ELM VƏ TƏHSİL
Pambığın istehsalında və ixracatında Azərbaycanın potensialı daha da artır
Bakı, 25 aprel, AZƏRTAC
Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə aprelin 17-də Yevlaxda keçirilən qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsində dövlətimizin başçısı fəaliyyətimizin əsas istiqamətlərinin daxili tələbatı daxili istehsal hesabına ödəməkdən və ixrac potensialımızı artırmaqdan ibarət olduğunu bildirib, qeyri-neft ixracımızın artırılmasının vacibliyini qeyd edib. Müşavirədə ixrac potensialının artırılmasının və ümumiyyətlə, daxili tələbatın ödənilməsinin vacibliyi vurğulanıb. Qeyri-neft ixracını artırılması üçün, ilk növbədə, daxili tələbatın yerli məhsullarla təmin edilməsi, ixracyönümlü məhsulların həcmini artırılması birinci dərəcəli vəzifə kimi ön plana çəkilib, qarşıya məqsəd qoyulub.
Müşavirədə dövlətimizin başçısı ölkəmizdə pambıqçılığın sürətlə inkişaf etdirilməsinin və bu sahəyə diqqətin artırılmasının vacibliyini vurğulayıb.
Bu fikirləri AZƏRTAC-a müsahibəsində Əməkdar Elm Xadimi, AMEA-nın Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunun üzvi gübrələr laboratoriyasının müdiri, aqrar elmlər doktoru, professor Paşa Zamanov bildirib.
Alim qeyd olunan mühüm məsələlərin icrası istiqamətində bu sahənin mütəxəssisləri ilə yanaşı, elm adamlarının da qarşısında mühüm vəzifələrin qoyulduğunu söyləyib.
Qeyd olunub ki, Prezident İlham Əliyevin 2016-cı il 6 dekabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasında kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına və emalına dair Strateji Yol Xəritəsində 2020-ci ilədək və ondan sonrakı illərdə həm sosial, həm də iqtisadi cəhətdən əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla pambıq, tütün və barama istehsalına dövlət dəstəyinin forma və mexanizmləri müəyyənləşdiriləcək, məhsul istehsalının artırılması imkanları təhlil ediləcək, bu məhsulların istehsalı üçün daha uyğun rayonlar müəyyənləşdiriləcək və həmin rayonlar üzrə istehsalın genişləndirilməsi imkanları qiymətləndiriləcək.
P.Zamanov vurğulayıb ki, pambıq çox qiymətli texniki bitkidir, xalq təsərrüfatı üçün onun becərilməsi və məhsuldarlığının artırılması böyük əhəmiyyətə malikdir. Pambıqdan alınan lif məhsulu dünya bazarlarında özünəlayiq yer tutub. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan dünyadakı pambıqçılıq zonalarından şimalda olması ilə fərqlənir. Ölkənin şimalına doğru pambıq bitkisinə lazım olan istiliyin azalması səbəbindən həmin yerlərdə pambıqçılıq inkişaf etməyib. Buna görə də Azərbaycanda tezyetişən sortların əkilməsi və becərilməsi tələb olunur.
Pambıq bitkisi torpaqdan çoxlu miqdarda qida elementləri mənimsəyir. Odur ki, ona gübrələri yüksək normalarla vermək lazımdır. Gübrələrin kənd təsərrüfatı bitkilərinə düzgün normada verilməsi torpaq, iqlim, suvarma şəraitindən, tətbiq olunan növbəli əkin sistemindən, aqrotexniki tədbirlərdən və s. asılıdır. Yüksək məhsul alınmasının təməlini gübrələrin düzgün normada və müddətlərdə verilməsi təşkil edir. Pambıq bitkisinin qida maddələri ilə təmin olunmasından asılı olaraq məhsulun keyfiyyəti də dəyişə bilər. Mədən gübrəsi ilə kifayət qədər gübrələnmiş pambığın mahlıcı möhkəm, lifi isə daha uzun olur. Qida maddələrinin düzgün verilməsi çiyidin cücərmə qabiliyyətini artırır. Fosfor çatışmayanda və azot çox olanda, çiyidin cücərmə qabiliyyəti aşağı düşür. Birtərəfli fosforla təmin edildikdə isə cücərmə qabiliyyəti bir qədər artır. Lakin ən yaxşı nəticə bitki azot və fosforla birlikdə təmin olunduqda əldə edilir.
Qida maddələrinin düzgün verilməsi bitkinin kimyəvi tərkibini də nizamlaya bilər. Məsələn, müəyyən edilib ki, bitki yalnız azotla qidalandıqda onun çiyidinin nüvəsi irilənir, ancaq tərkibindəki yağ faizi artmır, fosforla qidalandıqda isə, əksinə, yağ faizi artır, çiyidin nüvə hissəsi artmır.
Alim pambıq bitkisinə makroelementlərdən başqa bir çox mikroelementlərin də lazım olduğunu söyləyib. Qeyd edib ki, onlardan əsasları bor manqan, mis, sink, kobalt, molibden və başqalarıdır. Bu elementlər bitkiyə cüzi miqdarda lazım olduğu kimi, onlar bitkilərin tərkibində də olduqca cüzi miqdarda tapılır. Bitkinin qidalanmasında mədən gübrələrindən əlavə üzvi gübrələr də böyük rol oynayır.
Pambıq bitkisi uzun vegetasiya dövrünə malik olduğuna görə qida maddələrindən uzun müddət istifadə edir. Məhz buna görə də gübrələrin verilməsi müddətlərinin müəyyənləşdirilməsi lazım gəlir.
P.Zamanov bildirib ki, AMEA-nın Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunun üzvi gübrələr laboratoriyasının əməkdaşları tərəfindən uzun illər ərzində mineral və üzvi gübrələrin pambıq bitkisinin məhsuldarlığına və keyfıyyət göstəricilərinə təsiri öyrənilib. Bu tədqiqat işlərinin aparılmasının məqsədi verilmiş gübrələrin, habelə səpindən əvvəl çiyidin şüalandırılmasının pambığın məhsuldariığının artırılmasına və keyfiyyət göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasına təsiri müəyyənləşdirilib. Bundan əlavə hazırlanmış bəzi digər kompostlar sahəyə verilən peyinin müəyyən hissəsini əvəzləməklə yanaşı, ətraf mühitin yaxşılaşdırılmaşına və gübrə kimi məhsuldarlığın artırılmasına müsbət təsir edir.
Bu ildən başlayaraq Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunun Ucar dayaq məntəqəsinin ərazisində pambıq bitkisi ilə tədqiqat işləri aparılacaq. Tədqiqat işlərinin aparılmasının məqsədi mineral və üzvi gübrələrlə yanaşı, “AqroBioEkoTex” firmasının təqdim etdiyi “Biohumus”, “BIOMAKS” preparatlarının pambıq bitkisinin məhsuldarlığına və keyfıyyət göstəricilərinə təsirinin öyrənilməsidir.