Bakı, 30 iyun, AZƏRTAC

İrimiqyaslı idman tədbirlərinin ümumilikdə cəmiyyətdə rolu və əhəmiyyəti uzun illər müxtəlif prizmalardan, ayrı-ayrı institutlar və alimlər tərəfindən araşdırılsa da, hər bir tədbirin unikal olmasını və davamlı inkişaf edən mühitdə təşkilini nəzərə alaraq bir tədqiqat mövzusu kimi öz əhəmiyyətini saxlamaqdadır.

Meqa idman tədbirlərinin üstünlük və ya əlverişsizliyinin təhlili haqqında danışarkən öncə onun hansı təsir meyarları olduğunu müəyyən etmək lazımdır. Belə ki, məhz bu təsir amilləri irimiqyaslı idman tədbirlərinin (eləcə də digər meqa tədbirlərin) təşkilinin məqsədi və nəticəsinin, qoyulmuş sərmayə və mənfəətin əlverişlilik səviyyəsinin müəyyən edilməsində əsas müzakirə obyekti olmalıdır.

Beləliklə, beynəlxalq irimiqyaslı idman tədbirləri əsasən siyasi, iqtisadi, sosial və ekoloji prizmadan təhlil edilir. Bu təsirlər də özlərində müxtəlif komponentləri birləşdirir.

İdman öz fəlsəfəsinə görə siyasətdən kənar tutularaq, ümumbəşər dəyərlərinə xidmət etmək məqsədi daşısa da, idman və siyasətin daim birgə səslənməsinin şahidi oluruq. İslam Həmrəyliyi Oyunları da öz həcmi və əhatəsinə görə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv olan ölkələrin idmançılarının İslam Əməkdaşlığı İdman Federasiyasi vasitəsilə yarışlara cəlb edilməsinə və bu üzv ölkələr arasında mədəni əlaqələrin, eləcə də digər sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsinə yönəlib. Bununla bərabər, idman tədbirləri yüksək səviyyəli siyasi liderlərin qeyri-rəsmi mühitdə ünsiyyətini, ev sahibliyi edən ölkənin idman siyasətini, eləcə də ölkənin və dövlətin mövqeyi və potensialını nümayiş etdirmək üçün əlverişli imkan yaradır. Tədbirlə bağlı geniş yerli və beynəlxalq auditoriyaya çıxış və medianın diqqətinin artmasını nəzərə alaraq vacib mesajların sürətlə ötürülməsinə gözəl fürsət yaranır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fürsəti hər zaman müxtəlif siyasi qüvvələr öz maraqları və prizmasından istifadə etməyə və cəmiyyətdə rezonans doğurmağa çalışır.

Meqa idman tədbirlərinin iqtisadi təsir effektləri zamana görə müxtəlif olduğundan bəzən qoyulan sərmayənin özünü doğrultmasına dair şübhələr doğurur. Məsələn, çevik iqtisadi mənfəət gətirən məqam tədbirlərə bilet satışı olsa da, yerli brendlərin beynəlxalq istehlakçıya tanıdılması, turizm sektorunun inkişafına təkan, infrastrukturun inkişafından gələn gəlirlər bir qədər gec, hətta illər sonra görünür, lakin bu gəlirlər uzunmüddətli və davamlı iqtisadi təsir göstəricisinə çevrilir.

İdman sahəsi özlüyündə böyük bir sosial sahə olduğu üçün meqa idman tədbirlərinin sosial hədəfləri də digər təsirlərdən daha qabarıqdır və özündə müxtəlif seqmentləri birləşdirir. Belə tədbirlər yeni iş imkanları, sosial inteqrasiya, özünüinkişaf, multikultural mühitin, ümumbəşər dəyərlərinin və mədəniyyətin bölüşülməsi və dərk edilməsi üçün münbit şərait yaradır.

Birinci Avropa Oyunları ölkəmizin tarixində təşkil edilən çoxsaylı beynəlxalq idman tədbirlərinin miqyasca ən böyüyü olub. Oyunlar həm beynəlxalq, həm də yerli cəmiyyətdə öz sosial təsirlərinə görə dəyərli iz qoyub, hər hansı bir vəzifədə tədbirə cəlb olunmuş minlərlə insan (50 ölkədən 6000 idmançı, 15000-ə yaxın könüllü və işçi qüvvəsi, eləcə də tamaşaçılar) Oyunların uğurla başa çatmasına birlikdə böyük səy göstərmiş və beləliklə, onlar böyük bir ailədə birləşmiş, dostlaşmış və anlaşmışlar. Birinci Avropa Oyunlarının Azərbaycan cəmiyyətinə gətirdiyi böyük töhfə növbəti belə bir multiidman tədbirinin IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının ölkəmizdə keçirilməsinə sövq etdi. Miqyasına görə təqribən yaxın olan bu iki meqa tədbir ölkəmizdə könüllülük ənənələrini möhkəmləndirərək həm beynəlmiləlçilik, həm də vətəndaş həmrəyliyi kimi mühüm mənəvi dəyərlər ətrafında birləşməyə həvəs yaratdı.

Könüllülük fəlsəfəsi ictimai vacib məsələdə təmənnasız fərdi töhfə və dəstək prinsiplərinə əsaslanan bir hərəkatdır. Heç şübhəsiz, hər bir iştirakçı maddi maraq gözləmədən şəxsi vaxtını, əməyini ümummilli məqsədlərə və ümumbəşəri dəyərlərə sərf edərkən özü də mənən yüksəlir, milli qürur, özünə və xalq birliyinə inam güclənir, multikultural mühitdə peşəkar keyfiyyətlərini bölüşən digər insanlar arasında təkmilləşir, sosiallaşır və geniş peşəkar şəbəkədən gələcək karyerası və maraqları üçün faydalanmaq imkanı əldə edir.

Təcrübə göstərir ki, belə mühit insanların davranışının dəyişməsi, stereotiplərin aradan qaldırılması üçün çox təsirlidir. İslam Həmrəyliyi Oyunları da bu qəbildən nəinki Azərbaycan cəmiyyəti, eləcə də beynəlxalq mühit üçün gözəl nümunədir. Müasir dünyanın islamofobiya ilə davamlı qorxudulduğu dövrdə Azərbaycan sivil ənənələrə sadiq bir dövlət kimi müxtəlif dinlərin təmsilçilərini belə bir böyük tədbirlə qlobal stereotiplərə qarşı nümunə göstərməyə nail oldu. İslam Həmrəyliyi Oyunlarının Təşkilat Komitəsində müxtəlif dini qruplara mənsub minlərlə mütəxəssis əsl həmrəylik nümayiş etdirdi. Bu həmrəylik insan dəyərləri, idmandan zövq qalmaq, davamlı inkişaf, mədəniyyətlərarası körpülərin qurulması üçün böyük bir təməl idi.

Ölkəmizdə təşkil olunmuş IV İslam Həmrəyliyi Oyunları da I Avropa Oyunları kimi öz proqramında fiziki məhdudiyyətləri olan insanlar üçün də öz bacarıqlarını nümayiş etdirmə imkanı yaratdı. Həmçinin əlilliyi olan tamaşaçıların idman qurğularına gəlmələri üçün lazımi şərait təşkil olunmuşdu. Belə yanaşma Oyunların sosial inteqrasiya üçün səmərəli istifadəsinə nümunədir.

Unutmaq olmaz, müasir dövrdə idman tədbirləri daha geniş məqsədlərə və təsirlərə malik olsa da, onun ilkin məqsədlərindən olan sağlamlıq və sağlam həyat tərzinin təbliği məsələləri daim aktuallığını qoruyur. Ölkədə təşkil edilən hər bir multiidman tədbiri əhali, xüsusilə gənc nəsil arasında idmana həvəsi artırır, eləcə də fəal həyat tərzinin təbliği istiqamətində oyunlaröncəsi layihələrin reallaşmasına, infrastrukturun möhkəmləndirilməsinə, geniş əhali kütləsinin fiziki fəallığına səbəb olur.

İdmanın ən böyük hərəkatı olan Olimpizmdə olduğu kimi, ekoloji məsələlər hər bir böyük idman tədbirlərinin vacib məqsədlərindən və səmərəlilik təhlilinin əsas faktorlarından biri kimi baxılır. Ümumilikdə, təbiət və ekoloji qayğı nəsillərdən-nəsillərə ötürülən, insan tələblərinin qarşılanması üçün müasir texnoloji təsirlərlə ziyan verilmiş və mühafizəyə ehtiyacı olan ümumbəşər dəyəri kimi diqqət mərkəzinə gəlmiş olur. Bir sıra idman növlərinin təşkili üçün təbii şərait tələb edilir. İnsan təbii mühitdən zövq alaraq özünün fiziki və mənəvi keyfiyyətlərini inkişaf etdirdikdə təbiətin bütövlüyünü, özünün bir bioloji və sosial varlıq kimi ətraf mühitlə, təbiətlə bağlılığı, asılılığı və birliyini daha yaxşı dərk edir, ona sevgi və qayğısını göstərməyə çalışır. İdmanın kütləviliyinin artırılması və onun hamı üçün əlçatan olması üçün daha çox təbii mühitdə yaradılmış idman meydançalarının, qaçış zolaqlarının, su hövzələrinin istifadəsinə şərait yaradılması vacibdir. Əhalinin ekoloji biliklərini artırmaq və gənc nəsli təbiətsevər tərbiyə etmək üçün idman mütəxəssislərinin idmanın kütləviliyinin təşkili prinsiplərinə və metodlarına baxışlarını daim nəzərdən keçirmək, təbiətin sağlamlaşdırıcı ünsürlərindən geniş istifadəyə sövq etmək vacibdir. Bir çox milli idman növləri və xalq idman oyunları da məhz təbii şəraitdə təşkil olunub.

İslam Həmrəyliyi Oyunları çərçivəsində bir çox Şərq ölkələri mədəniyyətinə daxil olan zorxana yarışları da qədim ənənələrlə xalqların sıx bağlarını xatırladaraq, idman mədəniyyətinin digər mədəniyyət növləri kimi ötürülən, təkmilləşən, öyrənilən və paylaşılan olduğunu nümayiş etdirdi.

Meqa idman tədbirləri əsasən də beynəlxalq tədbirlər olduğundan onların məqsəd və mesajları qlobal problemlərin həllinə yönəlir və ümumbəşər dəyərlərinin təlqin edilməsinə xidmət edir.

Hazırda bütün dünya ölkələri üçün əsas istiqamət olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Davamlı İnkişaf Məqsədləri kimi formalaşdırılmış 17 hədəf dünya cəmiyyətinin ümumi firavanlığı, sağlığı, bərabərhüquqlu, inteqrasiyalı olması üçün bütün üzv dövlətləri məsuliyyətləndirərək müvafiq işlər görməyə dəvət edir. Bütün bu hədəflərə nail olmaq üçün idman tədbirləri dolayı vasitə olsa da çox əlverişlidir. Yuxarıda qeyd edilən təsir imkanları da məhz bunu təsdiq edir.

Dördüncü İslam Həmrəyliyi Oyunları da sadalanan bir çox təsir obyektləri ilə bərabər cəmiyyətə xüsusi mesajlar ötürdü, sülh, hörmət, mükəmməllik və birlik kimi vacib dəyərlərə bu Oyunlar çərçivəsində diqqəti yönəltməyə çalışdı.

Qlobal və multikultural dəyərlərə söykənən dövlətimizin idman strategiyası və siyasətinə əsasən, böyük idman tədbirlərinə ev sahibliyi edərək, o cümlədən IV İslam Həmrəyliyi Oyunları ərzində bütün iştirakçılar sülh, hörmət, mükəmməllik və birlik kimi dəyərlərlə əhatə olunaraq öz vətənlərinə, dostlarına və ailələrinə bu dəyərləri qəlblərində, ruhlarında və düşüncələrində apardıqlarına inanır, hər bir insanın və millətin birgə firavan yaşamı üçün vacib olan bu keyfiyyətləri paylaşaraq daha gözəl dünya qurmağa cəhd etdiklərinə ümid edirik.

Səlhət Abbasova

Azərbaycan Respublikasının Fəxri Bədən Tərbiyəsi və İdman İşçisi,

fəlsəfə doktoru