Gəncə, 7 oktyabr, Rauf Hacıyev, AZƏRTAC

Zəngin və çoxəsrlik tarixə malik Gəncənin ən qədim dini-tarixi abidələrindən olan İmamzadə ziyarətgahı İslam dünyasının mühüm dini-ideoloji mərkəzlərindən hesab olunur.

Bu müqəddəs ziyarətgah müasir Gəncə şəhərindən 7 kilometr aralıda qədim Gəncənin xarabalıqları yaxınlığında, Gəncəçayın sağ sahilində yerləşir. İmamzadə və yaxud “Göy İmam” Məhəmməd peyğəmbərin nəticəsi, beşinci şiə imamı Məhəmməd Bağırın və Ümmü Həkim Səqəfinin oğlu İbrahimin dəfn olunduğu yerə deyilir. Elə İmamzadə sözünün mənşəyi də İmam oğlunun dəfn edildiyi məkan mənasını ifadə edir.

Gəncədə şahzadə İbrahimin qəbri üzərində ucaldılan türbənin daxili divarında mühüm tarixi faktın əks edildiyi yazılı kitabə aşkar olunub. Tarixçilər tərəfindən tədqiq olunan kitabə bu cür oxunur: “O, Allah əbədidir. Bu, İmam Məhəmməd Bağırın – ona salam olsun – oğlu mövlanə İbrahimin müqəddəs məkanı (yerləşmiş) şərəfli (cənnət) bağıdır. Öz babasının köçməsindən 120 il sonra vəfat etmişdir – Allahın ona salavatı olsun”. Məhz bu tarixi mənbənin elmi cəhətdən tədqiqi sayəsində türbənin 739-cu ildə vəfat edən imam övladının məzarı üzərində tikildiyi təsdiqlənib.

Bununla yanaşı, məzarın üzərində və ətrafında müxtəlif vaxtlarda, ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən yenidənqurma, təmir, tikinti və bərpa işləri aparılıb.

Beləliklə, şahzadə İbrahimin qəbri üzərində inşa edilən türbə XIV-XV əsrlərdə genişləndirilib, ətrafında isə XVII-XIX əsrlərdə türbə, məscid, təkyə, alaqapı və digər köməkçi tikililər inşa olunub.

Ziyarətgahın ən qiymətli tarixi abidəsi hündürlüyü 12 metr olan, düzbucaqlı plana malik İmamzadə türbəsidir. Şahzadə İbrahimin qəbri üzərində inşa edilən ikiyaruslu türbə silindrvarı kürsülüyə oturdulmuş kərpic örtüklü unikal günbəzlə tamamlanır. Günbəzin hündürlüyü 2,7 metr, diametri isə 4,4 metrdir. Türbənin xarici görünüşündə ən çox nəzəri cəlb edən əlvan rəngli kaşılarla bəzədilən yaraşıqlı günbəz və onun silindrik gövdəsidir. Günbəzin üz hissəsində əsasən mavi kaşılar işlədilib ki, bunlar da ümumi fon təşkil edir. Paxlava və başqa fiqurlu bəzəklər tünd bənövşəyi rəngdədir. Tək-tək yaşılvarı kaşılara da rast gəlmək olur. İmamzadənin “Göy İmam” adlanması da günbəzin üzərində işlədilən kaşılarla əlaqədardır.

Hazırda Azərbaycanda Gəncə şəhəri ilə yanaşı, Naxçıvanda və Bərdədə də İmamzadə türbələri mövcuddur. İslam dünyası üçün dini-ideoloji əhəmiyyət daşıyan bu cür imamzadələr İraqın Kərbəla və Nəcəf, İranın Təbriz və Məşhəd, Əfqanıstanın Məzari-Şərif şəhərlərində qorunub saxlanılmaqdadır.

Ölkəmizdə tarixi-mədəni irsin və milli mənəvi dəyərlərin qorunması istiqamətində görülən işlər çərçivəsində Gəncənin ən dəyərli maddi-mədəniyyət nümunələrindən olan və mühüm dini əhəmiyyət kəsb edən İmamzadə ziyarətgahının bərpası, ətraf ərazilərin abadlaşdırılması, habelə infrastrukturun yaradılması ilə bağlı Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2010-2016-cı illərdə 8 Sərəncam imzalanıb.

Dövlətimizin başçısı Gəncəyə səfərləri zamanı bu müqəddəs məkanı ziyarət edib, İmamzadə kompleksinin şəhərin memarlıq ənənələrinə uyğun əsaslı şəkildə yenidən qurulması üçün tapşırıq və tövsiyələrini verib.

Hazırda İmamzadənin Cavad xanın əmri ilə tikilən tarixi giriş tağı saxlanılmaqla yanaşı, ziyarətgahın şərq hissəsindən girişində bişmiş qırmızı kərpicdən, ənənəvi Gəncə hörgüsü üslubunda 600 kvadratmetrlik ərazidə yeni giriş tağı inşa olunub. Giriş tağının tavanı İslam memarlığına xas kaşılarla zərif nəbati naxışlarla bəzədilib.

Abidənin yerləşdiyi 10 hektar ərazidə 36 kiçik və 5 böyük günbəzdən ibarət məscid, 2000 nəfərlik ehsangah, 200 kvadratmetr ərazisi olan qurbangah, 500 avtomobil yerləşən 2 dayanacaq və zəvvarların qalması üçün böyük mehmanxana binası inşa edilib.

İmamzadənin girişində iki zaldan ibarət Hüseyniyyə və Zeynəbiyyə adlanan və 500 nəfərin eyni vaxtda ibadəti üçün nəzərdə tutulan namazgah zalları tikilib. Şahzadə İbrahimin qəbri üzərində İslam dünyasında ən möhtəşəm İmamzadə hesab olunan, 40 metr hündürlüyündə üzəri günbəzlə tamamlanan, divarları kaşılarla işlənən, “Qurani-Kərim”dən ayələrlə və zərif nəbati ornamentlərlə bəzədilən türbə, tikilinin sağ və solunda isə şərəfə hissəsi təsküləyə bənzər iki minarə ucaldılıb.

İmamzadə kompleksinin ətrafında müasir işıqlandırma və suvarma sistemləri qurulub, 10 min kvadratmetrdən çox asfalt örtüyü salınıb. Türbənin ətrafı qırmızı kərpiclə və məhəccərlərlə hasara alınıb. Hasarlar kərpic hörgü elementləri ilə bəzədilib. Zəvvarların rahat hərəkətini təmin etmək üçün divar boyunca səki daşları düzülüb, kompleksin ətrafında yaşıllıq zolağı salınıb, ətraf ərazidə müxtəlif gül və çiçək kolları əkilib. Zazalı-“İmamzadə” kompleksi-Gəncə avtomobil yolu yenidən tikilməyə başlanıb.

Kompleksdə görülən işlər ölkəmizdə milli, maddi-mənəvi, dini-əxlaqi dəyərlərə və onların qorunmasına diqqət və qayğı ilə yanaşıldığını bir daha təsdiqləyir.

Bu gün Gəncə İmamzadə kompleksi ilahi saflığın və halallığın, eləcə də xeyirxah insanlara əbədi minnətdarlığın məkanı kimi yüzlərlə zəvvarın hər gün üz tutduğu müqəddəs ziyarətgahdır.