Bakı, 6 may, AZƏRTAC 

Bakıda keçirilən IV Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunun əsas məqsədi mədəni, dini, sosial, siyasi və digər sahələr üzrə əməkdaşlığın təşviq edilməsindən, mədəniyyətlərin bir-birinə daha da yaxınlaşdırılmasından ibarətdir. Xüsusilə dünyanın müxtəlif münaqişələr, terrorizm, islamofobiya ilə üzləşdiyi bir zamanda Forumun keçirilməsinin əhəmiyyəti çox böyükdür. 2008-ci ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən mədəniyyətlər arasında dialoqun qurulması məqsədilə irəli sürülən və o vaxtdan etibarən səmərəli şəkildə davam etdirilən “Bakı prosesi” təşəbbüsü müasir qlobal çağırışlara cavab vermək üçün uğurlu bir mexanizmə çevrilib. Azərbaycan nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların rəhbərlərini, dövlət xadimlərini, hökumət nümayəndələrini, siyasətçiləri, alim və mütəxəssisləri, mədəniyyət və incəsənət adamlarını bir araya gətirərək müxtəlif mövzular üzrə fikir mübadiləsi vasitəsilə mədəniyyətlərarası dialoq mühitində bir körpü rolunu oynamaqdadır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirləri IV Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu çərçivəsində mayın 6-da “Türk dünyası mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların kəsişməsində" mövzusunda keçirilən “dəyirmi masa”da Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva səsləndirib. O qeyd edib ki, “dəyirmi masa”nın Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu çərçivəsində keçirilməsi təsadüfi deyil, çünki türk dünyası, onun mədəniyyəti və irsi dünya sivilizasiyasının ayrılmaz parçasıdır. Türkdilli xalqlar dünya tarixi və mədəniyyətində əhəmiyyətli rol oynayıblar. Türkdilli dövlətlər və xalqlar ümumi tarixi köklər, ortaq zəngin irs, dil, incəsənət, ədəbiyyat, adət-ənənələr, milli-mənəvi dəyərlər ilə bir-birinə zəncirvari şəkildə bağlıdır. Bu xalqlar geniş coğrafiyada yayılmaqla əksəriyyəti İslam, bir qismi isə digər dinlərə sitayiş edirlər və bu müxtəliflik, əslində, türk dünyasının mənsub olduğu mədəni zənginlikdən xəbər verir. Ümumtürk mədəniyyəti dünya mədəniyyətinə böyük töhfələr verib, türkdilli xalqların dahi şəxsiyyətləri – mütəfəkkirləri, yazıçıları və şairləri, alimləri bəşəri nailiyyətlər qazanıblar. Bu baxımdan, Nizami Gəncəvi, Yunus Əmrə, Nəsimi, Füzuli, Məhtumqulu, Abay Kunanbayev, Çingiz Aytmatov kimi türk dahilərinin əsərləri dünya inciləri sırasındadır. “Kitabi-Dədə Qorqud”, “Koroğlu”, “Manas” dastanları bütün türk dünyasının sərvətidir. 2000-ci ildə türk dünyasının böyük şəxsiyyəti Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinin təntənəli şəkildə qeyd olunması tarixdə mühüm bir hadisə kimi iz qoyub.

G.Əfəndiyeva bildirib ki, türk dünyasının digər ortaq sərvətlərindən biri də ənənəvi İpək Yoludur. Türkdilli xalqlar Böyük İpək Yolunun formalaşmasında və fəaliyyət göstərməsində əhəmiyyətli rol oynayıblar. Eyni zamanda, üzərindən keçən ticarət karvanları vasitəsilə İpək Yolu bu xalqların iqtisadi, ticari və mədəni cəhətdən yaxınlaşmasına, mədəniyyət və incəsənət nümunələrinin bir-birinə tanıdılmasına və ənənələrinin ötürülməsinə, türk dünyasının mədəni-irsinin zənginləşməsinə dərin təsir göstərib.

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəaliyyəti, həyata keçirdiyi layihələr barədə məlumat verən G.Əfəndiyeva qeyd edib ki, Fondun “Türkiyə və Azərbaycan ənənəvi əl sənətləri” layihəsi çərçivəsində türkdilli xalqlara məxsus ortaq qadın əl sənətləri, o cümlədən xalçaçılıq, toxuculuq, ipəkçilik geniş şəkildə tədqiq olunub. İlkin mərhələdə Azərbaycanda və Türkiyədə yaşayan qadınların həyat tərzi və fəaliyyəti araşdırıb. Layihənin Qazaxıstan və Qırğızıstanda da davam etdirilməsi planlaşdırılır. Bu layihənin hər bir türkdilli ölkədə həyata keçirilməsi özünəməxsus yerli cəhətlərin, milli xüsusiyyət və dəyərlərin ortaya çıxarılmasına imkan verir və bu baxımdan, mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, türkdilli xalqların ortaq əlifbası, ortaq ədəbi dili, ortaq terminologiyasının formalaşdırılması öz aktuallığını saxlayır. Fond gələcək fəaliyyətində müxtəlif ölkələrdə türkologiya sahəsində kadr hazırlığının həyata keçirilməsində aktiv rol oynamaq və o ölkələrin universitetlərində fərqlənən tələbələrə təqaüdlərin ayrılmasını nəzərdə tutur. Təşkilat dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində türk dünyasına məxsus ədəbiyyatın, incəsənətin və mədəniyyətin təbliği məqsədilə müxtəlif nəşrlərin çap olunması, tədbirlərin, konfransların, sərgilərin, proqramların, tamaşaların təşkil edilməsini də planlaşdırır. Azərbaycanın və bütövlükdə türk dünyasının görkəmli şair və dramaturqu, əsərlərində hər zaman türk xalqlarının birliyini dəstəkləyən Hüseyn Cavidin “İblis” əsərinin İstanbul şəhərində tamaşaya qoyulmasına dair razılığın əldə edilməsini və artıq məşqlərin başlamasını buna misal göstərmək olar.

Qeyd olunub ki, Fondun digər fəaliyyət istiqamətlərindən biri məhv edilmiş və mənimsənilmiş mədəni irsin mühafizəsi ilə əlaqədardır. Fondun dəstəyi ilə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində ermənilər tərəfindən dağıdılmış və məhv edilmiş abidələrin tədqiqi və həqiqətlərin dünyaya çatdırılması məqsədilə “Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki tarix və mədəniyyət abidələrinə vurulan zərər” adlı kitab nəşrə hazırlanır.

“Dəyirmi masa”da Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının baş katibi Ramil Həsənov, TÜRKSOY-un baş katibi Dusen Kaseinov və TürkPA-nın baş katibi Jandos Hasanovun türkdilli ölkələrin müxtəlif sahələr üzrə əməkdaşlığının təşviq edilməsi, sülh və təhlükəsizlik, davamlı inkişaf, mədəni irsin qorunması ilə bağlı çıxışları dinlənilib. Çıxışlarda vurğulanıb ki, türkdilli xalqların tarixi-mədəni irsi birgə səylərlə qorunmalı, türkdilli dövlətlərin mədəni sahədə əməkdaşlığı gücləndirilməli, türk dünyasının mədəniyyətlərarası dialoqa verdiyi töhfələr daha da artırılmalıdır.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) həqiqi üzvü, AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitutunun direktor müavini Şahin Mustafayev diqqətə çatdırıb ki, türk xalqlarının mədəniyyətinin ortaq cəhətlərindən biri onların tarixən Böyük İpək Yolu gerçəkliyi ilə sıx şəkildə bağlı olmasıdır. Nəhəng türk imperiyaları məhz İpək Yolunun böyük bir hissəsinə nəzarət etdiyi dövrlərdə cahanşümul mahiyyət qazanıblar.

“Bizim etnomədəni dəyərlərimizin, dilimizin geniş coğrafi məkanda yayılması və inkişafında İpək Yolunun müstəsna yeri və rolu var. Bu baxımdan, İpək Yolu hamımızın ortaq mədəni mirasımızdır. Bu mirasın öyrənilməsi yeni nəsillərə çatdırılması müştərək işimiz və vəzifəmizdir. TÜRKSOY öz fəaliyyətində İpək Yolu məsələsinə diqqət yetirir. Ancaq bu sahədə potensial çox genişdir. Digər beynəlxalq təşkilatların da bu məsələyə diqqət yetirməsi vacibdir”, - deyə Ş.Mustafayev vurğulayıb.

“Dəyirmi masa”da Bakı Dövlət Universitetinin sosial və pedaqoji psixologiya kafedrasının müdiri, psixologiya elmləri doktoru, professor Kamilə Əliyevanın “Mədəniyyətlərarası dialoq milli-etnik identikliyin formalaşması prosesi kimi” mövzusunda məruzəsi dinlənilib. O qeyd edib ki, hazırkı qloballaşma dövründə, dünyanın müxtəlif qarşıdurmalar, münaqişələr, iqtisadi və siyasi böhranlarla üzləşdiyi bir zamanda milli dəyərlərin qorunması çox çətindir. Yalnız mədəniyyətlərarası dialoq milli dəyərlərimizi qoruyub saxlamağa imkan verir. Türkdilli xalqları ortaq adət-ənənələr, qəhrəmanlar, maddi və mənəvi dəyərlər birləşdirir. Bununla belə, mədəniyyətlərarası dialoq mədəni özünəməxsusluğu qorumaq və yeni dəyərləri formalaşdırmaq üçün zəmin yaradır.

Tədbirə Rusiya Federasiyasının Prezidenti yanında Rusiya Xalq Təsərrüfatı və Dövlət Xidməti Akademiyasının professoru, UNESCO-nun eksperti Nizami Məmmədovun “Türk dünyasının mədəniyyəti: birlik və müxtəliflik” mövzusunda məruzəsi ilə yekun vurulub.