Bakı, 5 iyun, AZƏRTAC

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasında biznes mühitinin əlverişliliyinin artırılması və beynəlxalq reytinqlərdə ölkəmizin mövqeyinin daha da yaxşılaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Tədbirlər Planını təsdiq edib.

Sənədi şərh edən iqtisadçı alim Vüqar Bayramov AZƏRTAC-a bildirib ki, bu sənədin həyata keçirilməsi beynəlxalq hesabatlarda Azərbaycanın mövqeyinin daha da yaxşılaşdırılmasına töhfə verməklə yanaşı, həmçinin biznes mühitinin daha yaxşılaşdırılması, kreditlərə əlçatanlığın artırılması, kiçik və orta sahibkarlığın dəstəklənməsi, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində proseduraların sadələşdirilməsi kimi vacib islahatların dərinləşdirilməsinə gətirib çıxaracaq.

Maliyyə bazarlarının inkişafı və kreditlərin əlçatanlığının artırılması baxımdan kreditlərə müraciət zamanı sənəd daşınmaz əmlak ilə yanaşı, daşınar əmlakın da girov kimi təqdim edilməsinə da imkan yaradır. Daşınar əmlak ilə yaradılacaq reyestr xidməti məlumatların şəffaf və açıq şəkildə paylaşdırılmasına şərait yaratmaqla yanaşı, həmçinin yalnız istehlak deyil, o cümlədən biznes kreditlərinə əlçatanlığın artmasına səbəb olacaq. Tədbirlər Planına əsasən, fiziki və hüquqi şəxslər üçün şəffaf və əlçatan olan, bütün ölkəni və bütün aktivləri əhatə edən onlayn reyestrin yaradılması nəzərdə tutulur. Daşınar əmlakın girov kimi təqdim edilməsi kreditlərdən faydalananların sayının artmasına və eləcə də maliyyə resurslarından daha səmərəli istifadəsinə imkan verəcək. Tədbirlər Planına əsasən, ölkəmizdə özəl kredit bürosunun yaradılması prosesinə dəstəyin gücləndirilməsi nəzərdə tutulur ki, bu da kreditlərə əlçatanlığın təmin edilməsi baxımdan vacib islahatdır. Borcluların məlumatları əsasında onların kredit reytinqinin hesablanması prosesinin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi də bu istiqamətdə həyata keçiriləcək islahatlar sırasındadır.

Sənədə əsasən, bank sisteminin kapitallaşdırılması və likvidliyin təmin edilməsi, fəaliyyətə xitam verilməsi və müflisləşmə məsələlərinin həlli sahəsində islahatlar aparılması və eləcə də Azərbaycanda lizinq və alternativ maliyyə alətləri (forvard, fyuçers, opsion, svop, faktorinq və s.) bazarının inkişaf etdirilməsi ilə kiçik və orta sahibkarlıq (KOS) subyektlərinin maliyyəyə çıxışının asanlaşdırılması kimi tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bankların likvidliyinin təmin edilməsi bank sektoruna inamın artırılması baxımdan olduqca vacibdir. Bununla yanaşı, forvard, fyuçers, opsion, svop, faktorinq kimi alətlərdən istifadə edilməsi bankların gəlirliliyinə təsir göstərməklə yanaşı, qiymətli kağızlar bazarının da inkişafını stimullaşdıracaq.

Maliyyə xidmətlərinin əlçatanlığının artırılması baxımdan ən vacib islahatlardan biri də Tədbirlər Planında kiçik və orta sahibkarlar üçün kreditlərə zəmanət fondunun yaradılmasıdır. V.Bayramov qeyd edib ki, zəmanət fondunun formalaşdırılması sahibkarların kreditlərə əlçatanlığını artırmaqla yanaşı, bank risklərinin də sığortalanmasına xidmət edəcək. Bu mexanizm imkan verəcək ki, kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün təqdim edilən kreditlərə fond tərəfindən zəmanət verilsin. Bununla da, sahibkarlar sözügedən zəmanətdən istifadə etməklə kreditlərdən daha səmərəli faydalana biləcəklər, banklar isə kiçik və orta sahibkarlar ilə əməkdaşlıqda maraqlı olacaqlar.

Tədbirlər Planında investorların maliyyə bazarlarına çıxış imkanlarının artırılması və banklararası pul bazarında aktivliyin artırılması səhm bazarının inkişafının əsas istiqamətlərindən hesab edilir. Post-neft dövrünün çağırışlarına uyğun olaraq ölkəmizdə səhm bazarının inkişafı daha prioritet hesab edilir. Səhm bazarının inkişafı bank sistemi ilə yanaşı real sektorda kooperativ idarəetmənin inkişafına və daxili maliyyə mənbələrdən daha yaxından faydalanmağa imkan yaradacaq.

Bankların dayanıqlılığının artırılması məqsədilə həyata keçiriləcək islahatlar likvidliyin gücləndirilməsi, qeyri-işlək aktivlərin restrukturizasiya planının hazırlanması tədbirləri ilə yanaşı bankların hesabatlılığının gücləndirilməsi və o cümlədən bu sektorda şəffaflığın genişləndirilməsi kimi tədbirləri əhatə edir.

Tədbirlər Planında digər vacib məqam dövlət sektorunda qərarların qəbulunda şəffaflığın daha da gücləndirilməsi ilə bağlıdır. Belə ki, sənədə əsasən, yeni dövlət qərarlarının, qanunvericilik aktlarının mahiyyətinin qısa əks olunduğu, istifadəçilər üçün daha asan və əlçatan onlayn resursların yaradılması nəzərdə tutulur. Bu isə o deməkdir ki, hər bir dövlət qurumu öz fəaliyyəti ilə bağlı qəbul edilən qərar və aktların izahatını sadə və anlaşıqlı dildə ictimaiyyət üçün izah edəcək. Bu zaman həmin izahatlar internet üzərindən ictimaiyyətə təqdim ediləcək və hər bir vətəndaşın, o cümlədən sahibkarların həmin məlumatlara maneəsiz əlçatanlığı təmin ediləcək.

Büdcə konsolidasiyasının davam etdirilməsi post-neft dövrünün çağırışlarına uyğun olaraq büdcə xərcləmələrində səmərəliliyin artmasına imkan verəcək. Bu, eyni zamanda, xərcləmələrin mövcud gəlirlilik səviyyəsinə uyğunlaşdırılması baxımdan vacibdir. Funksional və təşkilati xərc maddələri üzrə büdcə xərclərinə tavanların tətbiqi isə büdcə xərcləmələrində səmərəliliyin daha da yüksəlməsinə gətirib çıxaracaq.

Sənəd ölkəmiz üçün strateji əhəmiyyət daşıyan dövlət borclarının idarə edilməsi sisteminin daha da təkmilləşdirilməsini nəzərdə tutur. Belə ki, dövlət borcunun idarə edilməsi və aşağı səviyyədə saxlanılması məqsədilə qısa, orta və uzunmüddətli dövr üçün dövlət borcunun idarə edilməsi strategiyası işlənib hazırlanacaq. Bu, dövlət borclarının arzuolunan səviyyədə saxlanması və idarəedilməsinin daha təkmilləşdirilməsi baxımdan vacib islahatdır.

Neft gəlirlərindən istifadəni tənzimləyəcək fiskal qaydaların qəbulu da sənəddə nəzərdə tutulur. Gözlənilir ki, bu daha çox Norveç modelində nəzərdə tutulduğu kimi, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transferlərdə yeni qaydaların müəyyənləşdirilməsinə səbəb olacaq. Bu isə dövlət gəlirlərinin formalaşmasında neft sektorundan asılılığın azaldılması baxımdan vacibdir.

Tədbirlər Planında, həmçinin işçilərin əmək hüquqlarının qorunması da vacib istiqamətlərdəndir. Belə ki, işçilərin sayı və ya ştatları ixtisar edildikdə, işəgötürən tərəfindən əmək müqaviləsi ləğv edilməzdən əvvəl ən azı iki aylıq rəsmi xəbərdarlıq müddəti ilə əlaqədar tələbin iş stajından asılı olaraq diferensiallaşdırılması ilə bağlı qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur. Bu isə o deməkdir ki, iş stajından asılı olaraq işçinin bu kontekstdə hüquqları müəyyənləşəcək. Eyni zamanda, işsizlikdən sığorta sisteminin tətbiq edilməsi və inkişafı da əsas islahatlardan biridir. Sənədə əsasən, iş stajından asılı olaraq işdənçıxarma müavinətinin diferensiallaşdırılması, işsizlikdən sığorta sisteminin tətbiq edilməsi, işçilərə işdən çıxarıldığı gündən yeni işə düzələn günədək ikinci və üçüncü aylar üçün ödənilən orta aylıq əməkhaqqının işsizlikdən sığorta ödənişi ilə əvəz edilməsi ilə bağlı yeni qanunvericilik aktının hazırlanması, mövcud qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklər edilməsi həyata keçiriləcək. Bu isə işdən azad edilən işçilərin bu sığortadan istifadə edilməsi və yeni iş tapanadək sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə gətirib çıxaracaq.

Beynəlxalq praktikaya uyğun olaraq, məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının strukturunda işçi ilə işəgötürən arasında nisbətlərə yenidən baxılması, işəgötürənin payının bu nisbətdə mərhələlərlə azaldılması və işçinin payının artırılması nəzərdə tutulub. Belə ki, mövcud qanunvericiliyə əsasən 22 faizlik sosial ödəniş işəgötürən tərəfindən həyata keçirilir. Bu isə bir sıra hallarda işəgötürəni işçi ilə əmək müqaviləsi bağlamağa stimullaşdırmır. Nəticədə gizli mühasibatlığın yaranmasına səbəb olur. Bu ödənişlərin inkişaf etmiş dövlətlərdə olduğu kimi işəgötürən ilə işçi arasında mərhələli şəkildə bölüşdürülməsi əmək müqavilələrin bağlanmasına stimul yaradacaq.

Tədbirlər Planına uyğun olaraq vergi ödənişlərinin sayının 6-dan 5-ə endirilməsi həyata keçiriləcək ki, bu da vergiödəyiciləri üçün prosedurların daha asanlaşmasına səbəb olacaq. Eyni zamanda, vergiödəyicisi artıq ödənilmiş vergilərin, faizlərin və maliyyə sanksiyalarının geri qaytarılması üzrə elektron müraciətdən istifadə edə biləcəklər. Bu isə həmin vəsaitlərin vergiödəyicisinə ödənilməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsi və sadələşdirilməsinə imkan verəcək.

Sənəd Azərbaycanda Rəqabət Məcəlləsinin qəbul olunmasını da nəzərdə tutur. Bu isə Avropa qanunvericiliyinə uyğunlaşdırma ilə əlaqədar müddəaların qanunvericilikdə təsbit olunması ilə yanaşı yerli bazarda rəqabətin müdafiəsi və gücləndirilməsi baxımından olduqca vacib islahatdır.

Elektrik təchizatı şəbəkəsinə qoşulmaq üçün prosedurların sayının 7-dən 3-ə qədər azaldılması da tədbirlər planına daxildir. Eyni zamanda, yeni islahatlardan sonra elektrik şəbəkəsinə qoşulma müddəti 69-dan 25 günədək azalacaq. Bu isə vətəndaşların daha qısa zamanda elektrik şəbəkəsindən istifadə etməsinə səbəb olacaq.

Tikintiyə icazə sisteminin da sadələşdirilməsi tədbirlər planında əks olunmuşdu. Hazırda tikintiyə icazə almaq üçün 18 prosedurdan keçməklə 203 gün tələb olunur. İslahatlardan sonra prosedurların sayının 10-dək, tələb olunan vaxtın isə 80 günə endirilməsi nəzərdə tutulur. Bu, həm proseduraların azaldılması, həm də elektron xidmətlərdən istifadə hesabına baş verəcək.

Tədbirlər Planında səhiyyə, təhsil sektorunda islahatların dərinləşdirilməsi daxil olmaqla əksər iqtisadi sferalarda innovativ yeniliklərin tətbiqi nəzərdə tutulur. Göründüyü kimi, Azərbaycan Prezidentinin imzaladığı yeni sənəd post-neft dövrünün çağırışlarına uyğun olaraq islahatların dərinləşdirilməsində yeni mərhələ kimi qiymətləndirilir.