Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev əhalinin tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsinin qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri olduğunu qeyd edərək deyib: “Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istiqamətində bizim konkret planımız, proqramımız var. Çalışmalıyıq ki, Azərbaycanda istehlak olunan bütün ərzaq məhsulları Azərbaycanda istehsal edilsin”.

Dövlətimizin başçısının bu tövsiyə və tapşırıqlarının vaxtında və təxirə salınmadan yerinə yetirilməsi üçün son illər Naxçıvan Muxtar Respublikasında da iqtisadiyyatın bütün sahələrinin, o cümlədən kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində də kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Muxtar respublikada özəl mülkiyyətə əsaslanan aqrar münasibətlərin formalaşmasının təməli ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyətinin Naxçıvan dövründə – ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində qoyulub. Bu prosesin ilk mərhələsi 2000-ci ildə başa çatdırılıb: 205 kəndi, 132 kolxoz, sovxoz və birlikləri əhatə edən islahatlar nəticəsində 72 min 758 ailəyə və ya 241 min 46 nəfərə torpaq sahəsi verilib.

Artıq muxtar respublikada yeni istehsal və emal müəssisələrinin fəaliyyətə başlaması, əkinçiliyin və heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi, güzəştli şərtlərlə kreditlərin verilməsi məhsul istehsalının artmasına və nəticə etibarilə ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasına imkan verir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin sərəncamları ilə təsdiq edilmiş kartofçuluğun, meyvəçiliyin və tərəvəzçiliyin inkişafına, əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair dövlət proqramlarının, həmçinin “Naxçıvan Muxtar Respublikasının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Pro­qramı”nın icrası aqrar sahənin davamlı inkişafına zəmin yaradır.

Qədim diyarın iqlim şəraiti və əhalinin əsas hissəsinin kənd təsərrüfatı ilə məşğul olması əkinçiliyin inkişafını şərtləndirən əsas amillərdəndir. Digər tərəfdən fermerlərə yanacağın, motor yağının, gübrənin alınmasına çəkilən xərclərin 50 faizinin dövlət tərəfindən ödənilməsi, taxıl əkinlərinə görə subsidiyaların verilməsi, istehsalçılara lizinq yolu ilə güzəştli şərtlər əsasında texnika və gübrələrin satılması əkinçiliyin inkişafını stimullaşdırır, əkin sahələrinin və məhsuldarlığın ilbəil artmasına səbəb olur. Belə ki, 2014-cü ildə muxtar respublikada 60 min 829 hektar sahədə əkin aparılıb. İlin 9 ayında 109 min 624 ton dənli və dənli-paxlalılar, 4 min 225 ton dən üçün qarğıdalı, 663 ton günəbaxan, 63 min 753 ton tərəvəz, 41 min 405 ton kartof, 34 min 339 ton bostan məhsulları, 34 min 495 ton meyvə, 9 min 427 ton üzüm istehsal olunub.

Əkinçiliyin inkişafında əsas amillərdən olan müasir suvarma şəbəkəsinin yaradılması da diqqət mərkəzindədir. Muxtar respublikada irriqasiya sistemləri daim yeniləşdirilir, mütəmadi meliorasiya tədbirləri həyata keçirilir ki, bu da su təminatının yaxşılaşdırılmasına, yeni torpaq sahələrinin əkin dövriyyəsinə qatılmasına imkan verir. Hazırda “Kəngərli rayonunda irriqasiya sistemlərinin təkmilləşdirilməsi” layihəsi çərçivəsində yeni suvarma şəbəkəsi qurulur, rayon ərazisində nasos stansiyası, suqəbuledici və supaylayıcı hovuzlar tikilir. Həmçinin aparılan yenidənqurma işləri nəticəsində Uzunoba Su Anbarının həcmi 8 milyon kubmetrə çatdırılıb və nəticədə Kəngərli rayonunda 3300 hektar torpaq sahəsini əkin dövriyyəsinə qatmaq mümkün olub. Azərbaycan Respublikası ilə İslam İnkişaf Bankı arasında imzalanmış müqaviləyə əsasən həyata keçirilən daha bir layihə əsasında bu il Sədərək rayonunda nasos stansiyasının tikintisi başa çatdırılıb, 1500 hektara yaxın torpaq sahəsinin suvarılması yaxşılaşdırılıb.

Yüksək keyfiyyətli qida, xüsusən ət və süd məhsullarının əldə olunması məqsədilə heyvandarlığın inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır. Əsasən düzən yerlərdə heyvandarlığın ətlik-südlük istiqaməti inkişaf etdirilir. Hazır­da muxtar respublikada 109 min 822 baş iribuynuzlu mal-qara, 668 min 933 baş xırdabuynuzlu heyvan saxlanılır. Bundan başqa, iribuynuzlu mal-qaranın cins tərkibini daha da yaxşılaşdırmaq və məhsuldar mal-qaranın xüsusi çəkisini artırmaq üçün “Naxçıvan Aqrolizinq” ASC tərəfindən 1181 baş “Holştin-friz”, 423 baş “Simmental” və 84 baş “Şvis” cinsli yüksək məhsuldar mal-qara gətirilərək sahibkarlara satılıb. Həmçinin əhalinin yumurta və quş ətinə olan tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsinə də xüsusi diqqət yetirilir, yeni quşçuluq təsərrüfatları yaradılır. Hazırda muxtar respublikada 63 quşçuluq təsərrüfatı fəaliyyət göstərir. Görülmüş işlərin nəticəsidir ki, bu ilin 9 ayı ərzində diri çəkidə 14 min 968 ton ət, 66 min 399 ton süd, 854 ton yun, 60 milyon 984 min ədəd yumurta istehsal olunub.

Kənd təsərrüfatında istehsalın səmərəliliyinin artırılmasına, əl əməyinin yüngülləşdirilməsinə və məhsulun maya dəyərinin aşağı salınmasına imkan yaradan texnika ilə təchizata da xüsusi önəm verilir. 2005-ci ildə yaradılan “Naxçıvan Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin xətti ilə müxtəlif təyinatlı kənd təsərrüfatı texnikaları alınır, lizinq yolu ilə sahibkarlara və torpaq mülkiyyətçilərinə satılır. Təkcə 2014-cü ilin ötən dövründə muxtar respublikaya 235 ədəd kənd təsərrüfatı texnikası gətirilib.

Əhalinin il boyu meyvə-tərəvəz məhsulları ilə təmin edilməsi muxtar respublikada aqrar sahədə həyata keçirilən əsas tədbirlərdəndir. İritutumlu soyuducu anbarların tikilməsi və istixana komplekslərinin yaradılması ilin istənilən fəslində bazarın tələbinin ödənilməsinə imkan verir. Hazırda muxtar respublikada ümumi tutumu 12 min 150 ton olan 19 soyuducu anbar və sahəsi 52 min 316 kvadratmetr olan 12 istixana kompleksi fəaliyyət göstərir.

Muxtar respublikada əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının etibarlı ödənilməsi istiqamətində əlavə tədbirlər də görülür, istehsal olunan malların satışı üçün hərtərəfli şərait yaradılır. Artıq bir neçə ildir ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının satış yarmarkaları təşkil edilir.

Ümumiyyətlə, həyata keçirilən aqrar siyasətin nəticəsi olaraq, bu gün tələbatın əsas etibarilə yerli istehsal hesabına ödənilməsinə nail olunub, daxili bazarda məhsul bolluğu yaradılıb. 2014-cü ilin 9 ayında muxtar respublikada 270 milyon 668 min manatdan çox kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal olunub ki, bu da 2013-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 4,7 faiz çoxdur. Hazırda əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının yerli istehsal hesabına tam ödənilməsi üçün dövlət tərəfindən müvafiq tədbirlər həyata keçirilir. Ümumilikdə, cari ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində kənd təsərrüfatı subyektlərinə 13 milyon 211 min manatdan çox kreditin verilməsi təmin olunub. Bu da keçən ilin müvafiq göstəricisindən 35,2 faiz çoxdur.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi və onun strukturuna daxil olan bölmələr tərəfindən torpaq mülkiyyətçiləri və fermerlərlə fərdi izahat və maarifləndirmə işi davam etdirilir, torpaqlardan səmərəli istifadə olunması, məhsuldar toxum sortlarının əkilməsi barədə kənd əməkçilərinə məsləhətlər verilir.

Bütövlükdə, nümunəvi torpaq islahatı, aqrar-sənaye kompleksinin beynəlxalq təcrübə əsasında yenidən qurulması, meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin təkmilləşdirilməsi Naxçıvan Muxtar Respublikasında ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, əhalinin tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsi istiqamətində atılan mühüm addımlardandır.

Rauf Əliyev

AZƏRTAC-ın Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı

bürosunun rəhbəri