- Ramin müəllim, Azərbaycanın “Yeni neft strategiyası”nın təməli sayılan “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından iyirmi il ötür. Bu tarix özündə bir çox amilləri səciyyələndirir. “Əsrin müqaviləsi” müstəqilliyini yenicə bərpa etmiş Azərbaycana nə verdi?

- Bu, doğurdan da tarixi hadisə idi. Ona görə ki, “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması və bu müqavilə çərçivəsində görülən işlər Azərbaycanda həm neft sənayesinin və ümumən iqtisadiyyatın inkişafında, həm də ölkəmizin beynəlxalq rolunun güclənməsində müstəsna rol oynayıb.

Azərbaycan öz müstəqilliyini 1991-ci bərpa etdikdən sonra ölkədə dərin siyasi-iqtisadi böhran hökm sürürdü. Buna baxmayaraq ümummilli lider Heydər Əliyev dünyanın ən nəhəng və qabaqcıl şirkətlərini inandırıb Azərbaycana gətirə bildi və “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasına nail oldu. Bu müqavilənin imzalanması ilə Azərbaycana böyük həcmdə xarici sərmayə axını başladı.

İyirmi ildən sonra bu hadisələrin canlı şahidi kimi deyə bilərik ki, Azərbaycanın müasir neft-qaz sənayesinin uğurlarının təməlində məhz “Əsrin müqaviləsi” dayanır. Ümummilli lider Heydər Əliyevin o dövrdə qarşıya qoyduğu məqsəd və hədəflərin əksəriyyətinə nail olunub.

- Ulu Öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və iradəsi sayəsində “Üç dənizin əfsanəsi” adlandırılan Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac boru kəməri istifadəyə verildi və bir əsrə yaxın sürən fasilədən sonra Azərbaycan nefti yenidən Qərbə istiqamət götürdü. Bu fikirlərə daha nəyi əlavə etmək istərdiniz?

- “Əsrin müqaviləsi” imzalandıqdan sonra, Azərbaycan yeni texnika və texnologiyalar cəlb etməklə 1997-ci ildə ilkin neftin hasilatına nail oldu. Bununla da Azərbaycanda neft istehsalının sürətli yüksəliş dövrü başlandı. Neft hasilatının artması, dünya bazarlarına çatdırılması müvafiq boru kəmərləri və marşrutlar da tələb edirdi. Bunun üçün ilk olaraq Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa neft kəmərləri işə salındı. Eyni zamanda alternativ və daha etibarlı marşrut olaraq Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri seçildi. O vaxt bir çoxları bu layihənin həyata keçəcəyinə şübhə ilə yanaşırdılar. Amma ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi özünü bu dəfə də doğrultdu. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin işə salınması ilə Azərbaycan öz neftini birbaşa Aralıq dənizinə, oradan isə dünyanın istənilən bir nöqtəsinə çatdırmaq imkanı əldə etdi.

BTC həm strateji, həm də iqtisadi cəhətdən səmərəli layihədir. Nefti olduqca ucuz qiymətə birbaşa Aralıq dənizinə çatdırmaq imkanı yaradır. Eyni zamanda bu kəmər Xəzərin şərq sahillərindəki neft istehsalçıları üçün də cəlbedici ixrac marşrutu idi. Onlar bundan hazırda da faydalanmaqdadır.

- Prezident İlham Əliyevin qətiyyəti və siyasi iradəsi nəticəsində bu gün regionun geosiyasi-iqtisadi xəritəsi dəyişir. Azərbaycanın iştirakı ilə reallaşdırılan “Şahdəniz”, TANAP və TAP layihələri bütün dünyaya səs salıb. Siz bu layihələrin əhəmiyyətini necə dəyərləndirirsiniz?

- 1999-cu ildə “Şahdəniz” yatağında böyük həcmdə kommersiya qaz ehtiyatlarının kəşfi Azərbaycanda neft-qaz sənayesinin inkişafında yeni səhifənin açılmasına gətirib çıxardı. “Şahdəniz”in birinci mərhələsinin işə salınması ilə Azərbaycan qaz ixrac edən ölkəyə çevrildi. Təkcə bir faktı demək istərdim ki, 2006-cı ildə Azərbaycanda ümumilikdə həm Dövlət Neft Şirkətinin özünün, həm də “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarından alınan səmt qazının birgə həcmi təxminən 9,1 milyard kubmetr təşkil edirdi. Bu gün isə qaz istehsalı 30 milyard kubmetrə çatır. Azərbaycan müstəqil şəkildə qaz ixrac edən ölkəyə çevrilib. Yəni həm Gürcüstana və Türkiyəyə, həm də Rusiyanın cənubuna, lazım gəldikdə İrana belə qaz ixrac etmək imkanlarına malikdir.

“Şahdəniz” yatağının işlənməsinin 2-ci mərhələsinin həyata keçirilməsi isə artıq imkan verəcək ki, Azərbaycan özünün ixrac potensialını daha da gücləndirsin və Türkiyə bazarına daha çox miqdarda qaz ixrac edə bilsin, habelə strateji əhəmiyyətli bazar olan Avropa bazarına çıxsın. Bütün bunlar günümüzün reallıqlarıdır.

- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) adının nüfuzlu beynəlxalq şirkətlər sırasında çəkilməsi bu istiqamətdə atılan biri-birindən əhəmiyyətli addımların nəticəsidir. Dövlət Neft Şirkətinin regionda və beynəlxalq arenadakı fəaliyyəti getdikcə genişlənir, şirkət respublikamızda və xarici ölkələrdə irimiqyaslı layihələr həyata keçirir. Bir qədər də bundan bəhs etməyinizi istərdik.

- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) doğrudan da son dövrlərdə böyük inkişaf yolu keçib və artıq dünyanın tanınan neft şirkətlərindən biridir. Hazırda ARDNŞ bir çox xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərir və özünün əməliyyat coğrafiyasını gələcəkdə də genişləndirmək əzmindədir. Dövlət Neft Şirkətinin beynəlxalq miqyasda rolunun artmasında neft və qaz ixrac layihələri böyük rol oynayıb. Belə ki, Azərbaycan, o cümlədən ARDNŞ artıq nəinki regional və ya Avropa miqyasında, eyni zamanda qlobal miqyasda enerji təhlükəsizliyinə çox böyük töhfə verən etibarlı tərəfdaş kimi tanınır. Bu isə Dövlət Neft Şirkətini digər ölkələrdə daha arzuolunan tərəfdaşa çevirir. ARDNŞ də bundan istifadə edərək özünün beynəlxalq əməliyyatlarını genişləndirməkdədir.

Əlbəttə, neft və qazdan alınan gəlirlər ölkəmizdə digər sahələrin də inkişafına böyük təkan verir. Prezident İlham Əliyevin qarşıya qoyduğu “qara qızılı insan kapitalına çevirmək” vəzifəsi uğurla icra olunur. Ölkədə yeni nəsil mühəndis-texniki işçilərin, müasir, beynəlxalq miqyasda biznesin idarə olunmasında öz sözünü deyə biləcək mütəxəssislərin hazırlanması sahəsində ciddi işlər aparılır. Bunun nəticəsində də Azərbaycanda rəqabət qabiliyyətli müəssisələrin sayı artır. Beləliklə, beynəlxalq miqyasda işlər görmək, ölkəyə əlavə iqtisadi və siyasi dividentlər gətirmək imkanı yaranır.

İqtisadiyyatın inkişafı, eyni zamanda, sosial sahədə də islahatların aparılmasına imkan yaradır. Əhalinin güzəranının yaxşılaşdırılması, yoxsulluğun səviyyəsinin kəskin şəkildə aşağı salınması, təhsilin, mədəniyyətin, sosial təminatın müasir standartlara uyğun qurulmasında əsas rol oynayır.

- Bəs yeni təsis edilmiş “SOCAR-AQŞ” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət qazanılan uğurlarda nə kimi rola malikdir?

- Bu gün qarşıya müasir texnika və texnologiyalar, idarəetmədə modern üsullar tətbiq etməklə ən qısa zamanda ölkənin qaz ixracını artırmaq məqsədi qoyulub. Bu istiqamətdə bir çox addımlar atılır. Onlardan biri də “SOCAR-AQŞ” MMC-nin yaradılmasıdır. Qazma müəssisəsi kimi yaradılan “SOCAR-AQŞ” MMC “Günəşli” yatağının dayazsulu hissəsində neft quyularını sürətlə və keyfiyyətlə qazaraq ilk növbədə qaz istehsalının artırılmasına kömək etməklə məşğuldur. Bu günədək 40-dan çox yüksəkdevitli quyunu vaxtından əvvəl, ən əsası isə heç bir qəzaya, mürəkkəbləşməyə yol vermədən, ətraf mühitə ziyan vurmadan qazıb təhvil vermişik.

“SOCAR-AQŞ” MMC yaradıldığı gündən əsasən təşkilati strukturun möhkəmləndirilməsi, səriştəli işçilərin hazırlanması və idarəetmənin təkmilləşdirilməsi istiqamətində fəal iş aparır. MMC qazma sənayesində yeni texnika və texnologiyalar tətbiq etməyə, kadrların müasir texnologiyanın mənimsəməsinə şərait yaratmağa çalışır. Həmçinin Azərbaycandan kənarda yeni layihələrdə iştirak etmək istiqamətində də işlər aparırıq. Əminəm ki, çox yaxın müddətdə bu sahədə real nəticələr əldə ediləcək.

Azərbaycanda neft sənayesinin böyük tarixi, neftçilərimizin böyük ənənələri var. Azərbaycan neftçilərini qarşıdan gələn 20 sentyabr – Neftçilər Günü peşə bayramı münasibəti ilə təbrik edir, əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və onun siyasi kursunun layiqli varisi Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən neft-qaz strategiyasının həyata keçirilməsindəki şərəfli fəaliyyətlərində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram.

Müsahibəni yazdı:

Nihad Budaqov

AZƏRTAC-ın müxbiri