Naxçıvan, 12 fevral, AZƏRTAC

Azərbaycan xalqının tarixi qəhrəmanlıq səhifələri ilə zəngindir. Bu səhifələrdən biri də Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisində yerləşən Əlincəqalada yazılıb. Tarixə nəzər saldıqda məlum olur ki, bu qala 1387-1401-ci illərdə, yəni 14 il ərzində dövrünün ən qüdrətli sərkərdəsi olan Əmir Teymurun qoşunlarının hücumlarına mərdliklə müqavimət göstərib. Maraqlıdır, 14 il mühasirədə qalan, ölüm-dirim savaşı verən bir qalanın müdafiəçiləri həyat üçün vacib olan ərzağı və suyu necə təmin ediblər? Qalanı mühasirədə saxlayan qoşunların yüzlərlə əsgərinin gözündən yayınaraq bura nə isə gətirmək mümkün deyildi.

Bu barədə AZƏRTAC-a məlumat verən “Əlincəqala” tədqiqat qrupunun rəhbəri, AMEA-nın müxbir üzvü Vəli Baxşəliyev bildirib ki, həmin dövrdə qaladan yaxınlıqdakı kəndə gizli yol var imiş. Ərzaq da məhz bu yolla qalaya gətirilirmiş. Su məsələsinə gəlincə, qalanın cəngavərləri min illərin sınağından çıxmış üsula əl atıblar. Onlar qayalarda şırımlar açıb və beləliklə, yağış suyunu şırımlar vasitəsilə su tutarlarına – qaya içində ovulmuş 7 hovuza toplayıblar.

Bu gün kompleks şəkildə bərpa edilən Əlincəqalada bir zamanlar döyüşçülərin su ehtiyacını ödəyən həmin hovuzlar təmizlənib. Daşdan yonulmuş bu hovuzlardan ən böyüyünün dərinliyi bir hissədə 8 metrə, digər hissədə isə 3 metrə çatır ki, bu da təxminən, 40 kubmetr su tutumuna imkan verir. Əlincəqalanın müdafiəçiləri də bu sudan istifadə edirmişlər.

Qalanın tarixinə dair digər bir maraqlı fakt isə ilk Eldəniz hökmdarları dövründə İraq və Azərbaycandan yığılan bütün gəlirlərin məhz buradakı xəzinədə toplanmasından ibarətdir.

Bir zamanlar qaladakı xəzinəni ələ keçirmək uğrunda zaman-zaman qanlı toqquşmalar da olub. Əlincəqalanın müdafiə sistemi o dərəcədə möhkəm idi ki, hətta bir çox Eldəniz hökmdarları ən çətin vaxtlarda məhz buraya sığınıblar. Sonuncu Atabəy Özbəyin dövründə dövlətin Təbrizdən idarə olunmasına baxmayaraq, dağıdıcı monqol hücumlarından qorunmaq üçün o, əvvəlcə Naxçıvanda məskunlaşıb. O dövrün tarixçisi İbn əl-Əsir yazır: “Təbrizin əsl hakimi Özbək Pəhləvan oğlu oranı buraxıb getmişdi. Çünki o, fəaliyyətsiz bir əmir idi... Tatarların Həmədandan çıxıb gəlməkdə olduqlarını eşitdikdə özü Təbrizi buraxıb Naxçıvana getmiş və ailəsini özündən uzaqlaşdırmaq üçün Xoya göndərmişdi”. Məlumatlardan o da aydın olur ki, Özbək Naxçıvana gəldikdən sonra Əlincəqalaya çəkilib. Azərbaycan Atabəylər dövlətinin ən qüdrətli dövrlərində buranın xüsusi iqamətgaha çevrilməsi, dövlət xəzinəsinin məhz Əlincəqalada gizlədilməsi ərazinin və qalanın əhəmiyyətini bir daha göstərir.

AZƏRTAC-ın Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı bürosu