Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

Azərbaycan-İran-Rusiya görüşü: üçtərəfli əməkdaşlıq formatının yeni nümunəsi

Azərbaycan-İran-Rusiya görüşü: üçtərəfli əməkdaşlıq formatının yeni nümunəsi

Bakıda prezidentlər İlham Əliyev, Vladimir Putin və Həsən Ruhaninin bir araya gəlməsinə ekspertlərin böyük maraq göstərməsi təsadüfi deyil. Regionun üç nüfuzlu ölkəsi müxtəlif sahələri əhatə edən və qarşılıqlı əlaqələrin inkişafına xidmət göstərən məsələləri müzakirə ediblər. Tərəflər iqtisadi, mədəni, enerji, nəqliyyat, turizm, təhsil kimi vacib sferalarda əməkdaşlığı yeni səviyyəyə qaldırmaq haqqında ümumi razılığa nail olublar. Terrorçuluğa qarşı mübarizə, ekstremizmin qarşısının alınması, ayrı-ayrı sahələr üzrə əməkdaşlıq, yeni enerji layihələrinin həyata keçirilməsi, "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizinin reallaşdırılması və başqa sahələrdə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın gücləndirilməsi qərara alınıb. Bu kimi məqamlar üç ölkə rəhbərlərinin görüşünün regional miqyası aşdığı və qlobal siyasətin aktual problemləri ilə çulğaşdığı nəticəsini çıxarmağa imkan verir.

İlham Əliyevin təşəbbüsü: regional inteqrasiyada yeni imkan

Avqustun 8-də Xəzər-Qafqaz regionunun siyasi nəbzi sözün həqiqi mənasında Bakıda döyündü. Rusiya və İran kimi böyük dövlətlərin rəhbərləri Azərbaycan paytaxtında aktual məsələləri müzakirə etmək üçün Azərbaycan Prezidenti ilə görüşdülər. Əvvəlcə Vladimir Putinin İlham Əliyevə bu görüşün təşəbbüskarı olduğuna görə təşəkkürünü bildirməsinin siyasi əhəmiyyətini vurğulamaq istərdik. Çünki üçtərəfli görüş formatı dövlət başçısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi sistemli və ardıcıl xarici siyasətin mühüm aspektini təşkil edir. Rusiya-İran-Azərbaycan üçlüyünün Bakı sammiti həmin çərçivədə uğurlu əməkdaşlıq formatının əyani təzahürü kimi qiymətləndirilməlidir. Əvvəlki illərdə Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə, Azərbaycan-İran-Türkiyə, Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan formatlarında baş tutan müzakirələr indi Rusiya-Azərbaycan-İran formatında keçirilir. Deməli, Azərbaycan rəhbərinin təşəbbüsü ilə regionda əməkdaşlığın yeni və çox səmərəli forması öz təsdiqini tapmaqdadır.

Elə məhz bu kimi məqamları nəzərdə tutan Rusiya Prezidenti zirvə görüşünün ciddi geosiyasi nəticələrinin ola biləcəyinə işarə edib. Aparılan müzakirələrin məzmunu həmin qənaəti tam təsdiqləyir. Vladimir Putin, İlham Əliyev və Həsən Ruhani şəksiz aktual olan və siyasi, iqtisadi, geosiyasi, enerji, nəqliyyat, təhlükəsizlik sahələrini əhatə edən problemlər barədə fikir mübadiləsi aparıblar.

Demək olar ki, bütün məsələlər üzrə ortaq mövqe müəyyənləşdirilib. Təbii ki, bir çox əməkdaşlıq məqamları üzərində işləri davam etdirmək lazım gəlir. Prezidentlərin görüşdən sonra imzaladıqları Bəyannamədə həmin amillər öz əksini tapıb (bax: Azərbaycan Respublikası, İran İslam Respublikası və Rusiya Federasiyası Prezidentlərinin Bəyannaməsi / AZƏRTAC, 9 avqust 2016).

Azərbaycan Prezidenti vurğulayıb ki, Azərbaycan-Rusiya-İran üçtərəfli əməkdaşlıq formatı "böyük potensiala malikdir". Bu çox önəmli, yeni geosiyasi təşəbbüs regionda sülhün, təhlükəsizliyin, sabitliyin təmin olunmasında əhəmiyyətli addımlardan biridir. Dövlət başçısı fikirlərini davam etdirərək ifadə edib: "Əsasını qoyduğumuz bu format beynəlxalq aləmdə özünə layiq yerini tutacaq. Biz bu gün mehriban qonşuluq nümunəsini göstəririk. Biz bu gün sübut edirik ki, əgər qarşılıqlı hörmət, xoş niyyət varsa, arzularımız səmimidirsə hətta bizim qeyri-sabit, böhran və münaqişələrlə dolu olan regionumuzda ölkələrimizi risklərdən qoruya, sabitliyi möhkəmləndirə, əməkdaşlığı dərinləşdirə bilərik" (bax: Bakıda Azərbaycan, İran və Rusiya dövlət başçılarının üçtərəfli Zirvə görüşü keçirilib / AZƏRTAC, 8 avqust 2016).

Bu fikirlərdə zirvə görüşünün əsas qayəsi, məqsədi və məzmunu dolğun şəkildə öz əksini tapıb. Burada əsas məqsəd regionda əməkdaşlıq əlaqələrini inkişaf etdirməklə sabitliyi möhkəmləndirmək və mümkün risklərdən qorunmaqdır. Məsələ ondan ibarətdir ki, Cənubi Qafqaza yaxın geosiyasi məkanlarda həm risklər artıb, həm də xaotik durum yaradan silkələnmələr müşahidə edilir. Sirr deyil, bu qeyri-müəyyənlik dalğasının daha geniş məkanlara yayılmasında maraqlı olan dairələr var. Belə dağıdıcı tendensiyaların qarşısını isə yalnız səmimi əməkdaşlıq vasitəsi ilə səmərəli şəkildə almaq olar.

Bütün bunlara görə Bakıda "Şimal-Cənub" dəhlizinin perspektivləri, nəqliyyat, enerji, təhsil və başqa sahələrdə əlaqələri yeni səviyyəyə yüksəltmək haqqında razılığın əldə olunması vacib nəticələrdən biridir. Həmin kontekstdə Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycanla ticarət dövriyyəsinin daha da artırılması imkanlarından danışması əhəmiyyətli məqamlardandır. Şübhə yoxdur ki, hər iki ölkə rəhbərliyi bu aspektdə ciddi addımlar atmağa hazırdırlar.

Enerji və təhlükəsizlik faktorları: çoxvektorlu siyasət kontekstində

Bunların fonunda iki məsələ – regiondakı münaqişələrin həlli və Xəzər dənizinin statusu xüsusi maraq doğurub. Prezidentlərin qəbul etdikləri Bəyannamədə qeyd olunur: "Tərəflər etiraf edirlər ki, regiondakı həll olunmamış münaqişələr regional əməkdaşlığa əsas maneədir və bu xüsusda onların tezliklə beynəlxalq hüququn prinsip və normaları və bu çərçivələrdə qəbul edilmiş qərar və sənədlər əsasında danışıqlar vasitəsilə sülh yolu ilə həll olunması vacibliyini vurğulayırlar" (bax: Azərbaycan Respublikası, İran İslam Respublikası və Rusiya Federasiyası Prezidentlərinin Bəyannaməsi / AZƏRTAC, 9 avqust 2016).

Bununla Azərbaycanın daim vurğuladığı iki faktor Rusiya və İran tərəfindən də təsdiqlənmiş oldu: birincisi, həll olunmamış münaqişələr regional əməkdaşlığa ciddi maneədir, ikincisi, bu münaqişələr yalnız beynəlxalq hüququn normaları çərçivəsində həll olunmalıdır. Hər iki müddəa rəsmi Bakının Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində qətiyyətli mövqeyinin göstəricisidir. Onların reallaşması isə münaqişə ilə bağlı mövcud status-kvonun dəyişməsi sayəsində mümkündür. Azərbaycanın dövlət başçısı daim həmin məqamı qətiyyətlə vurğulayır. Deməli, bütün hallarda Rusiya və İran status-kvonun dəyişməsini müdafiə edirlər və həmin istiqamətdə real addımların atılması gözləniləndir.

Digər vacib məsələ olan Xəzərin statusu ilə bağlı da üç ölkə Bakı Bəyannaməsində konkret mövqe ortaya qoyublar. Burada vurğulanır: "Tərəflər Xəzər dənizini sülh, dostluq, təhlükəsizlik və əməkdaşlıq dənizi kimi nəzərdən keçirərək Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında Konvensiyanın tezliklə razılaşdırılması və qəbul edilməsinin vacibliyini qəbul etdilər" (bax: əvvəlki mənbəyə). Göründüyü kimi, Azərbaycan, Rusiya və İran Xəzərin statusunun tezliklə müəyyənləşdirilməsində maraqlıdırlar. Onlar regional təhlükəsizliyi təmin etmək üçün bu faktorun ciddi rol oynadığını qəbul edirlər. Xəzərdə həll edilməmiş problem qalarsa, onda kənar qüvvələr ondan qeyri-müəyyənlik, intriqalar yaratmaq üçün istifadə edə bilərlər. Buna görə də Bakı zirvə görüşünün bütövlükdə Xəzər-Qafqaz regionu üçün müsbət geosiyasi nəticələri olacağına inam çoxdur. Buna konkret məzmun verən isə iqtisadi, enerji, nəqliyyat, informasiya sahələrində əldə olunan razılıqlardır.

Yuxarıda qeyd edilən məqamlar fonunda Bəyannamədə terrorçuluq, ekstremizm, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq, silahların, narkotik vasitələrin və onların prekursorlarının qeyri-qanuni dövriyyəsi, insan alveri və informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində cinayətkarlıqla mübarizə ilə bağlı mövqenin yer alması çox əlamətdardır. Çünki müasir mərhələdə sadalanan hallar bütövlükdə milli dövlətçiliyə, təhlükəsizliyin bütün aspektlərinə ciddi təhdidlər törədir. İndi belə hallardan ölkələrə qarşı aparılan gizli müharibələrdə istifadə edilir.

Azərbaycan, Rusiya və İranın həmin hallara qarşı birgə mübarizə aparmaq barədə ümumi razılığa gəlməsi müxtəlif xarakterli sistemli təhlükələri önləmək üçün real şansın yarandığını göstərir. Şübhə yoxdur ki, həmin özəllik hibrid müharibələrin müşahidə edildiyi bir zamanda xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Beləliklə, 2016-cı il avqustun 8-də Bakıda tarixi bir hadisənin baş verdiyini əminliklə deyə bilərik. Böyük Xəzər üçlüyü rəhbərlərinin regionun taleyi baxımından ciddi əhəmiyyəti olan zirvə görüşünün keçirilməsi həm də rəsmi Bakının müstəqil xarici siyasətinin təntənəsidir. Azərbaycan iqtisadiyyat, enerji, mədəniyyətlərarası dialoq və s. sferalarda regional liderliyini geosiyasi təşəbbüsləri ilə daha da yüksək səviyyəyə qaldırmış olur. Bakı sammiti bu kontekstdə yeni bir parlaq səhifədir.

Newtimes.az

 

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

“Hoa Lo” həbsxanası - Fransanın Vyetnamdakı cinayətlərinin şahidi

İnzibati Xətalar Məcəlləsinin bir sıra maddələri üzrə cərimələrin məbləği artırılır

“Şahin” hərbi-idman oyununun Şəki rayon turunda 11 komanda mübarizə aparıb

Elektroenergetika və bərpaolunan enerji sahəsində Texniki Komitə yaradılıb

Məktəbəhazırlıq qruplarında, 4-cü və 6-cı siniflərdə şagirdlərin yerdəyişmə prosesi dayandırılacaq

“N” hərbi hissəsində komanda-qərargah təlimi keçirilib

Müasir imperializm ideyasının sələfi olan Qərb merkantilizmi indi də Ermənistanı “xərcləyir” - ŞƏRH

İKTA operator və provayderlərə radiotezliklərdən səmərəli istifadəni tövsiyə edib

Cinayət-Prosessual Məcəlləyə təklif edilən bir sıra dəyişikliklər təsdiqlənib

Görkəmli ədibin 125 illiyi adını daşıdığı kitabxanada qeyd edilib

Alzheimer xəstəliyi orqan nəqli ilə də yayıla bilər

Hüquqşünas kimi 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan vətəndaşları hakim ola biləcəklər

Aprelin 15-dən 19-dək ölkəmizdə quş qripi xəstəliyinə qarşı epizootoloji monitorinq keçiriləcək

Ramiz Əskərin yaradıcılığında əski və çağdaş türk abidələrinin tədqiqi və tərcüməsi - seminar

Ermənistanda Vladimir Solovyovun verilişlərinin yayımı dayandırılıb

Kukla Teatrı aprel repertuarını açıqlayıb

“Qarabağ”ın qapıçısı Azərbaycan və Rusiya çempionatlarını müqayisə edib

35 ailədən ibarət növbəti köç karvanı Füzuliyə çatıb

Qubada 3-cü “Aqrobiznesin İnkişafı Forumu” keçirilir

Yunis Hüseynov: “Qarabağ” bütün oyunlarını uduzsa belə, çempion olacaq

Mülki Prosessual Məcəlləyə dəyişikliklər təsdiqlənib

Elm və təhsil naziri Samuxda vətəndaşları qəbul edəcək

Bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə sahəsində layihələrin həyata keçirilməsi üzrə komissiyanın iclası keçirilib

Azərbaycanda su təchizatı və kanalizasiya sisteminə qoşulmanın qayda və şərtləri yenilənəcək

“İlham Əliyev. İnkişaf - məqsədimizdir” çoxcildliyinin 132-ci kitabı çapdan çıxıb

Bərdədə “Peşə təhsili və özəl dövlət əməkdaşlığı” mövzusunda regional forum keçirilir

Bill Qeyts: Süni intellekt gələcəkdə asan tapşırıqları da yerinə yetirə bilməyəcək

İqlim dəyişikliyi saatların bir saniyə itirməsinə səbəb ola bilər

Azərbaycanın su qıtlığı probleminin həllində əldə edilən irəliləyişlər müzakirə edilib

Valideynlik hüququndan məhrumetmə barədə iddia qaldıra bilənlərin sayı artırılır

Nazir: TDT-nin platformasından istifadə etməklə biz aqrar sektorun inkişafına töhfə verə bilərik

Türkiyəli nazir: Zəlzələ zonasında 300 min obyekt tikilir

Ölkəmiz ABŞ-da Oyun Tərtibatçıları Konfransında təmsil olunub

Kiyev və Varşava təhlükəsizlik zəmanəti barədə saziş imzalamağı planlaşdırır

Azərbaycan gimnastları Dünya Kubokunda iştirak edəcəklər

ABŞ husilərə aid daha dörd PUA-nın vurulduğunu bildirib

FHN: Ötən sutka ərzində 2-si azyaşlı olmaqla 5 nəfər xilas edilib

Vaşinqtonda Hirşhorn kolleksiyasının sərgisi açılıb

Məktəb psixoloqları üçün müsabiqə

Türkiyədə FETÖ ilə əlaqədə şübhəli bilinən daha 70 nəfər saxlanılıb

BDU-nun müəllimi Rumıniyanın Aleksandr İohan Kuzi adına Yassı Universitetində mühazirə deyib

AMB: Ötən il ixracın 25,9 milyard dolları neft-qaz sektorunun payına düşüb VİDEO

Premyer Liqa: “Sumqayıt” – “Araz-Naxçıvan” oyununun hakimləri bəlli olub

Milli Məclis 21 məsələnin müzakirəsinə başlayıb

Qəbələdə torpağın qanunsuz zəbtinin qarşısı alınıb

Mərkəzi Bank: Ötən il Azərbaycandan xaricə birbaşa investisiya 3 milyard dollardan çox olub VİDEO

Cabbar Qaryağdıoğluna həsr olunmuş “Xalqın mədəni sərvəti” layihəsi davam edir

“Böyük Dəbilqə”: Azərbaycanın 3 cüdoçusu mübarizəyə başlayır

Ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına olan birbaşa xarici investisiyaların həcmi açıqlanıb VİDEO

Tanınmış arxeoloq Tufan Axundov vəfat edib

“Anev-2024 Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” ilinin açılış mərasimi keçirilib

Ötən il cari əməliyyatlar hesabının profisiti 8,3 milyard ABŞ dolları olub VİDEO

Madaqaskarda qasırğa 14 nəfərin həyatına son qoyub

Kişi voleybolçuların Yüksək Liqasında növbəti oyun keçiriləcək

AMEA Naxçıvan bölməsinin Rəyasət Heyətinin iclası keçirilib

Premyer Liqa: “Qarabağ” üçün çempionluq oyunu, “Neftçi” autsayderə qarşı

Cənubi Afrikada avtobus qəzası nəticəsində 45 nəfər ölüb

Ombudsman 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar bəyanat yayıb

Azərbaycanda ilk sosial televiziya fəaliyyətə başlayacaq

Xırdalanda əl qumbaraları və partladıcılar tapılıb VİDEO

Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb

Ötən gün təhvil götürülən silah-sursatın sayı açıqlanıb

Sabirabadda yol qəzası olub, iki nəfər xəsarət alıb

DİN: Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 42 nəfər saxlanılıb

Şirvanda saxlanılan şəxsdən 4 kiloqram narkotik vasitə götürülüb

Azərbaycan neftinin qiyməti 89 dolları ötüb

Çinin internet şirkətləri iki ayda 35 milyard dollara yaxın gəlir əldə edib

Bakının bir sıra yollarında sıxlıq müşahidə olunur - SİYAHI

Füzuli sakini: Gözəl günlərimiz bundan sonra daha çox olacaq

Qazaxda narkotik satmaqda şübhəli bilinən şəxs saxlanılıb

Keçmiş məcburi köçkün: Düşünürəm ki, artıq bütün şəhidlərimizin ruhu şaddır

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb VİDEO

ABŞ Baltimordakı körpünün bərpasına 60 milyon dollar ayırıb

Tədqiqat: 7 saatdan az yuxu yüksək təzyiq riskini artırır

Alimlər virusların insandan heyvana daha çox keçdiyini ortaya çıxarıblar

İsveç arxeoloqları XII əsrə aid gümüş sikkələr aşkarlayıblar

Finlandiyada etiraz nümayişləri Pasxa bayramından sonra davam edəcək

Vyetnamlı məktəbli dünyada SAT üzrə ən yaxşı nəticə göstərib

Bir ay tam yuxu alan insanlar özlərini 6 yaş cavan hiss edirlər - Araşdırma

Brüsseldə zorakılıq halları nəzarətdən çıxır

Azərbaycan Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının “Yaz toplantıları” konfransında təmsil olunub

Türkiyə 10 illik fasilədən sonra Liviyaya uçuşları bərpa edib

Uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə oturaq həyat tərzi damar sərtliyini artıra bilər

Çinin “Phoenix” telekanalı Azərbaycana həsr olunmuş xüsusi veriliş yayımlayıb VİDEO

Pentaqon: Rusiya ABŞ-ın terror aktı ilə bağlı xəbərdarlığına məhəl qoymayıb

Parisdə Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimi ləğv edilə bilər

XİN: Macarıstan terrorizmi hər zaman qınayacaq

“Crocus City Hall”dakı terror aktında şübhəli bilinən daha bir nəfər saxlanılıb

Hikmət Hacıyev: COP29 Azərbaycanın qətiyyətini, diplomatik və siyasi cəsarətini nümayiş etdirir VİDEO

Gürcüstanın Bakuriani bölgəsində baş verən qar uçqunu nəticəsində bir nəfər itkin düşüb

Göyçayda yol qəzası baş verib, xəsarət alanlar var VİDEO

Premyerası Bakıda keçirilmiş “Kalina krasnaya” filmi 50 yaşını qeyd edir

Gəncədə yaşayış binasında yanğın baş verib VİDEO

Netanyahu HƏMAS-ın “strateji aktivlərinə” həbs qoyulduğunu açıqlayıb

ABŞ Konqresinin nümayəndə heyəti Ankarada “F-16” tədarükü mövzusunu müzakirə edəcək

Gürcüstanın Baş naziri ölkə müsəlmanları üçün iftar süfrəsi təşkil edib

BMT: Konqonun şərqindəki döyüşlər 6 milyona yaxın insanın evlərini tərk etməsinə səbəb olub

Naxçıvandan Qarabağa yollanan şəhid ailələri Füzuli rayonunda olublar

“Crocus City Hall”da terror aktı törədilən yerdə sübutların yoxlanılması başa çatdırılıb

“Azərişıq” Göyçayda yenidənqurma işlərini davam etdirir