Avropa Parlamenti vasitəsilə Azərbaycana qarşı qərəzli münasibətini bir daha göstərən Avropa yenidən eyni səhvi buraxdı.

Təxribat məzmunlu qətnamə Avropanın ali qanunverici orqanının əksəriyyəti tərəfindən dəstəkləndi.

Azərbaycan haqqında belə bir sənədin qəbul edilməsi ümumilikdə Avropanın siyasətində mənfi meyillərin artdığını göstərir. Belə bir təəssürat yaranır ki, iqtisadi böhran, maliyyə qeyri-sabitliyi, indi isə miqrasiya xaosunda boğulan Avropa bütün bu mühüm problemləri həll etməyə o qədər də tələsmir, əksinə, başqa bir dövlətin daxili işlərinə müdaxilə və “demokratiya və seçim azadlığı” prinsiplərini təlqin etmək onun üçün daha vacibdir.

Bu zaman sual yaranır: bu hüququ ona kim verib? Gec-tez uğursuzluqla nəticələnəcək bu qədər ehtiyatsız siyasət yürütməklə o nəyə ümid edir? Yəqin ki, bu suallar hələ Avropa siyasətinin prioritetlərindən kənardadır. Keçmişdə məşhur siyasətçilərdən birinin “siyasətdə dost yoxdur, yalnız maraqlar var” ifadəsi, əslində, Avropa haqqındadır. Əgər Avropa antiazərbaycan qüvvələrin əməllərinə bundan sonra da göz yummaq niyyətindədirsə bu, onun öz seçimidir. Avropanın guya Azərbaycanda “demokratiya və aşkarlığın” olmaması barədə həqiqətdən və hər cür obyektivlikdən uzaq bəyanatları, sadəcə, avropalı tərəfdaşlara olan inamı azaldır. Avropalıların bənzər hücumları Azərbaycanın Avropa siyasətinə yenidən baxması üçün əsas səbəbdir ki, bu da prinsipcə onların özlərinin xeyrinə deyil. Azərbaycana onu daim dəstəkləyəcək etibarlı və adekvat tərəfdaşlar lazımdır. Avropa ziddiyyətli siyasəti ilə hələ də tərəfdaşlarını tam müəyyənləşdirməyib. O, bir tərəfdən, Azərbaycanla strateji tərəfdaşlıq barədə bəyanatlar verir və bir sıra mühüm sahələrdə uzunmüddətli əməkdaşlığın perspektivlərinə inandırır, digər tərəfdən də, bəzi qüvvələrin təhriki ilə absurd qətnamənin qəbulu kimi qeyri-adekvat addımlar atır. Maraqlıdır ki, bu, qısa müddət ərzində Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı qəbul etdiyi yeganə qətnamə deyil. Aydın görünür ki, bu qanunverici orqan belə sənədləri Azərbaycanın siyasi həyatındakı mühüm hadisələr ərəfəsində qəbul edir. Son günlərdə qəbul edilmiş qətnamə, çox güman ki, Azərbaycanda cari il noyabrın 1-də keçiriləcək parlament seçkiləri ilə üst-üstə düşür, amma bu sənədin avropalı “xeyirxahlarımız”ın bu il ərzində sonuncu “sürprizi” olacağının da təminatı yoxdur.

Hər dəfə Avropa Parlamenti bu kimi ədalətsiz sənədlər qəbul edərkən mətnin məzmunu praktiki olaraq dəyişməyib, boşboğaz parlamentariləri həddindən artıq narahat edən hüquq və azadlıqların guya pozulması ilə bağlı eyni saxta ittihamları əks etdirir.

Buna paralel olaraq, Avropa Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi məsələsində ikili standartlar nümayiş etdirir. Avropalı siyasətçilərə faydalı bir məsləhət verərdik: “Cənablar, yetər artıq, bəsdir! Aİ-yə üzv ölkələrdə hüquqi intizamın qaydaya salınması ilə məşğul olun, ksenofobiyanın, dini dözümsüzlüyün, irqi ayrı-seçkiliyin, şovinizmin, vətəndaşların hüquqlarının tapdalanması hallarının artmasının qarşısını alın, Yaxın Şərq və Afrika ölkələrindən miqrant və qaçqınların problemlərinin aradan qaldırılması kimi humanitar fəlakətlərin həll olunmasına diqqət ayırın. Dünyanın başqa yerində yerləşən ölkənin daxili siyasi proseslərinə lüzumsuz müdaxiləyə ehtiyac yoxdur”.

Avropanın qarşısında duran həll olunmamış problemlər siyahısını uşaq hüquqlarının kifayət qədər qorunmaması, gender bərabərsizliyi, təhlükəsizlik orqanlarının səlahiyyətlərini aşması, məhbusların hüquqlarının pozulması, bir sıra Aİ ölkələrinin Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) gizli həbsxanalar proqramında iştirakı və s. problemlərlə yenə də davam etdirmək olar.

Bütün bu amillər insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi məsələlərində Avropa İttifaqının institusional sisteminin zəifliyindən, onun səmərəsizliyindən xəbər verir. Məsələn, tanınmış beynəlxalq təşkilat (Aİ) özünü qanunun aliliyi və insan hüquqlarına riayət uğrunda mübarizədə əsas dayaq nöqtəsi kimi təqdim etsə də, faktiki olaraq, məsələn, Latviya və Estoniya kimi ölkələrdə rusdilli əhalinin hüquqlarının geniş şəkildə pozulması problemini həll etməyə tələsmir. Bu, Avropa dəyərləri adlanan sistemin praktikada işləmədiyini göstərən əsas amillərdən biridir.

Qərb ekspertlərinin gəldiyi nəticələrə əsasən, cəmiyyət Avropadakı xəyali ifadə azadlığı pərdəsi ilə örtülmüş neonasizm təhlükəsini lazımi dərəcədə qiymətləndirmir. Buna misal olaraq, İsveçdə neonasist köklü “İsveç demokratları” partiyasının getdikcə daha da güclənməsini, Avstriyada “Obyekt 21” neonasist təşkilatının fəaliyyətini, Yunanıstanda irqi zəmində hücumları və ifrat sağ təmayüllü “Qızıl şəfəq” partiyasının hədələrini, Macarıstanda ultrasağçı “Yobbik” partiyası tərəfindən qaraçıların ardıcıl qətllərini, İtaliyada qaraçı məskənlərinin zorla ləğv edilməsini göstərmək olar.

Aralarında Aİ ölkələrinin siyasi qurumlarının nümayəndələri də olmaqla suveren dövlətlərin on milyonlarla vətəndaşının Amerika təhlükəsizlik xidmətləri tərəfindən izlənməsi faktının ABŞ-ın Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin keçmiş əməkdaşı Edvard Snouden tərəfindən ifşa edilməsindən o qədər də uzun zaman keçməyib. İnsan hüquqlarının qorunması, o cümlədən şəxsi həyatın toxunulmazlığı sahəsində beynəlxalq normaların bu cür kobud şəkildə pozulmasını isə hələ nə amerikalılar, nə də avropalılar izah ediblər. E.Snoudenin verdiyi informasiyaya görə, Aİ-yə üzv dövlətlərdən ən azı biri – Böyük Britaniya bu ümumi casusluqda ABŞ-la bilavasitə əlbir olub. Faktlar bir-birinin ardınca təsdiq edir ki, Aİ-nin üzərində çalışmalı olduğu problemlər və ilk növbədə öz siyasətində dəyişməli olduğu məsələlər mövcuddur.

Sual oluna bilər: niyə Avropa İttifaqı miqrasiya siyasətində etnik diskriminasiyanın aradan qaldırılması ilə məşğul olmur? Yaxud niyə Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin terrorçuluqda şübhəli bilinən şəxslərin daşınması və saxlanılması üçün gizli həbsxana proqramında Aİ-yə üzv olan bir sıra ölkələrin iştirakı ilə bağlı suallara hələ də tutarlı cavab yoxdur?

Belə çıxır ki, Aİ məkanında hüquq və azadlıqların pozulması Aİ-nin gözünə dəymir. Edvard Snoudenin təqdim etdiyi faktlara görə, Böyük Britaniyanın təhlükəsizlik xidmətləri beynəlxalq miqyaslı tədbirlər zamanı təkcə öz vətəndaşlarının yox, həm də xarici iştirakçıların danışıqlarını dinləyirmiş. Nəzərə alaq ki, bu fəaliyyətə "Tempora" gizli proqramı çərçivəsində Böyük Britaniyanın Hökumət Kommunikasiyaları Baş Qərargahı (GCHQ) ilə əməkdaşlıq edən “BT Group plc”, “Global Crossing”, “İnteroute” kimi nəhəng şirkətlər də cəlb olunub. Eyni zamanda, telefon danışıqlarının dinlənilməsi, elektron məktubların və “Facebook” sosial şəbəkəsinin istifadəçilərinin hesablarının izlənilməsi də mümkün idi. Avropa Parlamentinin bürokratları bu cür fırıldaqçılıqları bir qayda olaraq gizlədirlər.

Böyük Britaniya kimi inkişaf etmiş bir ölkə hüquq müdafiə standartlarına nəzarət sahəsində liderliyə iddia etsə də, həm ölkə daxilində, həm də ölkədən kənarda əksərən xarici vətəndaşların məruz qaldığı insan hüquqlarının tapdalanması hallarına son qoyulmur.

Daha bir məlum fakt isə BMT-nin İşgəncələrə qarşı Komitəsinin “terrorla müharibə” dövründəki fəaliyyətinə görə Böyük Britaniyanı tənqid etməsidir. Təkcə britaniyalı hərbçilərin İraqda hərbi əsirlərə qarşı yolverilməz rəftar hallarını qeyd etmək yetər. Ətraflı məlumat üçün onu da vurğulayaq ki, Komitə 40 ayrı hadisəni də qeydə alıb və bu hadisələrlə bağlı Britaniya hökumətindən təkrar araşdırma aparılmasını tələb edib. Bütün bu məlum faktlar və Azərbaycana qarşı “vətəndaş institutlarına təzyiq göstərilməsi”, “xaricdən maliyyələşən qeyri-hökumət təşkilatları üçün hüquqi çərçivənin daraldılması”, “cinsi azlıqların nümayəndələrinin haqlarının tapdalanması” kimi əsassız, gülünc iddiaların irəli sürülməsi, həmçinin bir sıra məhkumları “dərhal və qeyd-şərtsiz azadlığa buraxmaq” çağırışları kağız üzərində əks olunub. Bu absurd ittihamlar və iddialarla yanaşı, Azərbaycan və Aİ arasındakı strateji tərəfdaşlıq sazişi ilə bağlı işlərin dayandırılmasına çağırış da heç də az təəccüb doğurmur. Sual olunur: bu maddənin həyata keçirilməsindən daha çox kim zərər görəcək? Enerji təhlükəsizliyinin təminatı kimə lazımdır: Avropayamı, yoxsa Azərbaycana? Bir milyon azərbaycanlı qaçqının və məcburi köçkünün hüquqlarının tapdalanmasına etinasızlıq göstərərək ikili standartlar siyasəti yürüdən Avropa ilə tərəfdaşlıq nə dərəcədə qəbul olunandır? Təəssüf ki, avropalı siyasətçilər bu kimi saxta ittihamlarla Azərbaycanı sərt qərarlar qəbul etməyə və “Şərq tərəfdaşlığı” proqramında və Avronest Parlament Assambleyasında iştiraka yenidən baxmağa vadar etdiklərini anlamırlar. Azərbaycan hökuməti dəfələrlə bəyan edib ki, Avropa İttifaqı ilə tərəfdaşlıq əlaqələrini və bərabərhüquqlu əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə hazırdır və bu gün də bu mövqeyini saxlamaqdadır. Amma Azərbaycan özünün daxili işlərinə xaricdən müdaxilə cəhdlərini qəbul etmir və Avropa da bu qaydadan istisna deyil. Buna misal olaraq ən azı, yəqin ki, avropalı urapatriotların da hiss etmiş olduqları Bakının sərt reaksiyasını göstərmək olar...

Kamal Adıgözəlov

Newtimes.az