Bakı, 25 sentyabr (AZƏRTAC). Nyu-Yorkun ən qədim və dəbdəbəli mehmanxanalarından biri olan “Voldorf Astoria”da keçirilən növbəti Xəzər forumu “Cənub qaz dəhlizi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin qarantıdır” mövzusuna həsr edilmişdir.

Forum üçün bu mövzunun seçilməsi təsadüfi deyil. Xəzər forumu Xəzər dənizi regionunun iqtisadi, siyasi və strateji potensialının öyrənilməsi məqsədi güdən bir platformaya çevrilmişdir. Məqsəd tərəfdaşlıqda və əməkdaşlıqda qarşılıqlı faydalı istiqamətlər seçməkdir.

Nyu-Yorkda BMT-nin baş məclisinin iclasları keçən vaxt dövlət və hökumət başçıları burada toplaşır. Baş məclis dünya səviyyəli nüfuzlu tədbirlərdən biridir. Əhəmiyyətinə görə ikinci sayılan Davos forumu da bir sıra ölkələrin liderlərini bir araya toplayır. Xəzər strateji institutu burada Xəzər forumu keçirir və ümid edirik ki, bu forum Xəzər regionunun Davosuna çevriləcəkdir.

Budəfəki forumda siyasət, elm və biznes aləminin aparıcı xadimləri toplaşmışdır. Forum firavanlaşan, təhlükəsiz region yaradılması üçün möhkəm təməldir. Bir neçə gün bundan əvvəl, daha dəqiq desək, sentyabrın 19-da Transadriatik qaz kəməri ilə Avropaya nəql ediləcək qazın avropalı alıcıları ilə kontraktlar imzalanmışdır. Tərəflər bu qərarı qəbul etməzdən əvvəl hər şeyi ölçüb-biçmişlər. Axı, “Köhnə dünya”nın siyasi isteblişmenti yaxşı xatırlayır ki, Rusiya ilə Ukrayna arasında yaranmış münaqişə ucbatından Avropanın bir neçə ölkəsi “buzlaq dövrü” ilə üzləşməli olmuşdur.

Cənub enerji dəhlizi barədə söhbətlər hələ ötən əsrin 90-cı illərində başlanmışdı. Təbii ki, müzakirələr uzun çəkdi. Bir tərəfdən “Nabukko” layihəsi, digər tərəfdən Türkiyə hökumətinin dəstəklədiyi, keçən il imzalanmış və artıq lider mövqeyi tutmuş “TANAP” layihəsi ortaya çıxdı. Gələcəkdə cənub enerji dəhlizi vasitəsilə Xəzər qazı Avropaya nəql ediləcəkdir. Bu qazın alıcılarının indiki siyahısına nəzər salsaq orada əsasən Şərqi Avropa ölkələrini görərik. Bu fakt özlüyündə çox şeyə dəlalət edir.

“Şahdəniz” yatağının ehtiyatları təqribən 1,2 trilyon kubmetrə bərabərdir. İllər boyu davam etmiş danışıqlardan sonra “Şahdəniz” yatağından çıxarılan Azərbaycan qazının Avropaya çatdırılması üçün konsorsium 2013-cü il iyunun 28-də TAP marşrutunu seçmişdir. Burada, Nyu-Yorkda TAP layihəsinin iştirakçıları olan ölkələrin xarici işlər nazirləri, o cümlədən Azərbaycanın xarici siyasət idarəsinin başçısı Elmar Məmmədyarov, ABŞ-ın xüsusi elçisi və enerji resursları bürosunun əlaqələndiricisi Karlos Paskual, habelə energetika məsələləri üzrə Avropa komissarı Günter Ottinger bir masa arxasında toplaşaraq qazanılmış uğurları müzakirə edəcəklər.

BMT Baş Məclisinin növbəti sessiyasında Suriya məsələsinin müzakirələri fonunda keçirilən Xəzər forumu iştirakçıların pozitiv əhvalını təmin etmişdir, çünki uğurlar göz qabağındadır. Transadriatik qaz kəməri gələcəkdə enerji ehtiyatlarının nəqlinin təmin edilməsi baxımından Avropa İttifaqının strateji məqsədini dəstəkləyir. TAP kəməri vasitəsilə “Şahdəniz-2” yatağından çıxarılan təbii qaz Yunanıstan və Albaniya ərazisindən keçməklə Adriatik dənizinin dibi ilə İtaliyanın cənubuna, sonra isə Qərbi Avropaya nəql ediləcəkdir. Qaz kəmərinin uzunluğu 870 kilometr, ilkin layihə gücü ildə 10 milyard kubmetr olmaqla gələcəkdə bu göstəricinin 20 milyard kubmetrə çatdırılması nəzərdə tutulur. TAP kəmərinin tikintisinə 2015-ci ildə başlanması gözlənilir.

İlkin plana görə, TAP kəməri Azərbaycanın “Şahdəniz” yatağından çıxarılan qazı Türkiyəyə 2018-ci ildə, Avropaya isə 2019-cu ildə nəql etməyə hazır olacaqdır. İtaliyaya 7-8 milyard kubmetr, Albaniya və Yunanıstanın hərəsinə 1 milyard kubmetr qaz satılacaqdır.