Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

Avropa İttifaqı: böhran və geosiyasət

Avropa İttifaqı: böhran və geosiyasət

Bakı, 3 mart, AZƏRTAC 

Avropa İttifaqının son zamanlar bir çox problemlərlə üzləşdiyi barədə informasiyalar yayılır. Təşkilat daxilində meydana çıxan problemlər öz həllini tapmır. Burada separatizm meylləri, bir sıra dövlətlərin müstəqil siyasət yeritmək iddiası, milliyyətçiliyin radikal məzmun alması, işsizlik kimi məsələlər ön plana çıxıb. Onları aradan qaldıra biləcək səmərəli proqramlar isə hələ ki, yoxdur. Üstəlik, xarici siyasətdə də müəyyən mürəkkəbliklər üzə çıxmağa başlayıb. Belə ki, Ukrayna böhranının fonunda Aİ-nin Rusiya ilə münasibətləri necə qurmalı olduğunu Brüssel özü üçün aydınlaşdırmayıb. Mütəxəssislər təşkilatın xarici siyasətində prinsiplərin yeniləşdirilməsinə tələbin olduğundan danışırlar. Lakin Avropa buna hazırdırmı?

Risk faktoru: Aİ-nin daxili reallıqları

2015-ci ilin gəlişi ilə Avropa İttifaqının gələcək taleyi haqqında proqnozlar verilməyə başlanıb. Mütəxəssislər bu məsələyə bütövlükdə dünyada gedən geosiyasi proseslər kontekstində nəzər yetirirlər. Şübhə yoxdur ki, Avropa qlobal miqyasda ciddi təsir gücünə malik olan məkandır. Onun iqtisadi, mədəni, elmi və hərbi gücü hamılıqla etiraf olunur. Bununla yanaşı, hətta böyük güclər üçün belə çətin mərhələlər var. Çoxsaylı risk faktorları müəyyən fəsadlar yarada bilər. Aİ ilə əlaqədar isə müxtəlif ssenarilər irəli sürülür.

Hazırda Aİ daxilində maliyyə-iqtisadi böhran davam edir. Yunanıstanda radikal sol partiyanın seçkidə qalib gəlməsi ilə avro ilə bağlı vəziyyət yenidən mürəkkəbləşməkdədir. Avropa Komissiyasının sədri Jan-Klod Yunker xəbərdar edir ki, “yunanlar yanlış seçim etdikləri halda nələrin ola biləcəyini yaxşı dərk etməlidirlər”. Məsələ burasındadır ki, solçular Aİ-nin perspektivinə elə də inanmırlar. Onlar daha müstəqil və suveren olmağa üstünlük verirlər.

Əslində, Aİ-də inteqrasiya əleyhdarları yalnız Yunanıstanda deyil. Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, Hollandiya kimi ölkələrdə də bu mövqedə olan siyasətçilər var. Onların arasında daha çox rəsmi London təşkilatdan çıxmağa çalışır. 2017-ci ildə bununla bağlı referendum keçirilə bilər. Lakin bir sıra ekspertlərin fikirlərinə görə, bunun bir qədər tez, 2015-ci ilin yayında da baş verməsi mümkündür.

İndiki mərhələdə ümumən Aİ-yə daxil olan ölkələrdə inteqrasiya əleyhdarları kimi çıxış edən siyasi təşkilatların sayı artır. Bu, artıq bir tendensiya kimi qəbul edilir. Zaman-zaman həmin tendensiyanın daha geniş miqyas alması və bir sıra dövlətlərdə aparıcı mövqeyə çıxması istisna olunmur. Bu səbəbdən Aİ-də parçalanma ssenarisinin reallaşması mümkündür.

Həmin proqnoz kontekstində 2015-ci ildə Aİ iqtisadiyyatının qeyri-müəyyən vəziyyətdə ola biləcəyi haqqında deyilənlər düşündürücü görünür. Təşkilat ekspertlərinin fikirlərinə görə, bu il iqtisadi inkişaf maksimum 1,1% ola bilər. Üstəlik, Aİ-yə daxil olan ölkələr arasında inkişaf templəri də fərqli olacaqdır. Məsələn, Almaniyada artım gözlənildiyi halda, təşkilatın digər dövlətlərində tənəzzül proqnozlaşdırılır.

Bu prosesin çox təhlükəli olduğunu dərk etmək gərəkdir. Çünki belə olduğu halda, Aİ-nin bir sistem kimi inkişafı mümkün deyil. Elm sübut edir ki, cəmiyyətin real tərəqqisi yalnız ona daxil olan altsistemlərin harmonik inkişafı şəraitində gerçək və dayanıqlı olur. Aİ-yə üzv ölkələrin bir qisminin inkişaf etməsi, digərlərinin isə tənəzzülə uğraması onun perspektivini ciddi şübhə altına alır. İndi ümid böhran vəziyyətində olan ittifaq üzvlərinin dövlət büdcələrinin optimallaşdırılmasına qalıb. Bunun ümumiyyətlə baş tutub-tutmayacağı məlum deyil. Çünki təşkilatın maraqları ilə ayrı-ayrı ölkələrdəki vəziyyət arasında ziddiyyətlər aradan qalxmayıb.

Həmin bağlılıqda Avropa Mərkəzi Bankının “risklər üstünlük təşkil edir” kimi nəticə çıxarması təsadüfi görünmür. İnflyasiya və işsizlik məsələləri avropalıları çox narahat edir. Yunanıstan, İspaniya və Portuqaliyada işsizlik səviyyəsi hələ də yüksəkdir. Fransa və İngiltərədə də vəziyyət ürəkaçan deyil. Bu sahədə kəskin dəyişikliklər gözlənilmir. “Stratfor” qlobal araşdırmalar mərkəzinin təsisçisi və rəhbəri, siyasi analitik C.Fridman hesab edir ki, 2014-cü ildə Aİ iqtisadi, siyasi və sosial problemlərin həllində irəliyə gedə bilməyib.

Bu, artıq ciddi faktordur. Bütün cəhdlərinə baxmayaraq, Aİ özü öz daxilində dönüş yarada bilmirsə, nikbin proqnozlara ümid etmək çətindir.

Xarici siyasət: Rusiya ilə əməkdaşlıq formulu axtarışında

Vurğulanan aspektdə son illər Avropa İttifaqı daxilində müşahidə edilən bir məqama ayrıca diqqət yetirmək lazımdır. Təcrübə göstərir ki, bir zamanlar zəif iqtisadiyyata malik olan Şərqi və Mərkəzi Avropa ölkələri Qərbi Avropa dövlətlərindən daha intensiv inkişaf edirlər. Müəyyən müddətdən sonra onlar aparıcı mövqeyə çıxa bilərlər. Buna isə ənənəvi olaraq Aİ-də söz sahibi olan ölkələr qısqanclıqla yanaşırlar. Böyük Britaniyanın təşkilatdan çıxmağa can atması arxasında digərləri ilə yanaşı, bu faktor da dura bilər.

Şübhəsiz ki, təşkilatın iki hissəyə bölünməsi tendensiyası təhlükəli gedişatdır. Onun qarşısını necə almaq olar? Hələlik bununla bağlı düşünülmüş bir proqram yoxdur. Hətta bu, normal hesab edilir. Problemə müasir mürəkkəb geosiyasi proseslər aspektində yanaşdıqda isə, bir qədər fərqli mənzərə yaranır.

Məsələn, Ukrayna böhranı fonunda Aİ-nin xarici siyasəti necə qurulmalıdır? Təşkilata üzv olan Şərqi və Mərkəzi Avropa ölkələri bu dövlətə coğrafi olaraq çox yaxındırlar. Baltikyanı ölkələr isə tarixən Kiyevlə sıx əlaqədə olub. Bu məqam Aİ-də inkişaf potensialı getdikcə artan dövlətlərin bu və ya digər dərəcədə münaqişəyə cəlb olunmasına aparıb çıxara bilərmi?

Bu, tamamilə mümkün ssenaridir. Çünki Rusiya vəziyyətini düzəltmək üçün istənilən addımı ata bilər. İndi Brüsseldə Ukrayna hadisələri fonunda xarici siyasətdə düzəlişlər etmək barədə düşünürlər.

Hər şeydən əvvəl, vurğulamaq lazımdır ki, Aİ-nin uzun illər xarici siyasətdə gözlədiyi müəyyən prinsiplər yenilənməlidir. Konkret olaraq neoliberal dəyərlərə əsaslanan geosiyasi kurs artıq əvvəlki səmərəni vermir. Avropa özünü sonsuza qədər genişləndirə, bütün ölkələri Aİ-yə, yaxud NATO-ya daxil edə bilməz. Bunun perspektivsizliyini məhz Krım məsələsi nümayiş etdirdi.

Rusiya sübut etdi ki, coğrafi sərhədləri Qərbin razılığı olmadan dəyişə bilər. Deməli, Avropa özünün genişlənmə kursunda bunu nəzərə almalıdır. O, üç mövqedən birini seçə bilər. Birincisi, Moskva ilə açıq münaqişəyə girib, onu inadından döndərə bilər. Təcrübə göstərir ki, bu, Aİ-nin imkanı xaricindədir. NATO kifayət qədər güclü olsa da, böyük müharibə heç bir tərəfə sərf etmir.

İkincisi, digər geosiyasi güclərlə ittifaqa daxil olub, Rusiyanı zərərsizləşdirə bilər. Bunun da perspektivi bəlli deyil. Çünki Kremlin özünü dəstəkləyən böyük dövlətlər var. Məsələn, Çin. Pekin hazırda kifayət qədər təsirə malikdir. Bununla yanaşı, hazırkı tarixi mərhələdə hansısa böyük dövləti zorla neytrallaşdırmaq çox çətindir. Rusiya isə çox güclü hərbi potensialı olan dövlətdir.

Üçüncüsü, Rusiya ilə birgə inkişaf modelini işləyib hazırlaya bilər. Bu, ABŞ-Çin əməkdaşlığı üçün nəzərdə tutulan “G2” formatına bənzəyir. Hesab edilir ki, son ssenari Aİ-nin maraqlarına daha çox cavab verir. Lakin burada da Krım və Ukraynanın şərq əyalətlərindəki vəziyyəti diqqətə almaq lazım gəlir. Bu kimi faktlar şəraitində Avropa Rusiya ilə geosiyasi ittifaqda ola bilərmi? Təbii ki, belə olduqda, o, öz prinsiplərinə zidd mövqe tutmuş olur. Bu səbəbdən sonuncu ssenarini də hələlik ciddi qəbul etmək çətindir.

Yuxarıda göstərilən məqamlara Avropa daxilində miqrasiya və milliyyətçilik problemlərinin getdikcə kəskinləşdiyini də əlavə etmək olar. Sirr deyil ki, son illər təşkilata üzv olan dövlətlərdə milliyyətçilik radikal məzmun almışdır. Bu da bütövlükdə həm daxili siyasətdə çətinliklər yaradır, həm də Brüsselin vahid xarici siyasət yeritmək imkanlarına mənfi təsir göstərir. Separatçılıq gücləndiyi (məsələn, basklar və şotlandların fəallığı artdığı) halda Aİ-nin hansı vəziyyətə düşəcəyini demək çətindir.

Belə çıxır ki, bir zamanlar bütün dünya üçün nümunə olan Aİ ciddi problemlərlə üzləşməkdədir. Onun daxili və xarici siyasətində qeyri-müəyyən məqamların sayı artır. Bunun qlobal miqyasda fəsadlar verə biləcəyi mümkündür. Yaranmış vəziyyətdə Aİ-nin geosiyasi güc olaraq nə kimi addımlar atacağından çox şey asılıdır. Brüssel hələlik bu istiqamətdə tam aydın mövqe nümayiş etdirmir. Görünür, o, Amerikanın təsirindən hələ də çıxa bilməyib. Maliyyə-iqtisadi böhran, işsizlik, avronun qarşılaşdığı çətinliklər və digər məsələlər Aİ-nin əl-qolunu bağlayır.

Kamal Adıgözəlov

Newtimes.az

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

BSU-da 31 Mart soyqırımına həsr olunmuş tədbir keçirilib

İslahatlar gözləntisi və ya qərəzli manipulyasiyalar aləti

Pedaqoji Universitetdə fəal tələbələr fakültəyə bir günlük rəhbərlik ediblər

Fizika fakültəsinin məzunları 50 il sonra ADPU-da görüşüblər

® “Beyin ölümü diaqnozunun təyininə multidissiplinar yanaşma” mövzusunda seminar keçirilib

BDU-da respublika elmi konfransı: 1918-ci il mart soyqırımı tarixi tədqiqatlarda

Türk dünyasında törədilən soyqırımları və onların nəticələri – konfrans

Neftçalada özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində qurulmuş təsərrüfatlara baxış olub

Musiqili Teatrda Lütfəli Abdullayevin xatirəsi anılıb

BDU Elmi şurasının növbəti iclası

Culfada Yaycı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi anılıb

Sofiya Universitetində “Yaz paralelləri: Azərbaycan-Bolqarıstan” sərgisi təşkil olunub

Baş katib: MDB Dövlət İnformasiya Agentlikləri Rəhbərləri Şurası Bakıda toplaşacaq VİDEO

Sırski: Rusiya Xarkova hücum etsə, bura onlar üçün “ölümcül şəhər" olacaq

Pakistan Azərbaycanla İKT sahəsində gənclərin mübadiləsi proqramına başlamaq niyyətindədir

31 Mart – azərbaycanlıların soyqırımı tarixin hələ tam açılmamış səhifələrindəndir

Kənd təsərrüfatı nazirinin müavini Masallıda vətəndaşları qəbul edib, fermerlərlə görüşüb

Harvard Universitetinin təqaüdçüsü: Məqsədim Azərbaycanda astrofizika sahəsini daha çox inkişaf etdirməkdir - EKSKLÜZİV

Prezidentin Mətbuat Xidmətinin məlumatı

Premyer Liqa: “Neftçi” səfərdə “Qəbələ”ni məğlub edib

BDU-nun 105 illik yubileyi ilə əlaqədar tədbirlər planı hazırlanacaq

Azərbaycanlı şahmatçılar beynəlxalq turnirdə qələbə qazanıblar

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri Kürdəmirdə vətəndaşları qəbul edib

Naxçıvanda ilk dəfə maralfalfa bitkisi əkilib

Milli Kitabxanada Əli Tudənin anadan olmasının 100 illiyi qeyd edilib

Azərbaycan-Çin əlaqələri - tarixi İpək yolundan başlanan dostluq

® “Azercell” gənclərin informasiya texnologiyaları sahəsində inkişafını dəstəkləməyə davam edir

BMT-nin İnkişaf Proqramı çərçivəsində COP29-la bağlı potensial tərəfdaşlıq müzakirə olunub

Ədəbiyyat Muzeyində “Soyqırımlarının qıra bilmədiyi sarsılmaz iradə” mövzusunda elmi sessiya keçirilib

Qubada aqrar sahənin investisiya imkanları və yeni çağırışlar müzakirə olunub

Rusiya XİN: Ermənistan quru yerdə qala bilər

® “Rabitəbank”dan yüksək keşbekli əməkhaqqı kartı!

Ceyhun Bayramov: Sülh prosesinin irəlilədilməsi istiqamətində yeni çağırışlar yaradan bir sıra addımlar prosesə maneə törədir

Biləsuvarda Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr olunan elmi konfrans keçirilib

Naftalanda şəhid ailələri və qazilər üçün iftar süfrəsi açılıb

Xabi Alonso “Bayer”də qalacağını açıqlayıb

Harvard Universiteti qədim kitabın cildindən insan dərisini çıxarıb

Naxçıvanda Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr olunmuş elmi konfrans keçirilib

AZAL martın 31-dən yay uçuş cədvəlinə keçir

“Bülbülün qonaqları” rubrikası növbəti dəfə Məmməd Səid Ordubadiyə həsr olunub

Məktəblərdə direktor müavini vəzifəsinə işə qəbul üzrə təkrar müsahibə keçirilir

İlahiyyat İnstitutunun “Qonağınız müəllimlərinizdir” layihəsi davam edir

Mərkəzi Gömrük Hospitalında 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr edilmiş tədbir keçirilib

Quba şəhərindəki kütləvi məzarlıq 1918-ci il mart soyqırımının qanlı tablolarından biridir - elmi konfrans

“Telegram”da yeni funksiyalar olacaq

Təhsil müəssisəsində aşkar edilən qanunsuzluqlarla bağlı başlanmış cinayət işi məhkəməyə göndərilib

XƏBƏRDARLIQ: Hava şəraiti dəyişəcək, külək, yağış, qar, daşqın və sel gözlənilir

Aygün Zərbəliyeva: “Meta”da təxminən 20 nəfər azərbaycanlı çalışır

Rəcəb Tayyib Ərdoğan may ayında Vaşinqtona səfər edəcək

Aşqarlar Kimyası İnstitutunda mart soyqırımı qurbanlarının xatirəsi anılıb

Energetika naziri Qazaxda vətəndaşlarla görüşüb

“Everton”un sabiq futbolçusu ömürlük həbs oluna bilər

Türkiyədə bələdiyyə seçkilərinə hazırlıq başa çatıb

Gənclərə ətraf mühitin qorunması, alternativ enerji mənbələri mövzularında təlim keçirilib

31 Mart - tarixi yaddaşımızdan silinməyən soyqırımı

Məhkumların uşaqları həm əyləndi, həm öyrəndi

Tovuzda 40 yaşlı kişini “tok” vurub öldürdü VİDEO

“2026-cı ilə qədər 6000 keçmiş məcburi köçkünün peşə təliminə cəlb olunması nəzərdə tutulub” - AÇIQLAMA

® Mərkəzi Gömrük Hospitalının həkimi Almatıda keçirilən beynəlxalq elmi-praktik konfransda məruzə ilə çıxış edib

® “PAŞA Qrup” şirkətləri tərəfindən Novruz bayramı ərəfəsində növbəti sosial aksiya keçirilib

"Aqroservis" ASC-nin sədr müavini Zaqatalada vətəndaşları qəbul edib, təsərrüfatlarla tanış olub

“AzScienceNet” Şəbəkə İdarəetmə Mərkəzində “FileSender” xidməti istifadəyə verilib

Azərbaycan alimi nüfuzlu jurnalın redaksiya heyətinin üzvü seçilib

® “Unibank” biznes mobil bankçılıq üzrə ən yaxşı banklar siyahısındadır

Turizm və Menecment Universitetində 1918-ci il mart soyqırımına həsr olunan tədbir keçirilib

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun növbəti layihəsi – “Turk Discovery” yutub platforması

Bakıdakı təsnifat turnirində 33 ölkənin güləşçiləri mübarizə aparacaqlar

BMU-da Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü qeyd olunub

Ömür boyu eyni yerdə işlədi, İkinci Dünya müharibəsindən sonra Türkiyəyə yollanmış atasını tapdı... Vəfalı oldu

Kukla Teatrında növbəti xeyriyyə aksiyası

Almaniyada kimlər daha çox pensiya alır?

Aqrar sığorta eksperti təlimi üçün müraciət müddəti uzadılıb

Havada toz müşahidə olunur

Mart soyqırımı amansızlığına və miqyasına görə bəşər tarixində ən qanlı faciələrdəndir RƏY

Qəsdən adam öldürməyə cəhd faktı ilə bağlı cinayət işi məhkəməyə göndərilib

Pasxa ərəfəsində Fransada təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilir

Ceyhun Kərəmov: Böyük Qayıdış regionda peşə təhsili sistemi üçün də yeni imkanlar açır - YENİLƏNİB VİDEO

Bu gündən 181 avtobus yeni nəqliyyat mübadilə mərkəzindən hərəkət edəcək

İsveçrənin hidrogen qatarı rekord vurub

“Meta” səsimizi dinləyirmi? Şirkətin London ofisində çalışan azərbaycanlı ilə MÜSAHİBƏ VİDEO

Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Kollegiyasının 2016-cı il 7 sentyabr tarixli 1617050000011400 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Səyyar vergi yoxlamasının keçirilməsi Qaydaları”nda dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Kollegiyasının 2015-ci il 19 may tarixli 1517050000003100 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Fiziki şəxslərin uçota alınması, yenidən uçota alınması və uçotdan çıxarılması Qaydaları”nda dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının QƏRARI

Bu ilin fevralında Türkiyənin ticarət balansının kəsiri azalıb

Tədqiqat: Təbii və süni dadlandırıcılar qanda şəkəri azaldır

Bakıda informasiya texnologiyaları və onların tətbiqi üzrə 2-ci beynəlxalq konfrans keçiriləcək

Laçındakı Aqrosənaye parkında 46 müəssisə fəaliyyət göstərəcək

Qulu Ağsəsin “Görsən üşüyürsən...” adlı şeirlər kitabı çap olunub

Moskvada MDB İqtisadi Şurasının iclası keçirilib VİDEO

Türkiyədə ABŞ nümayəndə heyəti ilə Ukrayna müharibəsi və terrorizmlə mübarizə məsələləri müzakirə ediləcək

Argentina millisinin futbolçusunu hədələyən cinayətkarlar saxlanılıb

Yaz mövsümü və allergik xəstəliklər

Azərbaycan Premyer Liqasında daha 2 turun cədvəli məlum olub

Deputat: Mart soyqırımları bəşər tarixində ən qanlı faciələrdəndir

Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Neftçalada vətəndaşları qəbul edib

Bakıda VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu keçiriləcək

Barselonada ekstremal quraqlıq hökm sürür

“Uğurlarımın arxasında duran ən böyük səbəb budur” – peşə məktəbi məzununun UĞUR HEKAYƏSİ

Azərbaycan Kubokunda yarımfinal mərhələsinin cavab oyunlarının proqramı açıqlanıb

Fransa dövləti və Daxili Təhlükəsizlik Baş İdarəsi məhbusu necə manipulyasiya edib?

Salyan sakinindən külli miqdarda heroin götürülüb