Böyük Britaniya nüfuzlu bir dövlət kimi istər Avropada, istərsə də dünya miqyasında özünəməxsus yer tutur. Zəngin ənənələrə malik olan və onları əsrlərin sınağından çıxararaq indi də xüsusi bir mühafizəkarlıqla qoruyub saxlayan bu ölkədə tarixi meyarlarla müasir dövrün əlamətləri arasında qəribə bir vəhdət, uyarlıq yaranmışdır. Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığında dövlət başçısı kraliçadır, ancaq demokratik hakimiyyət orqanı olan parlament də vardır. Hazırda dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən, BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən biri olan Böyük Britaniya gənc müstəqil dövlətin – Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevi ən ali dərəcəli qonaqlara məxsus yüksək diplomatik səviyyədə qarşıladı.

Doğrudur, ölkənin müxtəlif dairələrində Azərbaycan haqqında olduqca az məlumata malikdirlər. Lakin Qərbin bu nüfuzlu ölkəsində Prezidentimiz Heydər Əliyevi çox yaxşı tanıyır, ona dünyanın ən görkəmli siyasətçilərindən biri kimi böyük maraq göstərirlər.

Azərbaycan dövlətinin başçısı səfərinin elə ilk günü əməli görüşlərə başladı. İngiltərə nazirləri, iş adamları ilə görüşdü. Fevralın 23-də məşhur Forin offisdə Prezidentimizin təntənəli rəsmi qarşılanma mərasimi keçirildi. Heydər Əliyev yüksək şərəf və ehtiramla qarşılandı. Bundan sonra Baş nazir Con Meycorla danışıqlar başlandı, iki dövlət arasında çox mühüm müqavilələr bağlandı. Beləliklə, ölkələrimiz arasında hərtərəfli əməkdaşlığın möhkəm bünövrəsi qoyuldu.

Heydər Əliyevlə İngiltərənin keçmiş Baş naziri, siyasət aləmində “dəmir ledi” adı ilə məşhur olan Marqaret Tetçerin görüşü dünyanın iki görkəmli siyasi xadiminin açıq və səmimi dialoquna çevrildi.

Sonra Azərbaycan Prezidenti Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankında oldu. Bu bank ölkəmizdə həyata keçiriləcək bir sıra irimiqyaslı layihələrin maliyyələşdirilməsinə kömək göstərəcəkdir.

İngiltərə parlamentinin aşağı palatasında - icmalar palatasında Azərbaycan rəhbəri ilə görüşlər çox mənalı keçdi. Əzəmətli Vestminster sarayında yerləşən parlamentin özünəməxsus ənənələri var. Heydər Əliyev burada olarkən Baş nazir Con Meycor palatada çıxış etdi. Sonra Prezidentimiz Azərbaycanla bağlı xüsusi olaraq yaradılmış parlament fraksiyasının deputatları ilə söhbət etdi, respublikamızın müasir həyatı barədə onlara məlumat verdi.

İqtisadi islahatlara başlayan respublikamız üçün Qərbin ən nüfuzlu firmaları ilə əlaqələr qurmaq və Azərbaycana investisiya qoyulmasına nail olmaq çox vacibdir. Ona görə də Böyük Britaniyanın iş adamları, nüfuzlu şirkətləri ilə görüşlər səfərin proqramında mühüm yer tuturdu. Keçirilən görüşlər, aparılan danışıqlar uğurlu nəticələr verdi. Məsələn, Ci-Pi-Ti şirkəti respublikamızda rabitə sisteminin tamamilə yenidən qurulması və modernləşdirilməsində yaxından iştirak edəcəkdir. “Kayzer inciniriq” şirkətinin Sumqayıt alüminum zavodunda aparacağı yenidənqurma sayəsində müəssisənin istehsal gücü bir neçə dəfə artacaq, həmin şirkət respublikamıza böyük məbləğdə kredit ayrılmasına kömək göstərəcəkdir. “Con Braun” şirkəti kimya müəssisələrimizdə fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş avadanlığın yeniləri ilə əvəz olunması və bu zavodların istehsal gücünün artırılması üçün layihələr hazırlamışdır. Həmin layihələrə əsasən yaxın illərdə bir sıra istehsal sahələri ən müasir avadanlıqla təchiz ediləcəkdir. ABŞ və Böyük Britaniyada fəaliyyət göstərən iki şikətin – “Aviayşn lizit qrup” və “Buffalo eyrveis” şirkətlərinin prezidenti, əslən Cənubi Azərbaycandan olan Fərhad Əzima respublikamıza hərəsi 250 yerlik iki ədəd “Duqlas” təyyarəsi verəcəkdir. Fərhad Əzimanın köməyi ilə Londondakı Norveç Bankı “Azal”a xeyli kredit ayıracaqdır. Azərbaycanla çoxdan əməkdaşlıq edən “Britiş Petroleum” şikəti ilə də hərtərəfli danışıqlar aparıldı.

Heydər Əliyevin İngiltərə energetika, kənd təsərrüfatı, balıqçılıq, ərzaq, dənizaşırı ərazilərlə iş üzrə dövlət nazirləri ilə görüşlərinin nəticələri də Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinin inkişafına yaxın vaxtlarda öz müsbət təsirini göstərəcəkdir.

Britaniya sənayeçiləri konfederasiyasında Heydər Əliyevi mehribanlıqla qarşıladılar. İngiltərənin “Britiş Petroleum” və Norveçin “Statoyl” şirkətlərinin təşkil etdiyi bu görüşdə Azərbaycan Prezidenti nitq söylədi. O, ölkəmizdəki ictimai-siyasi durum, demokratik proseslər, müharibənin gedişi barədə geniş bəhs edərək dedi ki, Azərbaycanın qapısı sənayeçilərin üzünə açıqdır. Respublika hökuməti Azərbaycana maraq göstərən hər bir iş adamı ilə sıx əlaqələr qurulmasına tərəfdardır və onların vəsaitinin qorunmasına tam təminat verir. Azərbaycan Prezidenti onu da bildirdi ki, müstəqil respublikamız sərbəst bazar iqtisadiyyatı yolunu seçmiş, dünya demokratiyasının qabaqcıl təcrübəsindən hərtərəfli istifadə edir və bu yoldan heç vaxt dönməyəcəyik.

Fevralın 23-də respublika Prezidenti və onu müşayiət edən şəxslər Böyük Britaniya Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutunda oldular. Heydər Əliyev buradakı çıxışında səfərin yekunlarından, iki dövlət arasında əməkdaşlığın perspektivlərindən geniş bəhs etdi. O, görüş iştirakçılarında Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü barədə də aydın təəssürat yaratdı. Prezident divardan asılmış Azərbaycan xəritəsinə yaxınlaşaraq müharibənin başlanması səbəbləri, onun gedişi, işğal olunmuş ərazilərimiz haqqında dolğun məlumat verdi. Bir saatdan çox davam edən görüşün iştirakçıları Azərbaycan dövlətinin başçısını diqqətlə dinlədilər. Heydər Əliyev suallara verdiyi cavablarda da “Dağlıq Qarabağ problemi”nin əsl mahiyyətini tamamilə açıqladı.

Vestminster Abbatlığı Londonda ziyarət yerlərindən biridir. Ölkənin kraliçası və digər yüksək vəzifəli şəxslər, ildə bir neçə dəfə bu əzəmətli saraya ziyarətə gəlirlər. Burada Böyük Britaniya əsgərinin rəmzinə çevrilən naməlum əsgər dəfn edilib. Heydər Əliyev fevralın 23-də Vestminster Abbatlığına gəldi, naməlum əsgərin xatirə lövhəsinin qarşısına əklil qoydu. Daha sonra o, binanın salonlarına baxdı. Səfərin sonuncu günü tədbirlər nisbətən az olsa da, Oksford Universitetində görüş xüsusilə yaddaqalan idi. Universitetin rektorluğu Heydər Əliyevin şərəfinə qəbul düzəltdi. Qəbulda Oksfordda çalışan ən məşhur alimlər iştirak edirdilər. Onlarla söhbət zamanı ölkələrimiz arasında əlaqələrin genişləndirilməsi perspektivləri, tələbə mübadiləsi, müxtəlif universitetlərin bir-biri ilə elmi informasiya, fikir mübadiləsi aparması, habelə aspirantların və yüksək ixtisaslı alimlərin ixtisasartırma kursları, birgə seminarlar təşkili məsələləri nəzərdən keçirildi. Heydər Əliyev universitetin alimləri qarşısında geniş nitq söylədi.

Respublika Prezidenti Heydər Əliyev Böyük Britaniyada yaşayan azərbaycanlılarla görüşə də xeyli vaxt ayırdı. Bu görüş dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi istiqamətində mühüm tədbirlərdən birinə çevrildi. Azərbaycan Prezidentinin Londonda keçirdiyi mətbuat konfransı, Böyük Britaniyada akkreditasiyadan keçmiş bir qrup xarici jurnalist və ölkə qəzetlərinin baş redaktorları ilə görüşü, Bi-Bi-Si-nin müxbirləri ilə söhbətləri də istər bu ölkənin, istərsə də Qərbin digər ölkələrinin ictimaiyyətində Azərbaycan haqqında aydın təsəvvür yaradılması üçün çox əhəmiyyətli və faydalı oldu.

Azərbaycan Prezidentinin Böyük Britaniyaya səfəri İngiltərə mətbuatında geniş işıqlandırıldı. İngiltərənin ən məşhur qəzetləri, jurnalları özlərinin hər nömrəsində səfərin gedişinə xüsusi yer ayırırdılar. Ölkə televiziyasının müxtəlif kanallarında Azərbaycan Prezidentinin görüşləri, aparılan danışıqlar və onların nəticələri haqqında operativ süjetlər verilirdi. Heydər Əliyevin Con Meycorla görüşünə, Prezidentimizin təntənəli qarşılanması və sənədlərin imzalanması mərasimlərinə İngiltərə televiziyasında xüsusi yer ayrıldı. Bu süjetlər Avropanın digər ölkələrində də translyasiya edildi.

Britaniyanin yüksək vəzifəli dövlət adamları, mətbuat orqanlarının icmalçıları, ekspertlər Azərbaycan Prezidentinin ölkəyə səfərini yüksək qiymətləndirdilər. Onlar səfərin uğurlu nəticələrindən, bağlanmış sazişlərin əhəmiyyətindən geniş bəhs edərək iki dövlət arasında münasibətlərin keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədim qoyduğunu bildirdilər. İcmalçıların bir çoxlarının fikrincə, Heydər Əliyevin bu səfəri zamanı Azərbaycan öz qapılarını Böyük Britaniya üçün yenidən açdı, Böyük Britaniya Azərbaycanı bir daha kəşf etdi.

Aslan Aslanov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Bakı-London-Bakı