Bakı, 7 fevral (AZƏRTAC).Azərbaycanın ilk “Azerspace-1” telekommunikasiya peyki 2013-cü il fevralın 8-də Fransız Qvianasındakı Kosmik Mərkəzindəki Kuru kosmodromundanorbitə buraxılmışdır.

“Azerspace-1” peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu geostasionar orbitə çatdırılmış və ən azı 15 illik istismar müddətində Avropa, Afrika, Mərkəzi Asiya, Qafqaz ölkələri və Yaxın Şərq regionuna yüksək keyfiyyətli yayım və telekommunikasiya xidmətləri göstərəcəkdir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu hadisəni xalqımızın, dövlətimizin böyük tarixi nailiyyəti adlandırmışdır. Dövlətimizin başçısı demişdir: “Bu, doğrudan da tarixi bir gündür, böyük nailiyyətdir, dövlətimizin böyük qələbəsidir. Bu hadisə onu göstərir ki, müstəqil Azərbaycan dövləti sürətlə, hərtərəfli inkişaf edir və biz artıq kosmik klubun üzvüyük”.

“Azərspace-1” telekommunikasiya peyki ötən ilin iyul ayından kommersiya fəaliyyətinə başlamışdır. Peyk üzərindən 60-dan çox yerli və xarici teleradio kanalının yayımı, eləcə də digər müştərilər üçün müxtəlif rabitə kanallarının və platformalarının təşkili həyata keçirilir. Peykin fəaliyyəti nəticəsində altı ay ərzində təxminən 10 milyon ABŞ dolları məbləğində xidmətlər ixrac edilmiş və bu vəsait “Azərkosmos ASC” tərəfindən kredit borclarının ödənilməsinə yönəlmişdir. Peyklərin Azərbaycandan idarə olunması məqsədi ilə Əsas və Ehtiyat Yerüstü Peyk İdarəetmə Mərkəzləri yaradılmışdır. Azərbaycanın ilk peyki də həmin mərkəzlərdən yerli mütəxəssislər tərəfindən uğurla idarə olunur. 2016-cı ildə fəzaya buraxılması planlaşdırılan Yer səthinin məsafədən müşahidəsi peykinin layihə sənədləri üzrə hazırlıq işləri başa çatmaqdadır. Müşahidə peykinin ən yeni texnoloji göstəricilər əsasında hazırlanması nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycanın ikinci telekommunikasiya peykinin isə 2017-ci ildə orbitə çıxarılması planlaşdırılır.

Kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması ilk növbədə informasiya mübadiləsinin xarici ölkələrdən asılılığının aradan qaldırılmasında və informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsində həlledici rol oynayır. Eyni zamanda, ölkədə yeni iqtisadi sahələrin, həmçinin bu sahələr üzrə insan ehtiyatlarının və intellektual potensialın inkişaf etdirilməsi, tam təchizatlı maddi-texniki bazanın yaradılması, elm tutumlu yeni layihələrin həyata keçirilməsi və nəticə etibarilə innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması istiqamətində aparılan işlər arasında strateji əhəmiyyəti ilə seçilir.

Azərbaycanda yüksək texnologiyaların tətbiqinə və ölkədə kosmik sənayenin yaradılmasına böyük diqqət göstərilir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanda informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin prioritet elan olunması, 2013-cü ilin ölkədə “İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili” elan edilməsi bu sahənin inkişafına dövlət səviyyəsində göstərilən diqqətin əyani təsdiqidir.

Dövlətimizin başçısının imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında” Sərəncamı və təsdiq etdiyi “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” Azərbaycanın beynəlxalq kosmik klubun üzvünə çevrilməsi, ölkədə peyk texnologiyalarının yayılması və tətbiqi üçün geniş imkanlar açmışdır.

Bunun ardınca Prezident İlham Əliyev 2010-cu ildə “Azərkosmos” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin təsis edilməsi haqqında” Sərəncam imzalamış və həmin quruma telekommunikasiya peykinin istehsalı və orbitə çıxarılması, Əsas və Ehtiyat Yerüstü Peyk İdarəetmə Mərkəzlərinin yaradılması ilə bağlı xüsusi tapşırıq verilmişdir.

"Azərkosmos" ASC fəaliyyət göstərdiyi qısa müddət ərzində kosmik sənaye üzrə aparıcı xarici şirkətlərlə sıx əməkdaşlıq yaratmış, BMT-nin Kosmik Fəzanın Sülh Məqsədlərilə İstifadəsi üzrə Komitəsi (COPUOS) ilə, habelə bır sıra beynəlxalq təşkilatlarla kosmik sahə üzrə regional əməkdaşlıq istiqamətində mühüm işlər görmüşdür.

Ötən ilin avqust ayında ABŞ-ın Ticarət və İnkişaf Agentliyi (USTDA) ilə “Azərkosmos” ASC arasında bağlanmış qrant müqaviləsinə əsasən Azərbaycanın ikinci telekommunikasiya peykinin layihəsi üzrə texniki-iqtisadi əsaslandırmanın hazırlanması məqsədilə “Azərkosmos” ASC-yə yarım milyon dollardan artıq məbləğdə qrant ayrılmışdır. Qrantın ayrılması ilə bağlı müqaviləni Azərbaycan tərəfindən ölkənin rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasov, ABŞ tərəfdən isə USTDA-nın rəhbəri Leokadiya Zak imzalamışdır. Bu qrant “Azerspace-2” telekommunikasiya peykinin alınması, maliyyələşdirilməsi, buraxılması və istismarı ilə bağlı iqtisadi, texniki və maliyyə məsələlərinin müəyyənləşdirilməsinə imkan verəcəkdir. İkinci telekommunikasiya peyki ilə əlaqədar texniki-iqtisadi əsaslandırmanı hazırlayacaq ABŞ şirkəti ilə müqavilə cari ilin fevralın ayının sonunadək bağlanacaqdır. Həmin qrant müqaviləsi üzrə işlərin isə 2014-cü ilin ortalarında başa çatması gözlənilir.

Xatirə Cəfərova

AZƏRTAC-ın müxbiri

AZƏRTAC