Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

Cənubi Qafqaz: yeni geosiyasi reallıqlar və onu görmək istəməyənlər

Cənubi Qafqaz: yeni geosiyasi reallıqlar və onu görmək istəməyənlər

Bir sıra analitik və ekspertlər son dövrlərdə Cənubi Qafqazda geosiyasi mənzərənin dəyişib-dəyişmədiyi haqqında müxtəlif fikirlər bildirirlər. Burada yeniliklərdən bəhs edənlər də var, yenilikləri inkar edənlər də. Ancaq dəyişikliklər dedikdə, əsasən, məsələyə ABŞ, Rusiya, Türkiyə və İranın bölgəyə təsir dərəcəsinin analizi prizmasından yanaşılır. Bunlar, təbii ki, ciddi faktorlardır. Lakin bunlarla yanaşı, region dövlətlərinin yeritdikləri siyasətin ümumi geosiyasi mənzərəyə təsiri kifayət qədər araşdırılmır. Faktların təhlili göstərir ki, Ermənistan tam dağıdıcı rol oynamaqla bölgə üçün əsas təhlükə mənbəyi olaraq qalmaqdadır. Gürcüstan tərəddüd etməkdədir. Yalnız Azərbaycan konkret layihələri və geosiyasi təşəbbüsləri ilə regional siyasətə yeni dinamika verir. Bu məqamın analizi son dərəcə aktualdır.

Böyük güclər: ittihamlar və risklərin artması

Son zamanlar analitiklər Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallıqların formalaşdığını tez-tez vurğulayırlar. Bunun iki mənbədən qaynaqlandığı qeyd edilir. Birincisi Yaxın Şərqdə müsəlman ölkələri daxilində məzhəb faktorunun oynadığı mənfi roldur. Məzhəbçilik böyük sürətlə öz təsirini Cənubi və Şimali Qafqazda göstərə bilir (bax: məs., Федор Лукьянов: "На Ближнем Востоке идет расползание границ, которые мировые державы чертили по своим лекалам" / "Вестник Кавказа", 5 dekabr 2014).

İkincisi ABŞ və Rusiya arasında geosiyasi nüfuz uğrunda mübarizənin yeni səviyyədə intensivləşməsidir. Bunu, demək olar ki, bütün postsovet sərhədi boyu hiss etmək olur. Vaşinqtonla Moskva son günlər qırıcı təyyarələr arasında gərginliklərin yaradılmasına qədər bir-birinə hədə gəlirlər. NATO-nun Avropadakı silahlı qüvvələrinin komandanı Filip Bridlav birbaşa vurğulayır ki, Kremlə ciddi təzyiqlər olmalıdır. Moskva da öz mövqeyini bildirməkdən çəkinməyib bəyan edir ki, NATO Rusiya sərhədlərinə yaxınlaşsa, ona uyğun əks-addımlar atılacaq. Məsələn, İsveç NATO-ya daxil olsa, Kreml dərhal xüsusi qaydada cavab tədbirləri görəcək (bax: Лавров сказал, как Россия может ответить на вступление Швеции в НАТО / "Новое Время", 29 aprel 2016).

NATO isə öz növbəsində Rusiyanın daha təhlükəli addımlar atdığını deyir. Məsələn, general F.Bridlav xəbərdaredici tonda deyir: "Rusiya sübut etdi ki, o, öyrənə və adaptasiya edə bilər... Ona görə də Rusiyanı diqqətlə izləmək lazımdır" (bax: Главком сил НАТО в Европе призвал США усилить слежку за Россией / "Rns.online", 2 may 2016).

Bu cür qarşılıqlı ittihamlar getdikcə güclənir və daha çox müxtəlif regionlarla bağlı meydana gəlir. Onların sırasında ekspertlər Cənubi Qafqazı da görürlər. Belə ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə Rusiyanın intensiv olaraq münasibət bildirməsi, atəşkəsin baş tutması üçün fəal diplomatik addımlar atması buna misal kimi göstərilir. Qərb ekspertləri hesab edirlər ki, belə bir vəziyyət Rusiyanın Cənubi Qafqazın geosiyasi dinamikasına daha güclü təsir etmək arzusunu ifadə etməkdədir. Lakin buna qarşı ciddi bir proses də başlayıb.

ABŞ başda olmaqla Qərb Rusiyanın Qafqazda yeganə nüfuz sahibi olmadığını sübut etməyə çalışır. Bir sıra analitikin fikrinə görə, bu zaman onlar Cənubi Qafqazı Avropa siyasi məkanının bir parçası qismində görmək istəyirlər (bax: Игорь Мурадян. Новые реалии в регионе? / "Lragir.am", 27 aprel 2016).

Türkiyə isə regiona Yaxın Şərq kontekstində yanaşır. Bu məqamda Ankara ilə Vaşinqtonun mövqelərində fərq vardır. Yekun olaraq isə erməni ekspert hesab edir ki, "region bir siyasi dönəmi yaşadı, ancaq bu, prinsipial geosiyasi və siyasi dəyişikliklərə gətirib çıxarmadı" (bax: əvvəlki mənbəyə). Bəs burada "prinsipial geosiyasi və siyasi dəyişiklik dedikdə", o, nəyi nəzərdə tuturmuş? Sən demə, "Azərbaycan demokratiya və tərəfdaşlıq barədə heç bir təsəvvür çərçivəsinə sığmır", Ermənistanla bağlı "hər şey aydındır", ancaq hərbi sahədə konkret nəticə yoxdur. Başqa sözlə, Amerika ermənilərin təhlükəsizliyi məsələsini həll etməyibmiş.

Region dövlətləri: Azərbaycanın təşəbbüsləri yeni sabitləşdirici faktor kimi

Onu deyək ki, regional və qlobal geosiyasi reallıqlardan yüksək pafosla və yeni geosiyasi terminlərlə yazan əksər erməni və bir sıra Qərb analitikləri bu cür bəsit məqsədlərə xidmət edirlər. Onlar başqa qərəzli "ekspertlər"dən yeni elmi terminləri müxtəlif kontekstlərdə işlətməkdən başqa heç nə ilə fərqlənmirlər. Baxın, məhz Azərbaycan demokratiya və tərəfdaşlıq sferasında Cənubi Qafqazda özünü tam təsdiq etmiş ölkədir. Bakı siyasət, geoiqtisadiyyat, enerji, mədəniyyət və başqa sahələrdə onlarla səmərəli təşəbbüsün müəllifidir.

Sadəcə bir neçə misal göstərək. "Bakı prosesi", III Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu, Bakı Humanitar Forumu, BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının VII Forumu, mədəniyyətlər və sivilizasiyalararası dialoqa həsr olunmuş beynəlxalq konfranslar, "Yeni İpək Yolu", TAP, TANAP, "Cənub qaz dəhlizi" layihələri və sair. Sadalanan layihələr haqqında Qərbin ən yüksək dairələrindən ciddi dəstək vardır və Avropa İttifaqının rəhbərləri Azərbaycanın bu sahədə atdığı addımların dünya üçün böyük əhəmiyyətinin olduğunu dəfələrlə vurğulayıblar.

Azərbaycanın atdığı addımların yalnız cüzi bir hissəsi kimi misal gətirilən bu real faktlar onun yüksək səviyyədə müasir tərəfdaş olduğunu sübut edir. İqor Muradyan bu məsələdə böyük bir yanlışlığa yol verir. Üstəlik, onun özünün də vurğuladığı kimi, "ermənilər Rusiya ilə vassal münasibətdə olmağa səs veriblər" (bax: əvvəlki mənbəyə) və regional səviyyədə əməkdaşlıqla bağlı real bir təşəbbüsdə olmayıblar. Onların təhlükəsizliyini Qərb hansı formada təmin edə bilər?

Maraqlıdır ki, erməni ekspert bu mövqeyində yalnız deyil, Qərbdə də bir sıra analitiklər buna yaxın fikirlər ifadə edirlər. Deməli, Cənubi Qafqaz regionu ilə bağlı kifayət qədər ziddiyyətli və mürəkkəb geosiyasi yanaşmaların müşahidə edilməsi təsadüfi deyil. Burada konkret məqsədlər vardır. Ekspertlərin də ümumi geosiyasi mənzərədən danışıb, ortaya Ermənistanın təhlükəsizliyinin təmini sualını atmaları və məhz bu aspektdə Cənubi Qafqazda prinsipial geosiyasi dəyişikliyin olmadığından dəm vurmaları onların daxili xislətinə uyğun haldır. Bəs reallıqda geosiyasi aspektdə Cənubi Qafqazda hansı proseslər gedir?

Azərbaycan Ordusunun aprel ayında uğurlu döyüş əməliyyatlarından sonra, doğrudan da, regionda geosiyasi hadisələrin dinamikasında ciddi dəyişikliklər baş verməkdədir. Burada Türkiyənin dünyada artan geosiyasi nüfuzunu da mütləq qeyd etmək lazımdır. Azərbaycan və Türkiyə Cənubi Qafqazda qüvvələr tarazlığını təmin edirlər ki, bu da hadisələrin nəzarətdən çıxmasına mane olur. Son zamanlar bu məqamın region üçün əhəmiyyəti daha da artıb.

Bundan başqa, Azərbaycan üçtərəfli yeni regional əməkdaşlıq formatlarının təşəbbüskarı kimi həmin istiqamətdə fəaliyyətini gücləndirib. Belə ki, Azərbaycan-Türkiyə-İran, Azərbaycan-Türkiyə-Gürcüstan, Azərbaycan-Rusiya-İran əməkdaşlıq formatları artıq konkret məzmun kəsb edən layihələr üzərində işləyirlər. Burada iqtisadi-ticari, energetik, nəqliyyat, təhlükəsizlik və mədəniyyət sahələri üzrə əlaqələrin inkişafı ayrıca yer tutur. Onu deyək ki, Bakının birbaşa aktiv iştirakı ilə yuxarıda sadalanan əməkdaşlıq formatları "Yeni İpək Yolu" layihəsi ilə həmahəng fəaliyyəti də nəzərdə tutur. Eyni zamanda, məsələnin digər tərəfi Şərqlə Qərb arasında əməkdaşlıq körpüsü missiyası ilə sıx bağlıdır.

Beləliklə, Azərbaycan faktiki olaraq qısa bir müddətdə iki vacib aspektdə geosiyasi dinamikaya yeni təkan verdi. Birincisi, regional əməkdaşlıqda yeni formatları aktivləşdirməklə təhlükəsizlik sistemində yeni qüvvələr balansı yaratdı. İndi regionun böyük dövlətləri Rusiya, İran və Türkiyə üçlü əməkdaşlıq formatları ilə digər məsələlərlə yanaşı təhlükəsizlik aspektində də bir-birinə bağlıdırlar.

İkincisi, Cənubi Qafqaz ölkəsi olaraq Azərbaycan Ermənistanın bölgədə xaos yaratmaq cəhdlərinin qarşısını kəskinliklə almaq iqtidarında olduğunu təsdiqlədi. Ermənistan və onun havadarlarını ən çox narahat edən də bu məsələdir. Məhz ona görədir ki, onlar rəsmi İrəvana dərhal Azərbaycanın azad etdiyi torpaqları yenidən zəbt etmək əmrini veriblər. Ancaq Azərbaycan onların hamısının arzusunu puç edir. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da öz sözünü deyib: "Ermənistan odla oynayır".

Belə çıxır ki, Cənubi Qafqazın geosiyasi mənzərəsi Azərbaycanın fəallığı nəticəsində daha nikbin ritmə keçir. Ancaq mənfur düşmənin hər an hiylə ilə vəziyyəti mənfiyə doğru dəyişməyə çalışmayacağına təminat yoxdur. Bu səbəbdən regionda geosiyasi dinamikanın hələlik çox həssas olduğunu demək mümkündür.

Newtimes.az

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Yeni futbol ulduzları Bakı kəndlərinin yeniyetmələri arasından çıxacaq

AzMİU-da maarifləndirici seminar – “Plastik tullantıların təbiətə zərəri”

Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin sədri Gəncə şəhərində vətəndaşlarla görüşüb

Milli Məclisin növbəti plenar iclasının vaxtı açıqlanıb

Kainatın bir çox sirrini açmağa imkan yaradan texnoloji yenilik

Azərbaycan cüdoçuları “Böyük Dəbilqə” turnirinin ilk günündə medal qazana bilməyiblər

Mart soyqırımı - insanlığın faciəsi

Naxçıvandan olan şəhid ailələrinin üzvləri Şuşada

Bakıda keçiriləcək lisenziya turnirinə satılan biletlərin sayı açıqlanıb

Sağlam və düzgün qidalanmanın ən önəmli qaydalarından biri meyvə və tərəvəzləri mövsümündə istehlak etməkdir

NATO İspaniyada üçüncü hərbi-dəniz bazasını yerləşdirir

GUAM ölkələri insan alverinə və qanunsuz miqrasiyaya qarşı mübarizəni gücləndirəcək

Fövqəladə Hallar Nazirliyi tərəfindən daha bir qanunsuz tikili sökülüb

Yunanıstanda 6 bal gücündə zəlzələ olub

Vüqar Rəhimzadə: XX əsrdə xalqımız böyük bəlalarla üzləşsə də, sınmadı, güc topladı və məqsədinə nail oldu

Azərbaycanda hansı şəxslərin təhsil haqqı dövlət vəsaiti hesabına ödəniləcək?

Ukraynaya raket hücumu nəticəsində 6 bölgənin enerji infrastrukturuna ziyan dəyib

Sumqayıt Kimya Sənaye Parkında ağacəkmə aksiyası keçirilib

Alimlər fövqəlnovanın ən erkən mərhələlərini qeyd edirlər

Qubada III Aqrobiznesin İnkişafı Forumu keçirilir - YENİLƏNİB

Donald Tusk Ukrayna müharibəsinin uzanacağını güman edir

Füzulidə daha 35 ailəyə mənzillərinin açarları təqdim olunub - YENİLƏNİB

Azərbaycan Karate Federasiyasında fəxri prezidentlik institutu yaradılır

Dördüncü “Yüksəliş” müsabiqəsinə 14 min nəfərdən çox iştirakçı qeydiyyatdan keçib

Gürcüstanda müsəlman icmasına daha 20 məscid veriləcək

Cəmiyyətin Ermənistan işğalı altında olan kəndlərin azad ediləcəyi ilə bağlı gözləntisi yüksəkdir-SORĞU

Oğuz sakinlərindən nəcib təşəbbüs - yanmış meşə sahələri bərpa edilir FOTO

“Heydər Əliyev və Azərbaycan mərasim mədəniyyəti” kitabı çapdan çıxıb

“Hoa Lo” həbsxanası - Fransanın Vyetnamdakı cinayətlərinin şahidi VİDEO

İnzibati Xətalar Məcəlləsinin bir sıra maddələri üzrə cərimələrin məbləği artırılır

“Şahin” hərbi-idman oyununun Şəki rayon turunda 11 komanda mübarizə aparıb

Elektroenergetika və bərpaolunan enerji sahəsində Texniki Komitə yaradılıb

Məktəbəhazırlıq qruplarında, 4-cü və 6-cı siniflərdə şagirdlərin yerdəyişmə prosesi dayandırılacaq

“N” hərbi hissəsində komanda-qərargah təlimi keçirilib

Müasir imperializm ideyasının sələfi olan Qərb merkantilizmi indi də Ermənistanı “xərcləyir” - ŞƏRH

İKTA operator və provayderlərə radiotezliklərdən səmərəli istifadəni tövsiyə edib

Cinayət-Prosessual Məcəlləyə təklif edilən bir sıra dəyişikliklər təsdiqlənib

Görkəmli ədibin 125 illiyi adını daşıdığı kitabxanada qeyd edilib

Alzheimer xəstəliyi orqan nəqli ilə də yayıla bilər

Hüquqşünas kimi 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan vətəndaşları hakim ola biləcəklər

Aprelin 15-dən 19-dək ölkəmizdə quş qripi xəstəliyinə qarşı epizootoloji monitorinq keçiriləcək

Ramiz Əskərin yaradıcılığında əski və çağdaş türk abidələrinin tədqiqi və tərcüməsi - seminar

Ermənistanda Vladimir Solovyovun verilişlərinin yayımı dayandırılıb

Kukla Teatrı aprel repertuarını açıqlayıb

“Qarabağ”ın qapıçısı Azərbaycan və Rusiya çempionatlarını müqayisə edib

Yunis Hüseynov: “Qarabağ” bütün oyunlarını uduzsa belə, çempion olacaq

Mülki Prosessual Məcəlləyə dəyişikliklər təsdiqlənib

Elm və təhsil naziri Samuxda vətəndaşları qəbul edəcək

Bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə sahəsində layihələrin həyata keçirilməsi üzrə komissiyanın iclası keçirilib

Azərbaycanda su təchizatı və kanalizasiya sisteminə qoşulmanın qayda və şərtləri yenilənəcək

“İlham Əliyev. İnkişaf - məqsədimizdir” çoxcildliyinin 132-ci kitabı çapdan çıxıb

Bərdədə “Peşə təhsili və özəl dövlət əməkdaşlığı” mövzusunda regional forum keçirilir

Bill Qeyts: Süni intellekt gələcəkdə asan tapşırıqları da yerinə yetirə bilməyəcək

İqlim dəyişikliyi saatların bir saniyə itirməsinə səbəb ola bilər

Azərbaycanın su qıtlığı probleminin həllində əldə edilən irəliləyişlər müzakirə edilib

Valideynlik hüququndan məhrumetmə barədə iddia qaldıra bilənlərin sayı artırılır

Nazir: TDT-nin platformasından istifadə etməklə biz aqrar sektorun inkişafına töhfə verə bilərik

Türkiyəli nazir: Zəlzələ zonasında 300 min obyekt tikilir

Ölkəmiz ABŞ-da Oyun Tərtibatçıları Konfransında təmsil olunub

Kiyev və Varşava təhlükəsizlik zəmanəti barədə saziş imzalamağı planlaşdırır

Azərbaycan gimnastları Dünya Kubokunda iştirak edəcəklər

ABŞ husilərə aid daha dörd PUA-nın vurulduğunu bildirib

FHN: Ötən sutka ərzində 2-si azyaşlı olmaqla 5 nəfər xilas edilib

Vaşinqtonda Hirşhorn kolleksiyasının sərgisi açılıb

Məktəb psixoloqları üçün müsabiqə

Türkiyədə FETÖ ilə əlaqədə şübhəli bilinən daha 70 nəfər saxlanılıb

BDU-nun müəllimi Rumıniyanın Aleksandr İohan Kuzi adına Yassı Universitetində mühazirə deyib

AMB: Ötən il ixracın 25,9 milyard dolları neft-qaz sektorunun payına düşüb VİDEO

Premyer Liqa: “Sumqayıt” – “Araz-Naxçıvan” oyununun hakimləri bəlli olub

Milli Məclis 21 məsələnin müzakirəsinə başlayıb

Qəbələdə torpağın qanunsuz zəbtinin qarşısı alınıb

Mərkəzi Bank: Ötən il Azərbaycandan xaricə birbaşa investisiya 3 milyard dollardan çox olub VİDEO

Cabbar Qaryağdıoğluna həsr olunmuş “Xalqın mədəni sərvəti” layihəsi davam edir

“Böyük Dəbilqə”: Azərbaycanın 3 cüdoçusu mübarizəyə başlayır

Ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına olan birbaşa xarici investisiyaların həcmi açıqlanıb VİDEO

Tanınmış arxeoloq Tufan Axundov vəfat edib

“Anev-2024 Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” ilinin açılış mərasimi keçirilib

Ötən il cari əməliyyatlar hesabının profisiti 8,3 milyard ABŞ dolları olub VİDEO

Madaqaskarda qasırğa 14 nəfərin həyatına son qoyub

Kişi voleybolçuların Yüksək Liqasında növbəti oyun keçiriləcək

AMEA Naxçıvan bölməsinin Rəyasət Heyətinin iclası keçirilib

Premyer Liqa: “Qarabağ” üçün çempionluq oyunu, “Neftçi” autsayderə qarşı

Cənubi Afrikada avtobus qəzası nəticəsində 45 nəfər ölüb

Ombudsman 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar bəyanat yayıb

Azərbaycanda ilk sosial televiziya fəaliyyətə başlayacaq

Xırdalanda əl qumbaraları və partladıcılar tapılıb VİDEO

Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb

Ötən gün təhvil götürülən silah-sursatın sayı açıqlanıb

Sabirabadda yol qəzası olub, iki nəfər xəsarət alıb

DİN: Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 42 nəfər saxlanılıb

Şirvanda saxlanılan şəxsdən 4 kiloqram narkotik vasitə götürülüb

Azərbaycan neftinin qiyməti 89 dolları ötüb

Çinin internet şirkətləri iki ayda 35 milyard dollara yaxın gəlir əldə edib

Bakının bir sıra yollarında sıxlıq müşahidə olunur - SİYAHI

Füzuli sakini: Gözəl günlərimiz bundan sonra daha çox olacaq

Qazaxda narkotik satmaqda şübhəli bilinən şəxs saxlanılıb

Keçmiş məcburi köçkün: Düşünürəm ki, artıq bütün şəhidlərimizin ruhu şaddır

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb VİDEO

ABŞ Baltimordakı körpünün bərpasına 60 milyon dollar ayırıb

Tədqiqat: 7 saatdan az yuxu yüksək təzyiq riskini artırır