İQTİSADİYYAT
Azərbaycanın yüksək texnologiyalar sahəsində əsas inkişafı informasiya texnologiyaları istiqamətində gedir
Bakı, 25 aprel, Xatirə Cəfərova, AZƏRTAC
Azərbaycanın yüksək texnologiyalar sahəsində əsas inkişafı informasiya texnologiyaları istiqamətində gedir və inkişaf tempi orta ümumdünya səviyyəsindən yüksəkdir.
Ölkəmizdə ən müasir standartlara uyğun milli telekommunikasiya, poçt və teleradio infrastrukturu formalaşıb və inkişaf edir. MDB regionunda ilk dəfə olaraq Azərbaycanda bütün yaşayış məntəqələri telefonlaşdırılıb, sabit telefon şəbəkəsi tam elektronlaşdırılıb, ölkə üzrə vahid 7 rəqəmli nömrələmə sistemi və bir cüt naqil vasitəsilə eyni zamanda telefon, internet və televiziya xidmətlərindən istifadəyə imkan verən "Yeni nəsil şəbəkələr”i texnologiyası tətbiq olunub.
Bu gün Azərbaycanda hər 100 nəfərə 73 internet istifadəçisi düşür ki, onların da 50 faizi yüksək sürətli internetdən istifadə edir. Bu göstəriciyə görə, Azərbaycan MDB və Mərkəzi Asiyada liderliyini saxlayır. Mobil sektor müasir infrastruktura malikdir və 3G, 4G xidmətləri təqdim edir. Hər 100 nəfərə 110 mobil istifadəçi düşür. Ölkə əhalisinin 98 faizi rəqəmli televiziya ilə əhatə olunub və rəqəmsal efirə keçməyə tam hazırdır.
Bu ilin birinci rübü ərzində informasiya texnologiyaları sektorunda əldə olunan gəlirlərin həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10,5 faiz artaraq 397.3 milyon manat, gəlirlərin ümumi daxili məhsulda (ÜDM) payı 2,3 faiz, qeyri-neft sektorunun ÜDM-də payı 3,3 faiz təşkil edib. Gəlirlərin 80,1 faizi özəl sektorun hesabına formalaşıb. Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (RYTN) tabeli müəssisələri üzrə 80 yeni iş yeri açılıb, orta aylıq əməkhaqqı 390.1 manat təşkil edib. Rüb ərzində bu müəssisələr üzrə 77.9 milyon manat gəlir əldə edilib, dövlət büdcəsinə 8.7 milyon manat, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna isə 4.3 milyon manat vəsait ödənilib. Hesabat dövründə bu sektora 104.5 milyon manat, o cümlədən RYTN-in tabeli müəssisələri tərəfindən 41.2 milyon manat investisiya yatırılıb ki, bu da ölkə iqtisadiyyatına qoyulan ümumi investisiyanın 3,2 faizini təşkil edir və ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3 dəfə çoxdur.
Respublikanın regionlarında rayon mərkəzləri, şəhərlər və qəsəbələrlə yanaşı, ucqar kənd yaşayış məntəqələrində də əhalinin yüksəkkeyfiyyətli genişzolaqlı internet xidmətlərindən istifadəsi məqsədilə “Multimedia xidmətlərinin inkişafı” layihəsi işlənib hazırlanıb və layihənin maliyyələşdirilməsi üçün “Amsterdam Trade Bank”dan 13.7 milyon avro kredit alınıb. Layihə üzrə müasir texnologiyaya əsaslanan stansiya və genişzolaqlı xidmət avadanlığının satınalması üçün müvafiq şirkətlərlə müqavilələr bağlanılıb. Layihə çərçivəsində Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində, Abşeron, Zaqatala, Şəmkir, Xaçmaz, Göygöl, Ağdam, Bərdə, Tərtər rayonlarında 64 min nömrə, qeyd olunan rayonlarla yanaşı, digər 47 şəhər və rayonda 98 min port tutumunun quraşdırılaraq istismara verilməsi nəzərdə tutulur.
Rüb ərzində “Bakinternet” internet xidmətinin qlobal internet şəbəkəsinə qoşulma surəti ilin əvvəlinə nisbətən 6,5 giqabit saniyə (Gbit/s) artırılaraq 46,5 Gbit/s-yə çatdırılıb və 2014-cü ildə qurulmuş yeni internet platformasına bütün “Bakinternet” istifadəçilərinin qoşulması təmin edilib.
Ölkədə hər 100 nəfərə düşən internet istifadəçilərinin sayı 75-ə, genişzolaqlı internet istifadəçilərinin sayı 62-yə bərabərdir. Hər iki göstərici üzrə Azərbaycan dünya orta göstəricisini təqribən 2 dəfə qabaqlayır.
Ölkə ərazisində universal rabitə xidmətlərinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi istiqamətində işlər əsasən başa çatdırılıb və artıq ölkənin bütün yaşayış məntəqələri üçün rabitə xidmətləri müyəssər xidmətə çevrilib. Əhalinin artım tempi və yeni yaşayış massivlərinin salınması nəzərə alınmaqla, əhalinin tələbatına uyğun olaraq, universal rabitə xidmətlərinin tətbiqi və inkişafı istiqamətində işlər davam etdirilir.
Respublika üzrə əhalinin hər 100 nəfərinə düşən telefon aparatlarının sayı 18.65 ədəd, 100 ailəyə düşən telefon aparatlarının sayı 69.01 ədəd, hər 100 nəfərə düşən mobil abunəçilərin sayı isə 112 nəfər təşkil edir. Azərbaycan 100 nəfərə düşən sabit telefon abunəçilərinin sayına görə ümumdünya orta göstəricisini 18 faiz, mobil abunəçilərin sayına görə isə 17 faizi üstələyir.
Azərbaycanın beynəlxalq trafik mübadiləsinin alternativliyinin təmin edilməsi, həmçinin rabitənin keyfiyyətinin artırılması məqsədilə həyata keçirilmiş beynəlxalq tenderin nəticəsi olaraq İP əsaslı Beynəlxalq Kommutasiya Sisteminin quraşdırılması üzrə işlər həyata keçirilib. Beynəlxalq internet kanallarının ümumi tutumu ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 80 geqabayt saniyə (Gb/s) artırılaraq 330 Gbit/s-yə çatdırılıb. 2015-ci ilin I rübündə dünya ölkələrindən Azərbaycana daxil olan beynəlxalq giriş trafikinin həcmi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 29.1 milyon dəqiqə azalaraq 68.7 milyon dəqiqə, çıxış trafikinin həcmi isə 9.1 milyon dəqiqə azalaraq 24.0 milyon dəqiqə təşkil edib.
Azərbaycan kosmik peyk xidmətlərini genişləndirir. 2013-cü ilin iyul ayından kommersiya fəaliyyətinə başlayan “Azərspace-1” peyki Avropa, Yaxın Şərq, Orta Asiya və Afrika regionları üzrə ümumilikdə 50-dən artıq ölkəyə yüksək keyfiyyətli peyk xidmətləri göstərir və onun vasitəsilə 60-dan çox yerli və xarici teleradio kanallarının yayımı və müxtəlif rabitə kanallarının təşkili həyata keçirilir.
Azərbaycanın ikinci peyki - yer səthini müşahidə peyki 2014-cü ilin dekabr ayından orbitdədir. Müşahidə peyki ölkəmizin tələbatını qarşılamaqla yanaşı, geniş region ölkələrinə xidmət edəcək.
Ölkə ərazisində genişzolaqlı İnternet infrastrukturunun inkişafı üzrə 3 illik fəaliyyət proqramı hazırlanıb. Hədəf “evlərə optika” prinsipi əsasında hər evə 100 megabayt-saniyə (MB/s) sürətlə kanal vermək və 2019-cu ildə genişzolaqlı internet istifadəçisi sayını 85 faizə çatdırmaqdır.
Dövlət idarəçiliyinin səmərəliliyin artırılması, şəffaflığının təmin olunması, onun fəaliyyətində vətəndaşların, ictimai birliklərin, qeyri-hökumət təşkilatlarının geniş iştirakını təmin etmək məqsədi ilə elektron hökumətin tətbiqinə xüsusi diqqət verilir. Artıq 400-dən çox xidmət elektronlaşdırılıb və portal vasitəsilə təqdim olunur. Elektron xidmətlərin alınması üçün portala 8 milyondan çox müraciətlər olunub.
Ümumilikdə, ölkəmiz İKT-nin inkişaf göstəricilərinə görə inkişaf etməkdə olan ölkələrlə inkişaf etmiş ölkələr arasında qiymətləndirilir. Ümumdünya İqtisadi Forumunun hesabatlarına görə son 10 ildə Azərbaycan dünyanın ən dinamik inkişaf edən iqtisadiyyatına daxil olub, iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliyinə görə dünyada 38-ci, İKT-nin inkişafına görə - 49-cu, hökumətin İKT-nin gələcək inkişafına yanaşmasına görə isə 6-cı yeri tutur.