Tərtər, 1 aprel, Tahir Ağaməmmədov, AZƏRTAC

Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində kənd təsərrüfatının əsas prioritet istiqamətlərindən olan taxılçılıq mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Taxıl istehsalının artırılmasına daha məhsuldar və xəstəliklərə davamlı sortların yaradılması, kondisiyalı toxumdan istifadə, intensiv becərmə texnologiyasının tətbiqi ilə nail olmaq mümkündür. Bu baxımdan elmi-tədqiqat müəssisələrinin fəaliyyəti tədqirəlayiqdir.

Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyasının direktoru Mehman Babayev AZƏRTAC-ın müxbiri ilə söhbətində yeni taxıl sortlarının yaradılması, dənli bitkilərin seleksiyası, müasir becərmə texnologiyalarının tətbiqi sahəsində görülən işlər barədə ətraflı məlumat verib. Bildirib ki, respublikada əkilib-becərilən yumşaq buğdanın “Zirvə 85”, “Tale 38”, “Qırmızı gül”, “Əzəmətli 95”, “Aran”, “Azəri”, “Murov 2”, “Əkinçi 84”, bərk buğdanın “Bərəkətli 95”, “Qarabağ”, arpanın “Qarabağ 22”, “Qarabağ 33” sortları Azərbaycan Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun əməkdaşlarının iştirakı ilə Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyasında yetişdirilərək yayılıb. 2014-cü ildə iki yeni yumşaq buğda sortu – “Fatimə” və “Şəfəq 2” sortları rayonlaşdırılıb. Seleksiya Nailiyyətlərinin Sınağı və Mühafizəsi üzrə Dövlət Komissiyasında yumşaq buğdanın “Yeganə”, “Mahmud 80”, “Pərvin”, arpanın isə “Zəmi” və “Günəş” sortları müvəffəqiyyətlə sınaqdan keçirilir. Bundan başqa Seleksiya Nailiyyətlərinin Sınağı və Mühafizəsi üzrə Dövlət Komissiyasının xətti ilə Macarıstandan gətirilmiş 4 buğda sortu da sınaqdan keçirilir.

Stansiyanın becərmə texnologiyası şöbəsində yeni yaradılmış perspektiv sortların aqrotexnikası da öyrənilir.

Toxumçuluq şöbəsində yumşaq buğdanın 11, bərk buğdanın 1, arpanın isə 2 sortunun elmi əsaslarla toxumçuluğu ilə məşğul olunur. Hər il burada 450-500 ton yüksək reproduksiyalı super elit və elit toxumları istehsal edilir Bu toxumlar Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bölgüsü əsasında respublikada fəaliyyət göstərən dövlət və özəl toxumçuluq təsərrüfatlarına verilir.

2015-ci ilin məhsulu üçün 232,5 hektarda toxumluq arpa və buğda sortları əkilib. Hazırda yaz-tarla işləri həyata keçirilir – sahələrə azot gübrəsi və alaq otlarına qarşı herbisitlər verilir, vegetasiya suvarması aparılır.

Respublikada taxıla olan tələbatı daxili istehsal hesabına tam ödəmək üçün qarşıya qoyulan hədəf məhsuldarlığın yüksəldilməsidir. Odur ki, stansiyada intensiv texnologiyaların (tirəli səpin, sıfır becərmə və minimal becərmə) tətbiqinə geniş yer verilir.

M.Babayev deyib ki, payızlıq buğdanın tirəli səpin texnologiyası ilə becərilməsi yeni və mütərəqqi üsul hesab edilir. Aparılan təcrübələr göstərir ki, tirəli səpin üsulunda toxum normasına 40-50 faiz, suvarma suyuna 25-30 faiz qənaət olunur, verilmiş gübrələrin və alaqlara qarşı mübarizənin səmərəliliyi artır. Bu üsul xəstəlik və zərərvericilərin inkişafına mənfi, kondisiyalı toxum çıxımına müsbət təsir edir. Cərgələrin arasında 70 santımetr məsafə qaldığına görə bitkinin Günəş şüası ilə təminatı yaxşılaşır, bu da öz növbəsndə fotosintez prosesinin yüksəlməsinə imkan yaradır. Cərgələr arasında havanın yaxşı dövr etməsi göbələk xəstəliyinin inkişafına da mane olur. Tirəli səpin üsulu ilə becərmə zamanı payızlıq buğdanın məhsuldarlığı 10-15 faiz artır, sahədə kultivasiyanın aparılması alaq otlarının sayının azalmasına səbəb olur, torpağın münbitliyi yüksəlir.

Taxıl biçildikdən dərhal sonra heç bir şum aparılmadan həmin sahəyə ikinci məhsul üçün qarğıdalı, günəbaxan və darı bitkiləri səpilir. Bu üsulla becərmə zamanı sələf bitkinin qalıqları doğranaraq sahəyə verilir ki, bu da torpağın nəmliyinin qorunub saxlanılmasında, münbitliyinin artırılmasında mühüm rol oynayır. Torpaqlardan səmərəli istifadə edilməsi məqsədilə aparılan bu üsulla bir ildə eyni sahədən iki dəfə məhsul götürülür. İkinci məhsul üçün yeni texnologiyanın tətbiqi ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması, kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalçılarının maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılması baxımından olduqca vacibdir.

Hazırda stansiyada ilk dəfə olaraq 2015-ci ilin məhsulu üçün Aviasiya Akademiyasının əməkdaşları tərəfindən xüsusi qurğu vasitəsilə toxumun ozonlaşdırılması yolu ilə təcrübə aparılır. Toxumun ozonlaşdırılması nəticəsində bitkinin xəstəliklərə, şaxtaya və quraqlığa davamlılığı artır ki, bu da məhsuldarlığa müsbət təsir edir.

M.Babayev qeyd edib ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə 2015-ci ilin “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsi kənd təsərrüfatı işçilərinin üzərinə böyük məsuliyyət qoyub. Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyasının əməkdaşları daha əzmlə çalışaraq, əldə etdikləri elmi nəticələrlə “Kənd təsərrüfatı ili”ndə aqrar sektorun inkişafına öz töhfələrini verəcəklər.