Gədəbəy, 15 sentyabr, Rauf Hacıyev, AZƏRTAC

Dağlar diyarı Gədəbəy açıq səma altında zəngin muzeyə bənzəyir. Zirvəsi buludlara yüksələn dağların, dibi görünməyən dərələrin, sıldırım qayaların, yamyaşıl meşələrin, güllü-çiçəkli çəmənlərin, gur çayların, buz bulaqların, çılğın şəlalələrin əhatəsində yerləşən bu gözəl məkan sərhəd boyunca Azərbaycanın keşiyini çəkən basılmaz səngər, alınmaz qaladır. Bu yerlər qədim tarixə, Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin bir hissəsinə, İslam dininə qədərki dövrün igid, cəsur insanlarının yaşadığı mağaralara, məbədlərə, qalalara, yazılı daşlara malik ulu yaşayış məskənidir.

Rayonda bir dünya, 81 ölkə və 24 yerli əhəmiyyətli abidə qeydə alınıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, son illərdə Gədəbəydə aparılan tarixi araşdırmalardan sonra 90-na yaxın daha yeni abidə, o cümlədən zağa-sığnaq, qalaça, qədim qəbiristanlıq, məbəd, üstü təsvirli daşlar, qoç heykəllər də aşkar olunub.

Bir sözlə, dağlar diyarının hər guşəsində qala və qalaçalar, müdafiə istehkamları, məbəd və türbələr diqqəti cəlb edir. Koroğlu qalası, Cənnət qala, Qız qalası, Zəngli qala... Hərəsi bir sənət əsəri, xalqın maddi-mənəvi tarixinin əvəzsiz yadigarıdır.

Belə abidələrdən biri də rayonun Əyrivəng kəndində yerləşən Alban məbədidir. Dəniz səviyyəsindən 1775 metr hündürlükdə yerləşən abidənin ətrafında ciddi tədqiqat işi aparılmadığından onun tarixi haqqında əsaslı məlumat da yoxdur. Kənd sakinlərinin söylədiyinə görə abidənin XIII-XIV əsrlərin yadigarı olduğu ehtimal olunur. Abidədən yuxarıda qədim qalaçanın, ətrafda isə kurqanların, qəbiristanlığın mövcudluğu Əyrivəng məbədinin qədim yaşayış məskəninin mərkəzində tikilməsindən xəbər verir.

Alban tarixinə aid memarlıq üslublarını özündə əks etdirən çoxlu sayda abidələrdən biri kimi bu tikilinin də dini məqsədlər üçün inşa olunduğu şübhəsizdir. Məlum olduğu kimi, Alban məbədlərinin digər abidlərdən fərqli xüsusiyyəti qapı və pəncərənin gündoğana və günbatana tərəf olmasıdır. Bu isə həyatın faniliyinin təzahürüdür. Abidənin daxili iki hissədən ibarətdir. Məbədin sağ və sol divarlarında ibadət üçün xüsusi hissə ümumi divardan fərqlənir. Əyrivəng məbədinin inşasında əsasən qaya daşlarından və əhəngdən istifadə olunub. Deyilənlərə görə, məbədə vaxtilə yaxınlıqdakı bulaqdan saxsı borularla su xətti çəkilibmiş.

Hazırda Gədəbəy dağlarındakı digər tarixi abidələr kimi Əyrivəng məbədi də ciddi araşdırma üçün arxeoloqların və tədqiqatçıların yolunu gözləyir.