Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

Terrorun yeni təzahürü: dünyaya yayılma təhlükəsinin bir sıra aspektləri

Terrorun yeni təzahürü: dünyaya yayılma təhlükəsinin bir sıra aspektləri

İŞİD müxtəlif ölkələrdə yenə terror hadisələri törədib. Bu prosesin davam edəcəyini bəyanlayıb. Mütəxəssislər bütövlükdə təhlükəli bir tendensiyanın meydana gəldiyindən bəhs edirlər. Söhbət terrorun sadəcə geniş məkana yayılmasından deyil, qrupların yeni təşkilatlanma formasına keçə biləcəyindən gedir. Bu da faktiki olaraq qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşmasına ciddi əngəlin meydana gəlməsi deməkdir. Həmin aspektdə son günlər müşahidə edilən bir sıra hadisələrin geosiyasi qiymətləndirilməsinə ehtiyac duyulur. Burada bəzi regionlarda, o cümlədən Cənubi Qafqazda proseslərin gedişi maraq doğurur. Çünki bu region neçə illərdir ki, erməni terroru ilə üz-üzədir. Ona Ermənistan dövlət səviyyəsində ciddi dəstək verir. Dövlətlə terrorun qovuşduğu bu məkanda yeni terror dalğası hansı geosiyasi problemləri meydana çıxara bilər?

İŞİD-in yayılması: forma, yoxsa məzmun dəyişikliyi?

Terror hadisələrinin artması ekspertlərin verdikləri proqnozların təsdiqini tapdığı qənaətini yaradır. Yaxın Şərqdə İŞİD-i daha çox sıxışdırdıqca, müxtəlif regionlarda partlayışlar da çoxalır. Böyük Britaniya və Almaniyadan sonra Rusiya, İsveç və Misirdə də terror hadisələri baş verib. Onların hamısını İŞİD boynuna götürüb.

Son hadisələrdə əsasən xristian dini məbədləri hədəf kimi seçilib. Onun ən qorxuncu Misirdə baş verib. Burada iki məbəddə baş verən partlayışda onlarla insan həlak olub, çoxlu yaralılar vardır. Rusiyada Kazan şəhərində bütün dinlərin məbədi yandırılıb. Sankt-Peterburq, Moskva, Rostov kimi şəhərlərdə müxtəlif yerlərdən partlayıcılar tapılır, müəmmalı qəzalar baş verir. İsveçin Stokholm şəhərində isə yük maşınını insanların toplaşdığı yerə sürən şəxs İŞİD-in əmrini yerinə yetirdiyini söyləyib.

Suriyada onsuz da terrorun arası kəsilmir. Bu dalğanın orada daha da güclənməsi ehtimalını yüksək hesab edirlər. Ancaq Misirin aktiv terror hadisələrinin hədəfinə çevrilməsi daha düşündürücüdür. Maraqlıdır ki, prezident əs-Sisi ABŞ-a səfər edərək Donald Trampla görüşmüşdü. Orada Misir prezidentinə Vaşinqton böyük dəstək vermişdi. Sisi vətənə qayıdandan az sonra terror hadisələri baş verdi. İndi ölkədə 3 aylıq fövqəladə vəziyyət elan edilib. Ekspertlər hesab edirlər ki, səbəb rəsmi Qahirənin terrorun güclənməsindən çəkinməsindən ibarətdir. Deməli, hesab olunur ki, iki partlayış ötəri deyil, ölkədə konkret təhlükə mənbəyi vardır.

Burada bir məqamı vurğulamaq istərdik. Bir neçə ay əvvəl İsrailin Türkiyədəki səfiri jurnalistə verdiyi müsahibədə olduqca maraqlı fikir bildirmişdi. Daha doğrusu, bu, daha çox xəbərdarlığa bənzəyirdi. İsrail-Türkiyə əlaqələrinin normallaşması üçün ciddi fəaliyyət göstərən təcrübəli diplomat ifadə etmişdi ki, İŞİD-i Suriya və İraqda məhv etmək mümkündür. Lakin bu təşkilat elə çevik və yayğın struktura malikdir ki, bir yerdə sıxışdırıldıqca digər yerlərə yayıla bilir. İŞİD-in Suriya və İraqda məğlub edilməsi eyni zamanda onun Rusiya, Afrika və Avropa istiqamətlərində yayılmasına təkan verə bilər. Yəni burada həmin terror təşkilatının özəlliyi nəzərə alınmalıdır.

Yalnız raket və tanklarla onu məhv etmək olmaz. Kompleks tədbirlər görülməli, bütün kommunikasiya xətləri ləğv edilməlidir. Lakin bunu da tam həyata keçirmək mümkün deyil. Çünki İŞİD artıq cəmiyyətlərdə özünə yuvalar qurub. Zahirən sakit və normal görünən adamlar lazım gəldikdə radikallaşa bilirlər. Onlar anlayırlar ki, rahat yaşaya bilməyəcəklər. Ona görə də ən kəskin tədbirlərə əl atırlar. İsveçdə yük maşınını insanların üzərinə sürən adam tutulacağını da əvvəlcədən bilməmiş deyildi. Deməli, hadisəni şüurlu surətdə törədib. Digər olaylarda da analoji məntiq vardır.

İndi Misirdə fövqəladə vəziyyətin elan edilməsi problemin prinsipial həlli deyil. Həm də belə tədbirlər terrorun qonşu ölkələrə, Səudiyyə Ərəbistanına, Qətərə, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə, Türkiyəyə, İrana və sairlərə yayılmayacağına təminat vermir. Deyək ki, sünni dövlətlərində şiələrdən istifadə oluna bilər. Nəticədə, regionda məzhəb qarşıdurması yeni səviyyədə vüsət ala bilər. İŞİD-in buna stimul verəcəyinə qətiyyən şübhə olmamalıdır. Çünki qarışıqlıq onu xilas edə bilər.

Bunlar onu göstərir ki, terrorun yeni dalğası, əslində, bu bəlanın növbəti mübarizə taktikasına keçməsini ifadə edir. Bu mərhələdə terror qrupları əsasən öz varlıqlarını qorumağa üstünlük verə bilərlər. Bunun üçün dünyanın bütün guşələrində hərəkət edə bilmək imkanlarını nümayiş etdirməyə çalışacaqlar. Gözləmək olar ki, onların fəaliyyəti başlıca olaraq iki istiqamətdə – Avropa və Qafqaz-Mərkəzi Asiya-Rusiya-Çin istiqamətlərində aktivləşəcək.

Terror və təhlükəsizlik sistemi: təhdidlər artır

Bu prosesin böyük dövlətlər arasında geosiyasi mübarizənin kəskinləşməsi fonunda baş verməsi düşündürücüdür. Mütəxəssislər ehtiyat edirlər ki, bu kimi analogiyalar dövlətlərin terrora getdikcə daha çox dəstək verməsi əlaməti ola bilər. Onda müxtəlif terror qruplarının arxasında konkret ölkələrin dayanması kimi çox təhlükəli bir nəticə çıxarmaq olar. Bu, təsdiqini taparsa, terrorun kökünü kəsmək çox mürəkkəb olacaq. Eyni zamanda, qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşması imkanları da xeyli azalmış kimi görünür.

Dünya sisteminin sabitliyini itirməsi yeni geosiyasi nizama keçidi əngəlləyir. Mütəxəssislər çoxdan vurğulayırlar ki, qlobal miqyasda yeni nizama keçid dünya üçün ciddi strateji əhəmiyyət daşıyır. Çünki artıq beynəlxalq hüquq normaları işləmir. İkili standartlar baş alıb gedir. Müxtəlif regionlarda yeni münaqişələr meydana gəlir. Mövcud olanlar isə daha da kəskinləşir. Və bütün bunlar bumeranq kimi qayıdıb terroru daha da alovlandırır. Bəşəriyyət sanki çıxılmaz dairəyə düşür.

Bu analizdən belə nəticə alınır ki, İŞİD-in müxtəlif regionlarda fəallaşması yalnız bu təşkilatın mənfur xisləti ilə bağlı deyil. Bir sıra dövlətlər faktiki olaraq öz qeyri-müəyyən siyasətləri ilə ona imkanlar yaradırlar.

Bir sıra ekspertlərin rəyinə görə, bu cür gedişat meydana yeni terror qruplarını çıxara bilər. Müəyyən mərhələdə İŞİD səmərəsini itirəndən sonra onu əvəz edə biləcək başqa təşkilatı ortaya ata bilərlər. Bu da terrorun tamamilə fərqli bir təzahürdə və miqyasda fəaliyyət göstərə bilməsi deməkdir. Həmin çərçivədə terrorun Cənubi Qafqaza vura biləcəyi zərərin üzərində düşünməyə dəyər.

Məsələ ondan ibarətdir ki, Ermənistan bu regionda birbaşa terror vasitəsilə qonşu dövlətin ərazisinin bir hissəsini işğal edib. Törədilən soyqırımlar, kütləvi qətliamlar, deportasiyalar və etnik təmizləmə siyasəti ilə 25 ildən çoxdur ki, Cənubi Qafqazda təcavüzkar mövqeyini saxlayır. Və dünya buna göz yumur. Deməli, İŞİD-in hələ çatmaq istədiyi aqressivlik səviyyəsinə, erməni terror qrupları və rəsmi qurumları çoxdan nail olublar. Təsəvvür edin ki, bu hal İŞİD-in Cənubi Qafqaza yayılması üçün münbit bir şərait yaradır. Çünki bu təşkilat gəlib burada özünə oxşar erməni terror qruplarını tapacaq. Eyni zamanda, rəsmi İrəvanın siyasətinin regionda terrora stimul verdiyini görəcək. Bu səbəbdən Cənubi Qafqazın İŞİD terroruna daha həssas bir bölgə olduğunu qəbul etmək lazım gəlir.

Buradan Mərkəzi Asiyaya nüfuz etməyin yolu görünür. Onun digər marşrutu Əfqanıstandır. Burada artıq xeyli sayda terror təşkilatları uzun illərdir, tüğyan edirlər. İŞİD-in də mövqeyi getdikcə güclənir. Zaman-zaman o, Mərkəzi Asiya dövlətlərinə nüfuz edir. Son olaraq Qazaxıstanda baş verən terror hadisələri bu baxımdan düşündürücüdür. Şimali Qafqazda, Həştərxanda və Rusiyanın bəzi bölgələrində müşahidə edilən proseslər narahatlıq yaradır.

Bunların fonunda, təbii ki, Avropada terror dalğasının yüksəlməsi kifayət qədər təhlükəli görünür. Belə ki, burada qeyri-sabitliyin artması bütövlükdə dünyada meydana çoxlu sayda problemlərin çıxması deməkdir. Aİ-nin yeritdiyi ikili standartlar və miqrantlara qarşı dözümsüzlük vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. İndi avropalı siyasətçilər etiraf edirlər ki, son illər xarici siyasətdə ciddi səhvlərə yol veriblər.

Bütün bunlar onu təsdiq edir ki, müxtəlif ölkələrdə terrorun artması təsadüfi hal deyil. İndi yeni səviyyədə dinlərarası düşmənçilik toxumu səpilir. Əsasən müsəlmanların yeni düşmən obrazı yaradılır. Onları xristian dini abidələrini məhv edən zümrə kimi təqdim etməyə başlayırlar. Bunun bir aspekti ermənilərin təbliğat dəyirmanına su tökmək anlamına gəlir. Bütövlükdə isə dünyada dini qarşıdurmanı kəskinləşdirə bilərlər. Bu tendensiya qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılması üçün olduqca təhlükəli olmaqla geosiyasi risklərin artmasına da təkan verə bilər.

Düşündürücüsü odur ki, bu kimi proseslərdə İŞİD-dən istifadə edilir. Bu da həmin təşkilatın hələ missiyasını tam yerinə yetirmədiyi anlamını verir. Onun dünyaya yayılması yekunda terrorun məzmununu dəyişə bilər. Belə çıxır ki, bəşəriyyət terrorun görünməmiş təzahür forması ilə üz-üzə qala bilər.

Newtimes.az

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Bakının bəzi yollarında sıxlıq müşahidə olunur SİYAHI

Mövcud hava şəraiti ilə bağlı sürücülərə müraciət edilib

Ukraynanın Krivoy-Roq şəhərində Novruz bayramı ilə bağlı konsert təşkil edilib

Saatlıda narkokuryerlik edən şəxs saxlanılıb

Hüquq müdafiəçisi: Azərbaycan NATO-nun uzunmüddətli tərəfdaşıdır

Türkiyə tədqiqatçıları stressin beyində “zamanın qavranılmasını” pozduğunu müəyyənləşdiriblər

Daşkəsəndə narkotik vasitələr satan şəxs saxlanılıb

Avstraliya məhkəməsi “Uber”i böyük məbləğdə təzminat ödəməyə məcbur edib

Yanlış ayaqqabı uşağın sağlamlığına zərər verə bilər - Mütəxəssis rəyi

Anaklia limanının dəniz infrastrukturunun tikintisi üçün beynəlxalq tender elan edilib

Süni intellekt və lazer əsaslı sensorla mədədəki xəstəliklər müəyyən ediləcək

Braziliyada hiss edilən temperatur 62 dərəcə Selsini keçib

Yaponiyada yaşlı insanlar əməyə cəlb edilir

İraq neft ixracını azaldacaq

Ümumdünya Buxara Yəhudiləri Konqresinin nümayəndə heyəti Qırmızı qəsəbəyə səfər edib

Budapeştdə biznes forumda Azərbaycandakı investisiya imkanlarından danışılıb

Gürcüstanın Təhsil və Elm Nazirliyinin Marneuli İctimai Kollecində təntənəli Novruz şənliyi keçirilib

Azərbaycanın Qırğızıstandakı səfirliyində Novruz bayramı qeyd edilib

Bu gün Torpaq çərşənbəsidir

Şabranda minik avtomobilləri toqquşub, yaralananlar var

“Robotexnika Klubu”nun üzvləri Türkiyədə keçiriləcək “Texnofest”ə layihə təqdim ediblər

Kəngərli rayonunun yaradılmasının 20 illiyi qeyd olunub

Türkiyə və Rusiya prezidentləri arasında telefon danışığı olub

Dövlət Komitəsində Yaponiyada yaşayan azərbaycanlı pianoçu ilə görüş olub

Amur vilayətindəki filiz mədənində qəza baş verib, dağıntılar altında qalanlar var

Media əməkdaşları arasında atıcılıq yarışının qalibləri bəlli olub

Türkiyə Prezidenti: Bu yay İraq sərhədimizin təhlükəsizliyini tam təmin edəcəyik

Naxçıvan ŞİH: Möminə Xatun türbəsinin ətrafındakı tikili ilə bağlı yayılanlar həqiqəti əks etdirmir

Azərbaycanın güləş millisi “Çempionlar” turnirini 10 medalla başa vurub

YAP Səbail rayon təşkilatında Novruz bayramı qeyd edilib

Nigeriyada daha yüz adam oğurlanıb

Azərbaycan-İraq əlaqələrinin inkişaf perspektivləri müzakirə olunub

Bakı Ali Neft Məktəbində “Huawei” şirkətinin laboratoriyası fəaliyyətə başlayıb

Nazirlik: Hərbi hissələrdə bayram tədbirləri qapalı şəraitdə keçirilir

Azərbaycan atıcıları Almaniyada qızıl medal qazanıblar

Bakı Dövlət Universitetində Novruz şənliyi

Yens Stoltenberq: NATO ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq üçün yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparırıq VİDEO

Beynəlxalq mətbuat Azərbaycan Prezidentinin NATO-nun Baş katibi ilə görüşündən yazır

“Ailəm könüllüləri” proqramının könüllüləri mükafatlandırılıb

Nobel sülh mükafatı laureatı Məhəmməd Yunus BAMF-da olub

Azərbaycan icması Böyük Britaniya Parlamentinə etiraz məktubu göndərib

Müdafiə naziri Novruz bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

Unudulmaz bəstəkar Şəfiqə Axundovanın 100 illik yubileyi qeyd olunub

Hikmət Hacıyev: Azərbaycan ilə Çin arasında ənənəvi dostluq və tərəfdaşlıq münasibətləri var VİDEO

Xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrində Çanaqqala zəfərinin 109-cu ildönümü qeyd edilib VİDEO

Ağdamda Bahar bayramı şənliyi keçirilib

Bakının Dəmir yolu vağzalında keçirilən oftalmoloji aksiya zamanı 120 nəfər müayinə olunub 

Monitorinq Mərkəzi Almaniyada “Avropada dilimizin bu günü və sabahı” adlı tədbir keçirib

M.F.Axundzadənin “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah” əsəri İstanbulda səhnələşdiriləcək

Dövlət qulluğunda inzibati icraçı vəzifələr üzrə test imtahanına qeydiyyat elan edilib

Azərbaycan səfiri Çanaqqala Zəfərinin 109-cu ildönümü münasibətilə təşkil olunan tədbirdə iştirak edib

İsveçrənin ölkəmizdəki səfiri ilə COP29 ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb

Avropa dövlətləri Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin dəmir yolu hissəsinin işə salınmasında maraqlıdırlar

Milli Kitabxanada “Tale şairi: Məmməd İsmayıl” adlı kitabın təqdimat mərasimi olub

® “Beyin ölümü diaqnozunun təyininə multidisiplinar yanaşma” mövzusunda seminar keçiriləcək

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 25 dekabr tarixli 503 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Dərman vasitələrinin farmakonəzarət Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Xocavəndlilər baharın gəlişini yüksək əhvali-ruhiyyə ilə qeyd edirlər

“Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin işçilərinin say həddinin təsdiq edilməsi və əməkhaqqı fondunun müəyyən edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 15 iyul tarixli 309 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

QAÇQINKOM-un sədri Siyəzəndə vətəndaşların müraciətlərini dinləyib

Bakı Kitab Mərkəzi xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün Novruz şənliyi təşkil edib

“İnternet informasiya ehtiyatı vasitəsilə elektron ticarəti həyata keçirən qeyri-rezidentin elektron qaydada vergi uçotuna alınması, yenidən uçota alınması və uçotdan çıxarılması Qaydası”nın təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2023-cü il 30 oktyabr tarixli 387 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Daha bir neçə müntəzəm avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır

“Müntəzəm beynəlxalq, şəhərlərarası (rayonlararası) və şəhərdaxili (rayondaxili) sərnişin daşımalarının yerinə yetirilməsi ilə bağlı sifarişçinin keçirdiyi müsabiqədə iştiraka görə ödənişin məbləği”nin təsdiq edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

“Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 21 avqust tarixli 175 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında telekommunikasiya vasitələri və qurğularının sertifikatlaşdırılması Qaydaları”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Beynəlxalq müsabiqədə qalib gələn tələbələrə diplomlar təqdim edilib

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2021-ci il 10 sentyabr tarixli 256 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrinin sayı və yerləşdiyi ərazilərin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

UNEC kollektivi bu il də Novruz bayramını ahıl sakinlərlə qeyd etdi

Hakim partiyaların fəal dialoqu Azərbaycan-Çin münasibətlərinin inkişafına böyük töhfələr verir

“Daşkəsən rayonunda kartofçuluq təsərrüfatının inkişafına dəstək” layihəsinin icrasına başlanılıb

Azərbaycanda “Elektron kommunikasiya haqqında” qanun layihəsi hazırlanır

Abşeronda Novruz bayramı böyük izdihamla qeyd olunub

MEK Özbəkistanda türkdilli xalqlara həsr edilmiş beynəlxalq konfransda təmsil olunub

“Həvəsləndirmə və Biznes mükafatları” müsabiqəsi barədə məlumatlandırma görüşü keçirilib

Şəhid övladı Novruz tonqalını alovlandırdı

COP29 və elmi-texniki tərəqqi

Özbəkistan istehsal etdiyi yaşıl enerjini Azərbaycan üzərindən ixrac edəcək

Abşeronda Çanaqqala Zəfərinin 109–cu ildönümü qeyd olunub

Yens Stoltenberqin Bakı səfəri NATO-Azərbaycan münasibətlərinə töhfə verəcək – AÇIQLAMA

Qubada qaçış marafonunun qalibləri mükafatlandırılıb

Azərbaycan Kanoe və Avarçəkmə Federasiyası COP29-a dəstək xarakterli təmizlik aksiyası keçirib

ANAMA: Ötən həftə 202 partlamamış hərbi sursat zərərsizləşdirilib

“İnformasiya müharibəsində qələbə-Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyev” adlı kitabın təqdimatı olub VİDEO

Mirzə Uluqbəy adına Füzuli şəhər tam orta məktəbdə Novruz şənliyi

Gəncədə görmə əlilliyi olan 18 yaşına çatmayan uşaqlar üçün Novruz şənliyi keçirilib

“Sumqayıt”ın legioneri: Mövsümü ikinci yerdə bitirə bilərik

Bakı hava limanı ərazisi Novruz dekorları ilə bəzədilib

Paytaxtda ödəmə terminalı və avtomobillərdən oğurluq edən şəxs saxlanılıb VİDEO

Lənkəranda yeni penitensiar kompleks cəzaçəkmə müəssisələrində sıxlığı aradan qaldırmağa xidmət edir

Bu günədək 31 mindən çox tələbə təhsil krediti alıb

Sosial Xidmətlər Agentliyi ilə Penitensiar xidmət məhkumların cəmiyyətə inteqrasiyası ilə əlaqədar əməkdaşlıq edəcəklər

“Türk sivilizasiyasının dirçəlişi” beynəlxalq elmi konfransı işə başlayıb

Naxçıvan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu yaradılıb

Baş konsul: Türkiyə hər zaman Azərbaycanın yanındadır

Misirdə 2500 il əvvələ aid “Zəbur” kitabı nümayiş etdirilir

Şəhid ailələri və müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərə bu il daha 1500 mənzil və fərdi ev veriləcək

ADAU-da "Qadının cəmiyyətdəki rolu" mövzusunda forum keçirilib

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin iclası keçirilib

Ukrayna hökuməti PUA alınmasına 130 milyon dollar ayırıb

"Qlobal Təkrar Emal Günü”ndə “Təmiz Şəhər” ASC-nin təsərrüfat sahələrinə məlumat turu təşkil olunub VİDEO

Rusiyada səsvermə protokollarının 100 faizi hesablanıb