Urmiya, 20 aprel, AZƏRTAC

İran İslam Respublikasının Qərbi Azərbaycan vilayəti (Ostandarlığı) ölkənin sosial-iqtisadi baxımdan inkişaf etmiş bölgələrindən biridir. Regionun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və ixracı təşkil edir. Bununla yanaşı, sənaye də inkişaf etməkdədir.

Əhalisinin sayı 1 milyon 100 min olan Urmiya şəhəri regionun inzibati mərkəzidir. Çox qədim tarixə malik olan bu şəhərdə yeni tikililər və təmizlik diqqəti ilk baxışda cəlb edir. Ümumilikdə Qərbi Azərbaycan vilayətinin 3 milyon 200 min əhalisi var. Türkiyə, İraq və Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə həmsərhəd olan bu bölgədə müxtəlif xalqların nümayəndələri, o cümlədən farslar, azərbaycanlılar, assurlar, kürdlər, ermənilər və az sayda yəhudilər yaşayırlar.

Bölgənin zəngin iqtisadi potensialı və Naxçıvanla həmsərhəd olması bizi buraya səfər edib vilayətin valisi (ostandarı) ilə görüşməyə vadar etdi. İranın Qərbi Azərbaycan Ostandarlığının ostandarı Qubanəli Səadət təvazökar və ilk baxışdan sadə insan təsiri bağışlayır. Söhbət zamanı onun geniş dünya görüşünə, dərin elmi və dini biliklərə malik olması da üzə çıxdı.

Həmsöhbətimə ilk sualım İran-Azərbaycan əlaqələri haqqında oldu.

-Hörmətli Qurbanəli Səadət, Siz Azərbaycana və Naxçıvana bir neçə dəfə səfər etmisiniz. Bu səfərlər sizdə nə kimi təəssüratlar yaradıb və qarşılıqlı əməkdaşlıq əlaqələrinin genişləndirilməsi üçün hansı işləri həyata keçirməyi planlaşdırırsınız?

- Əvvəla qeyd etmək lazımdır ki, İran və Azərbaycan prezidentlərinin siyasi iradə nümayiş etdirərək qarşılıqlı əlaqələrin genişləndirilməsi haqqındakı qərarları hər iki xalqın mənafeyinə uyğundur. Azərbaycan və İran xalqları eyni mədəniyyətə və adət-ənənələrə, eyni dinə mənsubdurlar. Xalqların yaxınlığı dövlətlərin də yaxınlaşmasına, dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin qurulmasına şərait yaradır. Ötən il İran və Azərbaycan prezidentlərinin qarşılıqlı rəsmi səfərləri bütün sahələrdə münasibətlərimizin inkişafına böyük təkan verib. Qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq istər iqtisadi, istərsə də siyasi baxımdan hər iki dövlətin milli maraqlarını təmin edir.

Mən ilk dəfə Naxçıvana Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa olunduğu 1990-cı illərdə səfər etmişdim. Naxçıvan şəhəri ilə yanaşı, Sədərək və Şərur rayonlarında oldum. Deməliyəm ki, o vaxt Naxçıvanda sosial-iqtisadi vəziyyət heç də ürəkaçan deyildi. Ermənistanın başladığı təcavüzkar müharibə nəticəsində Naxçıvan blokada şəraitində yaşamaq məcburiyyətində qalmışdı. Ərzaq çatışmazlığı ilə yanaşı, əhaliyə su, qaz, elektrik enerjisinin verilməsində də böyü problemlər var idi. Həmin dövrdə Naxçıvan Muxtar Respublikasına rəhbərlik edən görkəmli siyasi xadim Heydər Əliyev çox müdrik siyasət apararaq xalqı aclıqdan və müharibənin fəlakətlərindən qoruya bildi. İran xalqı müharibənin hansı bəlalar gətirdiyini yaxşı bilir. Odur ki, həmin dövrdə Azərbaycanın nə qədər ağır günlər keçirdiyini biz yaxşı başa düşürdük.

Mən Heydər Əliyev ilə bir neçə dəfə görüşmüşəm. O bütün varlığı ilə çalışırdı ki, əhalini yaranmış bu çətinlikdən xilas etsin. Onun zəngin siyasi və dövlətçilik təcrübəsi nəinki Naxçıvanın, bütün Azərbaycan xalqının xilasına yol açdı. Heydər Əliyev təzyiqlərə baxmayaraq, o dövrdə Tehrana səfər edərək İranın dövlət rəhbərləri ilə görüşlər keçirdi və iqtisadi əlaqələr qurdu. Bu gün bəzi adamlar elə bilir ki, Heydər Əliyevin İrana səfəri sadəcə olaraq Naxçıvan əhalisini ərzaqla təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Lakin bu fikirlər əsl həqiqəti əks etdirmir. Dahi şəxsiyyət olan Heydər Əliyev İranın regiondakı əhəmiyyətini yaxşı bilirdi. Ona görə də həmin dövrdəki səfərlər yalnız Naxçıvanın ərzaq və enerji təminatına xidmət etmir, eyni zamanda, İran-Azərbaycan əlaqələrinin əsasını yaradırdı. Azərbaycan və İran daimi qonşu dövlətlər olaraq yaşayacaqlar. Min illər boyu belə olub və bundan sonra da belə olacaq. Bu həqiqəti Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri müdrikcəsinə qiymətləndirirdi. Onun uzaqgörənliklə əsasını qoyduğu mehriban qonşuluq siyasəti bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.

İran İslam Respublikasının Prezidenti Həsən Ruhani və İran İslam İnqilabının Ali Rəhbəri ayətullah Əli Xamneyi də qonşu ölkələrlə, həmçinin Azərbaycanla mehriban şəraitdə yaşamağı dövlət siyasətinin prioritet istiqaməti kimi müəyyən ediblər.

Onu da deyim ki, 2014-cü ilin (İran təqvimi ilə1393-cü il) oktyabr (aban) ayında Qərbi Azərbaycan Ostandarlığının geniş nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun dəvəti ilə Naxçıvana səfər etdik. Səfər çərçivəsində rəsmi şəxslərlə görüşdük və muxtar respublikanın sənaye müəssisələrini, tarixi abidələrini və görməli yerlərini gəzdik. Gördüklərim məni təəccübləndirdi. Əvvəlki Naxçıvandan, demək olar, əsər-əlamət qalmayıb. Naxçıvan çox qısa müddətdə böyük inkişaf yolu keçib. Hələ Heydər Əliyevin Naxçıvana rəhbərlik etdiyi dövrdə Araz çayı üzərində salınmış Şahtaxtı-Poldəşt körpüsü bu gün də fəaliyyət göstərir. Naxçıvanda sənaye müəssisələri, zavod və fabriklər açılıb və əhalinin firavanlığı təmin edilib. Burada mebel istehsalından tutmuş, turistlərin istirahət edə biləcəyi məkanlaradək hər şəraiti olan inrastrukturlar yaradılıb. Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, Naxçıvanın rəhbəri dövlət idarəçiliyində böyük məharətə malikdir.

Azərbaycan-İran əlaqələrinin inkişafında Ali Məclis Sədrinin də xüsusi xidmətləri var. İran vətəndaşlarının Naxçıvana getmək üçün viza alması proseduru asanlaşdırılıb. Azərbaycanın başqa yerlərindən fərqli olaraq, indi Naxçıvana gedən iranlılar gömrük-keçid məntəqəsində 10 avro ödəyərək sərhədi asanlıqla keçə bilirlər.

– Sizcə, Qərbi Azərbaycan vilayəti ilə Naxçıvan konkret olaraq hansı sahələrdə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq edə bilərlər?

- Əlbəttə ki, qonşumuzun hərtərəfli inkişafı bizi sevindirir. Bu, bizim də xeyrimizədir. Ötən ilin oktyabrında Naxçıvana səfərim zamanı baytarlıq və turizm sahələrində əməldaşlıq haqqında razılıq əldə etdik. Biz Makudan Naxçıvana və əks istiqamətdə turist səfərləri təşkil edə bilərik. Naxçıvandakı Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzində vilayətimizin sakinlərinin müalicəsini təmin etmək olar. Naxçıvanda fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələri ilə Urmiyadakı universitetlər arasında tələbə və müəllim mübadiləsini həyata keçirmək mümkündür. Nəzərdə tutmuşuq ki, Urmiyada istehsal olunan malların Naxçıvanda, Naxçıvanda istehsal olunan malların isə Urmiyada sərgilərini keçirək. Bundan başqa, Azərbaycanlı iş adamları Maku azad iqtisadi zonasına investisiya yatıra bilərlər. Burada investorlar üçün əlverişli şərait yaradılıb.

- İranla Qərb dövlətləri arasında sanksiyaların aradan qaldırılması və nüvə proqramı ətrafında aparılan danışıqlarda razılıq əldə edilib. Bu məsələnin perspektivləri haqqında nə deyə bilərsiniz?

-Əvvəla onu qeyd edim ki, İran bütün xarici dövlətlər üçün açıqdır. Bizim dövlətimiz haqqında bir çox yalan və qərəzli məlumatlar yayılıb. Bunlar reallığa uyğun deyil. Kim həqiqəti bilmək istəyirsə, İrana gəlsin və hər şeyi öz gözləri ilə görsün. Digər tərəfdən, Qərb ölkələri ilə aparılan danışıqlar və onların nəticələri əsl həqiqəti ortaya çıxardı. Bu həqiqət ondan ibarətdir ki, İran heç bir zaman atom silahı yaratmaq istəyində olmayıb. Bunu Qərb dövlətləri də etiraf etmək məcburiyyətində qaldılar. Lozzana danışıqları göstərdi ki, İrana qarşı 30 ildən artıq müddətdə tətbiq olunan iqtisadi sanksiyalar ədalətsizdir.

Məsələnin mahiyyətinə gəlincə, həqiqət ondan ibarətdir ki, dünyada ikili standartlar siyasəti yürüdülür. Məsələn, bu gün İraqda, Suriyada, Yəməndə davam etməkdə olan hərbi münaqişələr minlərlə insanın, o cümlədən qocaların və uşaqların ölümünə səbəb olur. Bundan başqa, həmin regionda İŞİD deyilən terrorçu təşkilat meydana gəlib və İslam dinindən sui-istifadə edərək dinc, heç bir günahı olmayan əhaliyə zülm edir, insanlığa sığmayan cinayətlər törədir. Lakin Qərb sanki heç nə olmamış kimi bunu seyr edir və səsini çıxarmır. İran isə elmi və tibbi məqsədlər üçün nüvə enerjisindən istifadə etmək istədikdə hay-küy qoparır, dünyanı ayağa qaldırırlar. Rəsmi Tehranın nüvə silahı hazırlamaq istəyi ilə bağlı iddia həqiqəti əks etdirmir. Bunu son danışıqların nəticələri də aydın şəkildə göstərdi. İranın daxili işlərinə qarışmaq istəyənlər yanlış yolda olduqlarını gördülər.

Bundan sonra danışıqların müsbət və ya mənfi yekunlaşmasından asılı olmayaraq, İran diplomatiyası qalib gəlib. Bu qalibiyyətin əsas nəticəsi ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti həqiqəti bildi. Digər tərəfdən, iqtisadi sanksiyalar Qərbin özünün maraqlarına cavab vermir. Avropanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən şirkətlər İrana sərmayə yatırmaq istəyirlər. Lakin sanksiyalar buna mane olur. Bu aradan qaldırılsa, qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq yalnız fayda gətirər.

- Hörmətli Qurbanəli Səadət, son olaraq Azərbaycana nə arzu edirsiniz?

- Əlbəttə, yalnız uğur və rifah.

Biz eyni dinə və eyni tarixi köklərə malik xalqlarıq. Ona görə də qarşılıqlı ehtiram şəraitində yaşamalıyıq. Bəzən mətbuatda neqativ xəbərlər dərc edirlər. Düşünürəm ki, bu cür hallara fikir vermək lazım deyil. Nəzərə almalıyıq ki, iki dost xalqın münasibətlərini pozmaq istəyən qüvvələr var. Təxribat xarakterli fikir və bəyanatlara əhəmiyyət verməməliyik. Biz Azərbaycanla daim mehriban qonşuluq və dostluq şəraitində yaşamağa çalışırıq.

- Müsahibəyə görə sağ olun.

Rabil Kətanov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Urmiya