Bakı, 5 avqust, Ceyhun Rüstəmov, AZƏRTAC

Ərzaq təhlükəsizliyinin ən mühüm və strateji komponentlərindən biri taxılçılıqdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-ci il 28 avqust tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nda aqrar bölmənin aparıcı sahəsi sayılan bitkiçiliyin və onun tərkib hissəsi olan taxılçılığın daha da inkişaf etdirilməsi vacib məsələ kimi qarşıya qoyulub. “Kənd təsərrüfatı ili” çərçivəsində bu sahəyə diqqət daha da artırılıb. AZƏRTAC bu sahədə görülən işlər, əldə olunan nailiyyətlər və qarşıda duran vəzifələrlə bağlı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi aparatının Bitkiçilik şöbəsinin müdiri, aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru İmran Cümşüdovun məqaləsini təqdim edir. 

Fermer və sahibkarlara dövlət dəstəyi

Regionların iqtisadiyyatının əsasını təşkil edən, vacib sosial-iqtisadi əhəmiyyətə malik aqrar bölmənin inkişafı həmişə dövlətin diqqət mərkəzində olub. Xüsusən son zamanlar bu diqqət və qayğı daha çox hiss edilməkdədir. Belə ki, kənd təsərrüfatı sektorunda həyata keçirilən islahatlar 2014-cü ildən başlayaraq daha geniş vüsət alıb, bu sahənin inkişafına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi məqsədilə mühüm qərarlar qəbul olunub. Dövlətimizin başçısının müvafiq sərəncamları ilə əkin sahəsinin becərilməsində istifadə edilən yanacağa və motor yağlarına görə büdcə vəsaiti hesabına ayrılan yardımın həcmi 40 manatdan 50 manata (25 faiz) qaldırılıb, “Aqrolizinq” ASC tərəfindən lizinqə verilən və lizinq yolu ilə satılan kənd təsərrüfatı texnikalarının və mütərəqqi suvarma sistemləri və avadanlıqlarının ilkin dəyərinə 40 faiz həcmində güzəşt tətbiq edilib. Eyni zamanda, mineral gübrələrin satış qiymətinə tətbiq edilən güzəştin həcmi 50 faizdən 70 faizə və ya güzəşt edilən yardımın yuxarı həddi 50 manatdan 80 manatadək artırılıb, əkin sahəsinin becərilməsinə və mineral gübrələrə edilən güzəştlər təkrar əkinlərə də şamil olunub. Həmçinin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sisteminə daxil olan elimi-tədqiqat institutlarının yenidən qurulması və müasir laboratoriya avadanlığı ilə təchiz olunması, eləcə də Dövlət Toxum Fondunun yaradılması üçün Prezidentin Ehtiyat Fondundan vəsait ayrılıb. 

Bununla yanaşı, əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün su anbarları və kanallar inşa edilir, dövlət fondu torpaqlarında iri təsərrüfatların yaradılması üçün ayrılmış sahələrin infrastruktur, texniki və meliorasiya məsələləri dövlət tərəfindən dəstəklənir. Ən yüksək səviyyədə görülən tədbirlər ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və möhkəmləndirilməsi, kənd təsərrüfatının davamlı inkişafına nail olunması məqsədini daşıyır. Aparılan islahatlar, həyata keçirilən və nəzərdə tutulan tədbirlər, ümumilikdə, kənd təsərrüfatı sahəsində fəaliyyət göstərən dövlət orqanlarının, özəl sektorun və fermerlərin üzərinə də böyük məsuliyyət və həlli vacib olan məsələlər qoyur.

Kənd təsərrüfatı istehsalçılarına göstərilən çoxşaxəli texniki və maliyyə dəstəyinin səmərəliliyinin artırılması, istehsalın rəqabətqabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi, mütərəqqi metodların və yeni əkinçilik üsullarının tətbiqi, ümumilikdə, ölkədə həyata keçirilən aqrar siyasətlə bağlı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi davam etdirilir. 

Fermer və sahibkarlar şumun optimal müddətdə qaldırılması və vaxtında səpin aparılması üçün təlimatlandırılıblar

Cari ilin məhsulu üçün taxıl istehsalı məqsədilə tədbirlərin görülməsi davam etdirilmişdir. Respublika üzrə təmiz herik şumu da daxil olmaqla, payızlıq əkinlər üçün 1016991 hektar sahədə şum qaldırılıb ki, bu da keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 71249 hektar və ya 6,5 faiz azdır. 892253 hektarda dən və yaşıl yem üçün (ötən ildəkindən 103271 hektar və ya 10,4 faiz az), o cümlədən 875686 hektarda (ötən ildəkindən 103426 hektar və ya 10,6 faiz az) dən üçün payızlıq bitkilər səpilib. Bunun 537231 hektarını buğda (109112 hektar və ya 16,9 faiz az), 338444 hektarını arpa (5735 hektar və ya 1,7 faiz çox) təşkil edib. Bundan əlavə, 26362 hektarda yazlıq dənli və dənli paxlalılar (qarğıdalısız), 36433 hektarda dən üçün qarğıdalı əkilib.

Ötən təsərrüfat ilində baş vermiş uzunmüddətli quraqlıqla əlaqədar torpağın əkin qatının hədsiz dərəcədə bərkiməsi səbəbindən 2014-cü ilin payızında 2015-ci ilin məhsulu üçün optimal müddətdə şumun qaldırılmasında və səpin aparılmasında gecikmələr müşahidə olunub. Şum və səpin aparılması nazirlik tərəfindən ciddi nəzarətə götürülüb, bəzi rayonlarda qərargahlar yaradılıb, ərazi kənd təsərrüfatı idarələrindən şum və səpinin gedişatı barədə gündəlik operativ məlumatlar toplanılıb və müvafiq təhlillər aparılıb. Bundan əlavə, sözügedən işlərin sürətləndirilməsi məqsədilə 2014-cü ilin oktyabr-noyabr aylarında Qobustan, Şamaxı, Qəbələ, Şəki, Samux, Göygöl, Tovuz, Goranboy və digər rayonlarda aidiyyəti qurumların, fermer və sahibkarların iştirakları ilə tədbirlər keçirilib. 

Fermerlərə yüksək reproduksiyalı toxum verilməsi təmin olunub

Payız tarla işlərində “Aqrolizinq” ASC və özəl qurumlarda mövcud olan texnikalardan istifadə edilib, texniki təminatla bağlı heç bir problem yaşanmayıb. Lakin bəzi bölgələrdə, xüsusən də dəmyə taxılçılıq rayonlarında ötən mövsüm məhsuldarlığın kəskin azalması və ya əkinlərin tamamilə məhv olması nəticəsində maddi zərər çəkmiş fermerlərin toxum təminatında ciddi problemlər yaranıb. Rayonlardan toxum təminatı ilə bağlı çətinliklər barədə daxil olmuş çoxsaylı müraciətlərlə əlaqədar dövlətimizin başçısının göstərişinə əsasən, nazirlik tərəfindən görülmüş tədbirlər nəticəsində Qobustan, Şamaxı, Qəbələ və Şəki rayonlarının taxılçılarına dövlət vəsaiti hesabına 2850.0 min manat dəyərində 6654,2 ton yüksək reproduksiyalı toxum verilməsi təmin olunub. 

Səpin müddətində intensiv yağıntılar nəticəsində torpaqda nəmlik kifayət qədər olub. Suvarma şəraitində becərilən sahələrin 152 min hektarı payızda suvarılıb.

Taxılın məhsuldarlığını və keyfiyyətini yüksəltmək məqsədi ilə mineral gübrələrdən istifadə edilməsinə də diqqət artırılıb. Satıcı təşkilatlar tərəfindən 2015-ci ilin məhsulu üçün payızlıq şum altına, səpinlə birlikdə verilməsi məqsədilə 14066 nəfər istehsalçıya 120325 hektara görə güzəştlə 18081,9 ton mineral gübrələr satılıb. Bu da dən üçün payızlıq taxıl əkinlərinin 13,7 faizini təşkil edib. Bununla yanaşı, aqronomik baxımdan gübrələrdən istifadə tələb olunan səviyyədən xeyli aşağıdır.

Cari ilin altı ayında “Aqrolizinq” ASC və digər təşkilatlar tərəfindən torpaq mülkiyyətçilərinə güzəştli şərtlərlə 45736 ton müxtəlif tərkibli mineral gübrələr satılıb, tətbiq edilən gübrələrin növlərinin seçilməsində, normaların müəyyənləşdirilməsində və vaxtında sahəyə verilməsində istehsalçılara lazımi tövsiyələr verilib. 

Ötən mövsümlə müqayisədə taxıl, o cümlədən buğda üzrə yüksək məhsuldarlıq qeydə alınıb

Biçilməsi nəzərdə tutulan 915212 hektar payızlıq və yazlıq dənli və dənli paxlalıların (qarğıdalısız) məhsulunun vaxtında, mütəşəkkil və itkisiz yığılmasının yüksək səviyyədə təşkili üçün respublika üzrə saz vəziyyətdə olan 2241 kombayn biçinə cəlb edilib və biçin kampaniyasının uğurla başa çatdırılması təmin olunub. Dövlət Statistika Komitəsinin 2015-ci il avqustun 3-nə olan məlumatına görə, sahələrin 908094 (99,2 faiz) hektarı biçilib, hər hektardan 30,5 sentner olmaqla, 2766006 ton taxıl götürülüb. O cümlədən 539715 hektar buğda sahəsinin 536809 hektarı (99,5 faiz) biçilərək, hektardan 31,3 sentner olmaqla, 1679297 ton məhsul yığılıb. Qeyd edilən tarixə taxıl üzrə məhsuldarlıq ötən mövsümə nisbətən 33,8 faiz, o cümlədən buğda üzrə 30,4 faiz yüksəkdir. Bərdə (39,9 sentner), Saatlı (39,9), Ağcabədi (37,4), Sabirabad (37,1), İsmayıllı (36,6), Tərtər (35,8), Şəmkir (35), Ağsu (34,7), Hacıqabul (34,2), Füzuli (33,9), Xaçmaz (33) rayonlarının istehsalçıları xüsusilə fərqləniblər. Ümumilikdə, ölkə üzrə 24 rayonda əldə olunan məhsuldarlıq respublika üzrə orta göstəricidən yüksək, 16 rayonda isə 25 sentnerdən aşağı olub. 

Aqrar siyasətin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən bölgələrdə geniş təbliği, dövlətin kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına çoxşaxəli dəstəyi və əlverişli təbii iqlim şəraiti nəticəsində cari mövsüm respublika tarixində ilk olaraq taxılçılıqda rekord orta məhsuldarlıq göstəricisinə nail olunub. Müqayisə üçün deyim ki, indiyə qədər ən yüksək məhsuldarlıq 2008-ci ildə (27,9 sentner) qeydə alınıb.

Sonda qeyd etmək istərdim ki, əldə edilən nailiyyətin növbəti illərdə saxlanılaraq daha da yüksəldilməsi, taxılçılığın davamlı və dayanıqlı inkişafı aqrar istehsalçıların qarşısında duran əsas vəzifələrdəndir. Beləliklə, əminliklə söyləmək olar ki, sahələrdə bütün texnoloji prosesləri vaxtında və aqrotexniki qaydalara uyğun aparmaqla artım dinamikasının davam etdirilməsi, dövlət dəstəyinin səmərəliliyinin artırılması və keyfiyyətli taxıl məhsullarına olan tələbatın daxili istehsal hesabına ödənilməsi yaxın gələcəkdə mümkün olacaqdır.