Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

CƏMİYYƏT

Professor Qara Mustafayev: İndi ölkəmizdə ov quşları demək olar ki, yox dərəcəsindədir

Bakı, 6 iyul, Süleyman Qaradağlı, AZƏRTAC

Azərbaycanın təbiəti kimi faunası da rəngarəngdir. Əlbəttə onun özəllikləri də var.

AZƏRTAC-ın müxbiri bu mövzuda Bakı Dövlət Universitetinin onurğalılar zoologiyası və bioekologiya kafedrasının müdiri, professor Qara Mustafayevlə həmsöhbət olub.

Professor deyib:

- Azərbaycan fauna və florası ilə heç bir ölkədən nə fərqli deyil, nə də oxşar. Elə bir ölkə yoxdur ki, onun faunası yalnız özünə məxsus olsun. Bizim ölkəmizin faunası bir tərəfdən Avropa, bir tərəfdən Asiya, digər tərəfdən isə Afrika ilə bağlıdır. Amma daha çox oxşarlıq Şərqi Avropa, o cümlədən Rusiya faunası ilədir. Təəssüf ki, ötən əsrin 50-ci illərinə qədər bütün dünyada faunaya ancaq dağıdıcı, istismarçı münasibət hökm sürüb. Demək olar ki, təbiət bütünlüklə ovçuluq sənayesinə xidmət edib. Təbiət sahəsində çox məşhur mütəxəssislərdən olan rusiyalı alim Nikolay Alekseyeviç Menzibirin əsərlərində təbiətin qorunması haqqında bir cümləyə də rast gəlmək olmur. İlk dəfə dünya üzrə quşların miqrasiya xəritəsini verən akademik əsərlərində yalnız nə vaxt, harada və nə qədər ovlamaqdan söhbət açır.

Bizim ölkəmizdə o vaxta qədər daha çox yırtıcı və ov quşlarını tələf etməklə məşğul olublar. Hətta ən çox heyvan və quş vuranları mükafatlandırıblar. Bəzən o qədər quş vurub tələf ediblər ki, onları araba ilə Bakıya daşımaq üçün sutkalarla vaxt lazım gəlib. Ovçuları çox məsafə qət etmək və daşımaqdan azad etmək üçün onlardan ovladıqları quşun sayını müəyyənləşdirib mükafatlandırmaq üçün yalnız caynaq və dimdiyini təhvil verməyi tələb ediblər.

- Professor, təbii ki, faunadakı bənzərliklərlə yanaşı, fərqlilik də var...

- Əslində, hər yerdə meşə quşu meşədə, kol quşu kolluqda, çöl quşu çöllükdə yaşayır. Ancaq təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, heyvan və quşların həyat tərzinin və davranışının öyrənilməsini yalnız təbiətdə aparıblar. Deyək ki, qaratoyuğun öz həmcinsini çağırması üçün necə səslənməsi öyrənilib, amma onların insan mühitindəki davranışları araşdırmadan kənarda qalıb. Halbuki, məsələn, elə qaratoyuğun ayrı-ayrı ölkələrdəki davranışlarını öyrənmək heç də az maraqlı deyil. Uzun illər apardığım tədqiqat və müşahidələr nəticəsində bu qənaətə gəlmişəm ki, bizim ölkəmizdə quşlar ən çox insanlardan çəkinir və uzaq olmağa çalışırlar. Bundan böyük fərq ola bilməz. Mən okean sahilində insan görən kimi qu quşunun ona tərəf can atdığını görmüşəm. Çünki ona yem verib özlərinə cəlb ediblər. Almaniyada qu quşları insanı 10-15 metrə, Rusiyada 8-10 metrə qədər yaxına buraxır. Azərbaycanda isə qu quşları insana yaxın gəlmir. Görən kimi uçub getməyə çalışırlar. Çünki bizim ona münasibətimiz mərhəmət hissindən uzaq olub.

- Qara müəllim, təxminən bir neçə il əvvəl şəhər səmasında çoxlu qarğalar peyda olmuşdu, hətta bəzən az qala bütün göy üzünü tuturdu...

- Yadımdadır və o vaxt bu barədə xəbərdarlıq da etmişdim. Deməli, qarğanın iki növü var: zağca və boz qarğa. Zağça qarğa zil qara rəngdə olur və sürü ilə yaşayır, əsasən, qışda bizim ölkəyə gəlir. Onun sanitariya əhəmiyyəti var. Burada olduğu müddətdə zibilliklərdəki yem qalıqları ilə qidalanır. Rusiyada onlar magistral yol kənarlarındakı ağaclarda yuva qurub yaşayır və nəsil artırılar. Payız aylarında bizim ölkəyə gəlir, yenə də hər yerdə yol kənarında sürü ilə yaşayır, qış başa çatandan sonra geri qayıdırlar. Bu, o qədər də ziyanlı quş deyil. Boz qarğa isə ziyanlı quş sayılır. Onun iki böyük ziyanı var. Birincisi, boz qarğa xırda ov quşlarının qənimidir, onların yumurtası və balasını tapıb yeyir. İkinci ziyanı evlərin metal damına qonaraq natəmizlik yaradırlar. Nəticədə güclü qələvi və turşu təsiri nəticəsində damlar tez çürüyüb sıradan çıxır.

Hələ bu əsrin əvvəllərində Bakıda üç müxtəlif yerdə boz qarğa yuvası gördüm və o vaxt nəşr olunan elmi jurnalda bu haqda məqalə yazıb dərc etdirdim. Sərlövhəsi belə idi: "Bakıya boz qarğaların hücumu başlandı". Məqalədə uşaq və gənclərdən xahiş edirdim ki, həmin yuvaları uçursunlar, çünki boz qarğanın yuvasını uçuranda çıxıb gedir, yox, əgər həmin yuvada bala çıxarıb pərvazlandırdısa onun qarşısını almaq çətin olur. Vaxtilə London, Berlin, Moskva, Sankt-Peterburq və digər şəhərlərdə boz qarğa bəzək quşlarını məhv etdi. Təəssüf ki, mənim çaldığım “həyəcan təbili” eşidilmədi və boz qarğalar Bakıda da bəzək quşlarını məhv etdi. Heç yadımdan çıxmaz, bir dəfə Özbəkistandan bir alim həmkarım gəlmişdi, məni parka çağırıb ağaclardakı yaşılca, qaratoyuq, yalançı bülbülü görüb heyranlığını gizlədə bilməyərək dedi ki, mən dünyanın çox yerlərini gəzmişəm, heç yerdə bu qədər bəzək quşu görməmişəm. Mən özüm Bakı Dövlət Universitetinin və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının ətrafındakı ağaclarda bəzək quşlarının 60-70 yuvası olduğunu saymışdım, indi tək-tək qalıb. Həmin boz qarğalar onların hamısını məhv etdi.

- Ölkəmizdə nə qədər heyvan və quşun adı “Qırmızı kitab”a daxil edilib?

- Hazırda Azərbaycanda 170 növdən çox heyvan və 359 quş növü var. Onların təxminən yarısı nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısındadır. Turac, qırqovul, tetra quşu, heyvanlardan ceyran, cüyür, maral və başqaları həmin siyahıya daxildir. Əslində, bu gün Azərbaycanda ov quşları yox dərəcəsindədir və onların adları “Qırmızı kitab”a daxil edilib.

- Qara müəllim, siz uzun illər “Təbiəti sevənlər” verilişinin aparıcılarından olmusunuz..

- Nə az, nə çox, düz 36 il. Məni həmin verilişə çox hörmətli müəllimim Mirəli müəllim dəvət etmişdi. Bundan əvvəl isə o, yazıçı Mikayıl Rzaquluzadə ilə həmin verilişi aparırdi. Efirdən əvvəl verilişdə qoyulacaq mövzu ilə əlaqədar müzakirə və söhbət apaparkən mərhum Mikayıl müəllimə bir sıra iradlar tutdum və onun söylədiyi fikirlərin elmi əsası olmadığını söylədim. Bundan sonra o, verilişdə yerini mənə verdi və “Təbiəti sevənləri”n aparıcısı oldum. Bir nəfərin 36 il eyni verilişi aparması çox nadir hadisədir. Bundan iki il sonra Moskva televiziyasında Nikolay Drozdovun “Heyvanlar aləmində” verilişi efirə çıxdı. Təəssüf ki, indi təbiəti sevdirən, ona maraq oyadan belə verilişlər yoxdur. Görünür, onun müraciət etdiyi auditoriya da tapmaq çətindir. Əlbəttə ki, bu, məni təəssüfləndirir...

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Göyçayda yol qəzası baş verib, xəsarət alanlar var

Premyerası Bakıda keçirilmiş “Kalina krasnaya” filmi 50 yaşını qeyd edir

Gəncədə yaşayış binasında yanğın baş verib

Netanyahu HƏMAS-ın “strateji aktivlərinə” həbs qoyulduğunu açıqlayıb

ABŞ Konqresinin nümayəndə heyəti Ankarada “F-16” tədarükü mövzusunu müzakirə edəcək

Gürcüstanın Baş naziri ölkə müsəlmanları üçün iftar süfrəsi təşkil edib

BMT: Konqonun şərqindəki döyüşlər 6 milyona yaxın insanın evlərini tərk etməsinə səbəb olub

Naxçıvandan Qarabağa yollanan şəhid ailələri Füzuli rayonunda olublar

“Crocus City Hall”da terror aktı törədilən yerdə sübutların yoxlanılması başa çatdırılıb

“Azərişıq” Göyçayda yenidənqurma işlərini davam etdirir

Səfir Leyla Abdullayeva Fransanın nüfuzlu universitetində Azərbaycanın enerji siyasətindən danışıb

Lavrov: Ermənistandakı vəziyyət nikbinlik yaratmır

Növbəti aqrar biznes festivalı Qubada təşkil olunub

Azərbaycan boksçuları Bakıdakı beynəlxalq turniri 21 medalla başa vurublar

Politoloq: Ermənistanın Gürcüstan ərazilərini işğal etməsi de-yure təsdiqlənib

Naxçıvanda sel sularından səmərəli istifadə təmin edilib

Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub

İtaliya İsraili Rəfahda hərbi əməliyyat keçirməməyə çağırıb

“Morgenland” Odlar Yurdu ilə görüşür” - Azərbaycan və Almaniya musiqiçilərinin birgə layihəsi təqdim olunub

Nazir: “SİMA İmza” tətbiqinin xarici ölkələrə ixracı üçün danışıqlar aparılır

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumunun iclasında Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin müraciəti əsasında konstitusiya işinə baxılıb

Taha Ayhan: Məqsədimiz Şuşanın azad olunma hekayəsini bütün dünyaya çatdırmaqdır

Nyu-Yorkun mərkəzində avtomobil sürmək üçün rüsum ödəniləcək

Fərid Qayıbov: İl ərzində Şuşada gənclər üçün müxtəlif tədbirlər keçiriləcək

Roma Papasının səhhəti yaxşılaşıb

Elektron Təhlükəsizlik Xidməti OIC-CERT kibertəhlükəsizlik təşkilatına üzv olub

Nazirlik: Taksilərin ağ və ya qırmızı olması ilə bağlı tələb yalnız iyulun 1-dən idxal edilən avtomobillərə şamil edilir

N.Paşinyan: Ermənistanda yalnız bir hökumət var və ikincisi ola bilməz

“Clarivate” şirkətinin nümayəndəsi seçilmiş jurnalların əməkdaşları üçün təlim keçəcək

Gəncə-Qazax bölgəsində yerləşən kolleclərdə monitorinqlər başlanıb

“Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024” beynəlxalq proqramının keçirilməsinə dair öhdəlik protokolu imzalanıb

Türkiyə Qəzzaya növbəti humanitar yardım gəmisi göndərib

Canını Vətənə fəda edənlər – Elçin Şükürov

Bağçalara müdir vəzifəsinə işə qəbulun test imtahanı mərhələsinin qaydaları açıqlanıb

Gürcüstanda doğulan uşaqların sayı 5 faiz azalıb

Mingəçevirdə yataqxana binasında yanğın olub, sakinlər təxliyə edilib

ABB Ağdaş filialını da yeniləyib

Naxçıvanda saxta zeytun yağları satış dövriyyəsindən kənarlaşdırılıb

“İnsanlıq əleyhinə cinayət: soyqırımı siyasəti, tarixi həqiqətlər və faktlar” mövzusunda konfrans keçirilib

Sərnişindaşıma ilə məşğul olan nəqliyyat vasitələrində AYNA-nın loqosu olacaq

Taksilərdə nağdsız ödəniş üçün pos-terminallar quraşdırılacaq

Taksi fənərləri ilə bağlı tələb müəyyənləşib

Qərbi Azərbaycan yallıları ilə bağlı kitabın təqdimatı olub

Akademik Əhəd Canəhmədov Niderlandda beynəlxalq tədbirdə elmi məruzə ilə çıxış edib

Azərbaycanla Misir arasında qida məhsullarının dövriyyəsini genişləndirmək məsələsi müzakirə olunub

Beynəlxalq turizm portalı Azərbaycanla bağlı yazı dərc edib

AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib

“Türk xalqları ədəbiyyatı” üç cilddə nəşrə hazırlanır

Buraxılış tarixi on beş ildən çox olan avtomobillər taksi kimi fəaliyyət göstərə bilməyəcəklər

Sumqayıtda yolların təmirinə başlanılıb VİDEO

Şokoladın həddindən artıq yeyilməsi baş ağrıları və qan təzyiqinin dəyişməsinə səbəb ola bilər

Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutunda Ümumdünya Vərəmlə Mübarizə Gününə həsr olunan elmi-praktik konfrans keçirilib

“The Nation” qəzeti: ABŞ söz və fikir azadlığını qoruduğunu bildirir, lakin jurnalistlərin qətlinin təşkilində iştirak edir

Peşə təhsili pilləsinin bir səviyyəsindən növbəti səviyyəsinə keçid qaydasında dəyişiklik edilib

"IELTS imtahanına təşviq" layihəsi çərçivəsində 300 nəfər uğurlu nəticə əldə edib

Türkiyə Silahlı Qüvvələri son bir həftədə 38 terrorçunu zərərsizləşdirib

Niyazinin mənzil-muzeyində Əməkdar artist Arif Manaflı ilə görüş

Premyer Liqa: Dörd oyuna hakim təyinatları açıqlanıb

Azərbaycan ağırlıqqaldıranları üçün antidopinqlə bağlı seminar keçirilib

Azərbaycan və Türkiyə birgə tarixi film çəkəcəklər

“Azərbaycanda sürüşmə hadisələrinin kataloqu” Moskvada nəşr edilib

Korsikanın muxtariyyətinə dair qanun layihəsi qəbul olundu, deputat etiraz etdi: Bu, buxovdur

Birinci Beynəlxalq Opera Festivalının ən gənc iştirakçıları çıxışa hazırlaşırlar

Taksilərin texniki göstəriciləri, daxili və xarici tərtibatına dair tələblər təsdiqlənib

BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə gələcək əməkdaşlığa dair fikir mübadiləsi aparılıb

Dövlət orqanlarında vakant inzibati vəzifələrin tutulması məqsədilə daxili müsahibə elan edilir

Kino Agentliyində “Kinematoqrafiya haqqında” Qanunun yenilənməsi məqsədilə işçi qrupu yaradılır

Novruz bayramı günlərində yollarda 39 yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib

Bakı şəhərətrafı dəmir yolu nəqliyyatı ilə sərnişindaşıma fəaliyyəti üzrə subsidiya verilməsi Qaydaları təsdiqlənib

“Müntəzəm və taksi minik avtomobili ilə sərnişin daşımalarında istifadə olunan avtonəqliyyat vasitələrinin texniki göstəriciləri, daxili və xarici tərtibatına dair tələblər”in təsdiq edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

“Ödəniş xidmətləri və ödəniş sistemləri haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il 14 iyul tarixli 987-VIQ nömrəli Qanununun icrası ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarında dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il 5 dekabr tarixli 1048-VIQD nömrəli Qanununun icrasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin bəzi qərarlarında dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 10 yanvar tarixli 5 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “İcbari tibbi sığorta üzrə Xidmətlər Zərfi”ndə dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

“Bakı şəhərətrafı dəmiryol nəqliyyatı ilə sərnişindaşıma fəaliyyəti üzrə subsidiya verilməsi Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Federasiya rəsmisi: “Böyük İpək Yolu” beynəlxalq turnirinin keçirilməsi ölkəmizdə boksun inkişafına müsbət təsir göstərəcək

“Azərbaycan Respublikasında ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 22 aprel tarixli 91 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 5 avqust tarixli 279 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Vətəndaşların peşə təhsili üzrə qeyri-formal və informal təhsil formaları vasitəsilə əldə etdikləri bilik, bacarıq, səriştə və təcrübənin qiymətləndirilməsi və tanınması məqsədilə imtahanın keçirilməsi və onlara peşə ixtisasını təsdiq edən sənədin verilməsi Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 16 aprel tarixli 173 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Peşə təhsili pilləsinin bir səviyyəsindən növbəti səviyyəsinə keçid Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Qafqazşünaslıq İnstitutunda 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr edilmiş dəyirmi masa keçirilib

Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti Matamela Siril Ramafozadan

Şərqşünas alimin məqaləsi Tehranda çap olunub

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin aparat rəhbəri Biləsuvarda vətəndaşları qəbul edib

Dünyanın futbol üzrə ən dəyərli “onbirliyi” açıqlanıb

Latviyanın xarici işlər naziri istefa verib

Beynəlxalq ekspert: COP29 Azərbaycanın iqtisadi mövqeyini gücləndirməsi üçün strateji fürsətdir - MÜSAHİBƏ

Əcnəbi tələbələr Quba Soyqırımı Memorial Kompleksini ziyarət ediblər

Qızıl medal qazanan boksçu: Rəqiblərim güclü olsa da, yarış mənim üçün yaxşı keçdi

AzTU Türkiyə universitetləri və istehsalat müəssisələri ilə əməkdaşlıq əlaqələrini genişləndirir

Azərbaycanın daha 2 boksçusu "Böyük İpək Yolu" turnirində qızıl medal qazanıb

BDU-da 2024-2026-cı illərdə aparılacaq elmi tədqiqat işləri müzakirə olunub

ATU rəhbərliyinə institusional akkreditasiya şəhadətnaməsi təqdim olunub

Lənkəranda baş verən qəzada 3 nəfər xəsarət alıb

Şərqşünaslıq İnstitutunda Naxçıvan Muxtar Respublikasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib

Gürcüstanda ailə quranların sayı 14,5 faiz azalıb

Azərbaycanlı kinoprodüser beynəlxalq kino forumunda münsiflər heyətinə daxil edilib

YAP Səbail rayon təşkilatı Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar anım tədbiri keçirib

“Azərbaycanda sənayeləşdirmə: reallıqlar və perspektivlər” – yeni nəşr

Yığmanın baş məşqçisi: Toplanışda keçirdiyimiz matçlar kifayət qədər faydalı oldu

DGK sədri Misir səfiri ilə görüşüb

Şirvan–Salyan Regional Təhsil İdarəsinin fəaliyyəti ilə bağlı müraciətlərə bu nömrə cavab verəcək

Daxili işlər naziri Şamaxıda vətəndaş qəbulu keçirib VİDEO