı boru kəmərinin və 75 min kubmetr həcmində su hovuzunun, Ağcabədi rayonu ərazisində 2500 hektar əkin sahəsi olan təsərrüfatın suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Yuxarı Mil kanalından qidalanan 100 min kubmetr həcmində su hovuzunun, 476 poqonmetr suötürən və 452 poqonmetr sutullayıcı kanalın, Füzuli rayonu ərazisində 1200 hektar əkin sahəsi olan təsərrüfatın suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün Yuxarı Mil kanalında nasos stansiyasının, 3 km uzunluğunda basqılı boru kəmərinin, 50 min kubmetr həcmində su hovuzunun və Ağstafa rayonunun Köçəsgər kəndi yaxınlığında yerləşən hərbi hissənin ərazisində 36 hektar torpaq sahəsində qrunt sularının səviyyəsinin aşağı salınması üçün 1680 paqonmetr qapalı drenin və 1180 poqonmetr açıq suyığıcı kollektorun tikintisi üzrə layihə sənədləri hazırlanaraq tikinti işləri həyata keçirilib.

Ələt-Astara magistral avtomobil yolunun Salyan, Neftçala, Biləsuvar və Cəlilabad rayonlarından keçən hissələrində yerləşən 10000 hektara yaxın qış otlaq və 8000 hektara yaxın bataqlaşmış ərazilərdə meliorativ tədbirlərin aparılması, Biləsuvar rayonunda 1090, Saatlı rayonunda 20000, Ağstafa rayonunda 965, Biləsuvar rayonunda 250, Qusar rayonunda 380, Kürdəmir rayonunda 2600, Bərdə rayonunda 3500 hektar torpaq sahələrinin su təminatı tədbirlərinin layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması işləri yerinə yetirilib. Eyni zamanda, Şamaxı rayonunun 2500 ha əkin sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün 8 kiçik sututarında zəruri təmir-bərpa işlərinin aparılması məqsədi ilə layihə sənədləri hazırlanmış və 1 ədəd sututarda tikinti işləri aparılıb.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 12 fevral tarixli Sərəncamı ilə respublikanın 41 şəhər və rayonunun 254 yaşayış məntəqəsində 8362 hektar (ondan 871 ha yeni suvarılan torpaqlardır) əkin sahələrinin və əkin üçün istifadə olunan həyətyanı torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması, habelə əhalinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçün 300 ədəd subartezian quyularının qazılması üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanmış və qazma işləri tamamlanıb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafq Sərəncamı ilə Ağdam rayonuda 20 yaşayış məntəqəsinin 1050 hektar torpaq sahəsinin suvarılması üçün 35 ədəd subartezian quyusunun 14 ədədində qazma işləri 2018-ci ildə, 21 quyuda isə 2019-cu ildə başa çatdırılıb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 31 iyul tarixli Sərəncamı ilə Ağcabədi rayonunda 12 ədəd və Goranboy rayonunda 55 ədəd qazılması nəzərdə tutulmuş quyuların layihə sənədləri hazırlanıb, bu rayonların hər birində 12 ədəd subartezian quyularının qazılması başa çatdırılıb.

Sel və daşqın təhlükəli çayların zərərli təsirinə qarşı mübarizə və qəza vəziyyətinin aradan qaldırılması tədbirləri üzrə respublikanın Qəbələ, Oğuz, Ağsu, Zaqatala, Balakən, Astara, Lənkəran, Gədəbəy, Qax rayonlarının ərazisindən keçən ən təhlükəli çaylarda 1798,8 poqonmetr sahilbərkitmə işləri yerinə yetirilin. Eləcə də Ağdaş rayonu ərazisində Yuxarı Şirvan kanalının Türyançay çayı ilə kəsişməsindəki dükerin yumaya qarşı mühafizəsi üçün barraj-fiksatorun, Göyçay rayonu ərazisində Göyçay çayında baş suqəbuledici qurğunun təmir-bərpası, Göyçay çayının 2122 poqonmetr məcrasının nizamlanması və 330 poqonmetr mühafizə bəndinin tikintisi üzrə işlər tamamlanıb.

2019-cu ilin mürəkkəb təbii-iqlim şəraitinə baxmayaraq, öz daxili imkanlarını səfərbər edərək Cəmiyyət üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirib, suvarılan torpaqlarda şorlaşmanın, qrunt sularının səviyyəsinin və minerallaşma dərəcəsinin dəyişməsi üzərində nəzarət işləri aparıb, suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyətini qiymətləndirib, meliorativ tədbirlər tələb edən torpaqlar müəyyənləşdirib, onların yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər hazırlanıb və ayrılan vəsait daxilində balansında olan irriqasiya və meliorasiya sistemlərinin, hidrotexniki qurğuların istismarını təmin etmiş, müvafiq təmir-bərpa işlərini həyata keçirib.

Kür, Araz və onlara qovuşan dağ çayları boyunca salınmış torpaq mühafizə bəndlərinin 159,2 kilometrlik hissəsində möhkəmləndirmə işləri görülüb və 33231,0 kubmetr həcmində daş və beton məmulatları ilə sahilbərkitmə işləri yerinə yetirilib.

Suvarma sistemlərində və kollektor-drenaj şəbəkələrində 70,0 milyon kubmetr həcmində lildən təmizləmə işləri aparılıb, 17500 kilometr suvarma, 3350 kilometr kollektor-drenaj sistemləri təmizlənib, 41,1 kilometr suvarma və 30,6 kilometr kollektor-drenaj şəbəkələri, 5847 hidrotexniki qurğu, 5676 subartezian quyusu, 315 nasos stansiyası təmir edilib.

Çay məcralarında 19,9 milyon kubmetr həcmində məcratəmizləmə işləri aparılıb, 7,4 min kubmetr şax-daş və faşın, 3,3 min kubmetr qabion bəndlər quraşdırılıb və daş-beton bəndlərdə 32,7 min kubmetr həcmində təmir işləri yerinə yetirilib.

Əkin sahələrinin su təminatının və meliorativ vəziyyətinin daha da yaxşılaşdırılması məqsədi ilə Cəmiyyət tərəfindən respublika üzrə sudan istifadə planı, maqistral kanallar üzrə su limitləri, respublikanın çayları üzrə suvarma dövründə rayonlararası su bölgüsü cədvəlləri hazırlanaraq təsdiq edilib. Bütün istismar təşkilatlarında gecə-gündüz növbətçilik yaradılmış, vegetasiya suvarmalarının mütəşəkkil həyata keçirilməsi, sudan səmərəli və qənaətlə istifadənin təmin edilməsi və su limitlərinə nəzarətin gücləndirilməsi məqsədi ilə Cəmiyyətin mütəxəssisləri ayrı-ayrı obyektlərə təhkim edilmiş, çayların gursululuq dövründə su anbarlarının doldurulması və yarana biləcək sel və daşqın sularının maneəsiz axıdılması üçün təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirilib. Vegetasiya suvarması dövrünün əvvəlinə əsas su anbarlarında 14,5 milyard kubmetr həcmində su toplanıb.

Cari ildə 1415 min hektar sahədə kənd təsərrüfatı bitkilərinin suvarılması nəzərdə tutulub. Bu il mayın 25-dək taxıl bitkiləri 522 min hektar sahədə 1,9 dəfə suvarılıb, 69 min hektar sahədə pambıq bitkisinin arat suvarılması aparılıb. Hazırda kənd təsərrüfatı bitkilərinin suvarılması davam etdirilir.

Respublikanın 39 şəhər və rayonunun 338 yaşayış məntəqəsində 10712 hektar əkin sahəsinin və əkin üçün istifadə olunan həyətyanı torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması, yeni suvarılacaq torpaqların suvarma suyuna, habelə əhalinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçun cari ildə qazılması nəzərdə tutulmuş 443 ədəd subartezian quyusunun layihə- smeta sənədləri hazırlanıb və 45 ədəd subartezian quyusunda qazma işləri başa çatdırılıb.

Şəmkir su anbarı zonasında tikintisi başa çatmış Şəmkir-Samux-Goranboy magistral kanalının 2-ci növbəsinin zonasında 4000 hektar və su anbarından su götürən magistral kanallardan 2000 hektar sahəyə suvarma suyunun səmərəli paylanılması və su itkilərinin qarşısının alınması məqsədilə beton üzlüklü və boru kəməri ilə paylayıcı kanalların tikintiləri davam etdiriləcək.

Sabirabad rayonunda qış otlaq sahələrində meliorativ tədbirlər və Araz çayının Yeni qol kanalı zonasında kollektor-drenaj şəbəkəsinin və paylayıcı kanalların tikintisi işlərini davam etdirməklə Sabirabad və Biləsuvar rayonlarının 10950 hektar torpaq sahəsinin meliorativ vəziyyəti yaxşılaşdırılacaq, Saatlı və İmişli rayonlarının torpaq sahələrinə Araz çayının Yeni qolundan suyun verilməsi üçün 21 min hektar sahədə paylayıcı kanallar və 10 min hektara yaxın sahədə suyığıcı kollektorların tikintisinin başa çatdırılması nəzərdə tutulur.

Uzunluğu 73 kilometr olan Abşeron magistral kanalının suburaxma qabiliyyətinin artırılması məqsədilə onun qalan son 11 kilometrlik hissəsinin yenidənqurulması ilə bu ərazilərdə zeytun, badam və digər kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi üçün yeni yaradılmış istixanaların, aqroparklara və iri təsərrüfatlara məxsus torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təmin edilməsinə və mövcud əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılmasına imkan yaranacaq.

Taxtakörpü su anbarı zonasında Şabran rayonunun suvarılan torpaq sahələrinin əsas su mənbəyi olan Vəlvələçay-Taxtakörpü kanalından sugötürücü qurğunun tikintisi və sudurulducu tutarın yaradılması, həmçinin suyun suvarma sahələrinə çatdırılması üçün iki ədəd magistral boru xəttinin tikintisi işləri davam etdiriləcək.

Ölkənin kənd təsərrüfatının inkişafında xüsusi rol oynayan Aqroparklara məxsus torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təmin olunması işləri davam etdiriləcək. Belə ki, 2019-cu ildə tikinti işlərinə başlanılmış “Azərşəkər” MMC-yə məxsus Yevlax və Goranboy rayonlarında 2960 hektar və Ağcabədi rayonunda 2500 hektar torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təmin edilməsi işləri başa çatdırılacaq.

Ağsu, Biləsuvar, Qazax, Ağstafa rayonlarında 4000 hektara yaxın torpaq sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün suvarma kanallarının tikintisi işləri aparılacaq. Masallı rayonunda 24 və Şamaxı rayonunda 7 sututarda zəruru təmir işlərini başa çatdırmaqla 4500 hektar əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması nəzərdə tutulur.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tapşırığı ilə suvarma suyundan səmərəli istifadə edilməsi və su itkilərinin qarşısının alınması məqsədilə mövcud torpaq məcralı kanalların modernləşdirilməsi məqsədilə onların yenidən qurulmasının layihə sənədlərinin hazırlanması və tikinti işlərinin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulur.

Prezident İlham Əliyevin müvafiq fərman və sərəncamları ilə respublikamızda pambıqçılığın, taxılçılığın, baramaçılığın, tütünçülüyün, üzümçülüyün, sitrus meyvələrinin və digər kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar təsdiq edilmiş Dövlət proqramları və Tədbirlər planlarında, regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramında, Azərbaycan Respublikasında kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına və emalına dair Strateji Yol Xəritəsində meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsi üzrə geniş tədbirlər nəzərdə tutulub.

Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə suvarılan torpaqların su təminatının və meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına, yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi nəticəsində ölkə əhalisinin daxili istehsal hesabına çörək və ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına, yaşayış məntəqələrinin, əkin sahələrinin, hidrotexniki qurğuların və digər infrastruktur obyektlərin sel və daşqın sularının zərərli təsirlərindən mühafizəsinə, çayların su ehtiyatlarının nizamlanması hesabına onlardan daha səmərəli istifadə edilməsinə geniş imkanlar yaranacaq.