2 may, Berlin, AZƏRTAC

Ermənilərin Birinci Dünya müharibəsindən xeyli əvvəl, müharibə illərində və sonrakı ilk illərdə onların bəşəriyyət əleyhinə cinayətlərini ört-basdır etməyə, habelə dünya ictimaiyyətinin şüurunda “günahsız qurban” obrazının kök salmasına yönələn çoxsaylı mifləri arasında çox az adamın bildiyi daha bir mif var.

Ermənilərə deyəndə ki, ilk dəfə yəhudi mənşəli polşalı hüquqşünas Rafael Lemkin tərəfindən İkinci dünya müharibəsi illərində işlədilmiş və “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və ona görə cəzalandırma haqqında Konvensiya” ilə birlikdə 1948-ci ildə BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş “soyqırımı” termini Birinci Dünya müharibəsi illərində mövcud olmayıb və deməli, retrospektivdə ondan istifadə olunması hüquqa və elmə ziddir, bir çoxları Lemkinin bu sözlərinə istinad edirlər ki, guya o, “ermənilərin başına gəldiyi üçün soyqırımı ilə maraqlanıb, sonra da Hitler oxşar cinayəti yəhudilərə qarşı törədib”.

Həqiqətən də İnternetdə R.Lemkinin 1949-cu ildə “CBS” kanalında çıxışının videosu dolaşır. O, bu videoda həmin sözləri deyir və ermənilər öz arqumentlərini belə əsaslandırırlar ki guya məhz ermənilərin faciəsi onu düşündürüb və bu termini icad etməyə məcbur edib.

Amma həqiqətin bir hissəsini demək, digər hissəsini isə gizlətmək axıradək dürüst olmaq demək deyil. İsrailli politoloq, Harvard Universitetinin məzunu, Yuta Universitetinin doktorantı Tal Buenos Nyu-York İctimai Kitabxanasının əlyazma və arxiv şöbəsində Rafael Lemkinin əlyazmalarını təfsilatı ilə öyrənib və aşkar etdiklərindən şoka düşüb. Sən demə, “soyqırımı” terminini ərsəyə gətirməyə Lemkini heç də təkcə Birinci Dünya müharibəsi illərində ermənilərin nümunəsi deyil, onlarca digər belə hallar ruhlandırıb. Məsələn, onun arxivindəki qalaq-qalaq kağızlar arasında 1950-ci illərdə yazılmış və nə üçünsə “Soyqırımının öyrənilməsinə giriş” kitabında yer almamış əlyazma tapılıb. O, əlyazmasında qədim əsrlərdən başlayıb, orta əsrlərdə davam edib yeni dövrdə başa çatan... 62 soyqırımı nümunəsi göstərib. Yeni tarixə aid edilən 41 soyqırımı nümunəsindən ibarət siyahıda ermənilərin faciəsi 39-cu nömrə ilə göstərilib! Halbuki yunanların türklərə qarşı soyqırımı doqquzuncu yerdədir. Yüz səhifə Belçika Konqosunda soyqırımına, 98 səhifə Amerika hindilərinin soyqırımına ( yeri gəlmişkən, bu “soyqırımların” “beynəlxalq səviyyədə tanınması” sahəsində vəziyyət necədir? Bu soyqırımı halları ilə bağlı Roma Papasının ayrıca çıxışı və Avropa Parlamentinin qətnamələri nəzərdə tutulurmu?).

Tal Buenos məqalədə yazır ki, bu, heç də o demək deyildir ki, R.Lemkinin qeyd etdiyi bütün hallar “soyqırımıdır”. Hər halda “BMT Konvensiyasının 2-ci maddəsi soyqırımını ölkəni qiyamdan müdafiə etmək və ya siyasi ixtilafları tənzimləmək niyyəti kimi deyil, məhz məhv etmək niyyəti kimi müəyyən edir”.

Bundan əlavə, R.Lemkinin 1944-cü ildə “Carnegie Endowment for International Peace” nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş və “soyqırımı “ sözünün ilk dəfə istifadə olunduğu "Axis Rule in Occupied Europe" kitabında ötən tarixdən bir sıra soyqırımı nümunələri gətirilir, amma ermənilər haqqında bir kəlmə də danışılmır! Erməni təbliğatçılarının öz məqsədləri üçün Lemkinin adını əməlli-başlı hallandırmaları və kitabda gətirilən soyqırımı nümunələri barədə bir kəlmə də danışmamaları T.Buenosu lap hiddətləndirib!

Bəli, onlar Lemkinin İtaliyada Konvensiyanın ratifikasiyasının xeyrinə kampaniyanın gedişində soyqırımı məsələsi ilə maraqlanmağa başlaması ilə bağlı eyni suala “CBS” telekanalında olduğundan tamamilə fərqli cavab verməsini çətin ki, öz sadəlövh auditoriyalarına danışsınlar: “Uşaqlıq illərimdə, Polşa məktəblisi olanda Henrik Senkeviçin ilk xristianların Roma imperatorları tərəfindən məhv edilməsindən danışan “Quo Vadis” (”Hara gedirsən”) kitabını oxudum. Anamdan soruşdum ki, nə üçün xristianlar polisə zəng etməyiblər? Anam cavab verdi ki, polis kömək edə bilməzdi, çünki meydanda Neron vardı. O, mənə Karfagendə və monqol yürüşləri zamanı baş vermiş soyqırımlar haqqında kitablar verdi. Bu problem məni o dərəcədə maraqlandırdı ki, o vaxtdan hüquqşünas olmağa və belə aktların qarşısını alacaq qanun yaratmağa and içdim”.

Alkoqolsuz pivə olduğu kimi, R.Lemkinin bu çıxışı da “ermənilərsiz” olub!

Gördüyümüz kimi, Rafael Lemkinin adının sırf seçilmiş bir kontekstdə hallandırılması və onun qalan bütün yazdıqları və dedikləri barədə susulması erməni siyasi təbliğatının bir hissəsidir. T. Buenos qeyd edir ki, R.Lemkinin “CBS” kanalında çıxışından sitatın və çıxışın videokadrlarının İnternetdə yayılmasına baxmayaraq, o, özünün icad etdiyi “soyqırımı” termini kontekstində ermənilərə məxsusi bir yer ayırmayıb.

Vüqar Seyidov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Berlin