İstanbul, 27 noyabr, AZƏRTAC

Noyabrın 24-də Rusiyaya məxsus hərbi təyyarənin Türkiyənin dövlət sərhədini dəfələrlə pozduğu üçün zərərsizləşdirilməsi qardaş ölkədə ən başlıca müzakirə mövzusu olaraq qalmaqdadır. Rəsmi şəxslər, siyasi partiya və ictimai təşkilat rəhbərləri və tanınmış simaların, o cümlədən sıravi vətəndaşların mövqeyi birmənalıdır: Ölkə sərhədlərinin pozulması yolverilməzdir.

Rusiya rəhbərliyinin çağırışlarına cavab olaraq Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bildirib ki, Türkiyənin sərhədi pozulduğu üçün ondan üzr istənilməlidir. Mövzu ətrafında fikirlərini bölüşən xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu isə deyib ki, Türkiyə haqlı olduğu məsələdə heç zaman üzrxahlıq etməz.

Rusiya ilə hərtərəfli geniş əlaqələrin mövcud olduğunu qeyd edən hökumət nümayəndələri hesab edirlər ki, Türkiyə əməkdaşlıq münasibətlərinin qorunmasında maraqlıdır. Lakin milli təhlükəsizliyin müdafiəsinə daha böyük önəm verilir. Dövlət sərhədinin pozulmasının qarşısının alınması və bu məsələdə rəsmi şəxslərin mövqeyi siyasi partiya rəhbərləri tərəfindən də ciddi dəstək alıb.

Ən son məlumata görə, Rusiya Federasiyasının Ankaradakı səfiri Andrey Karlov noyabrın 26-da Türkiyənin Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb. Türkiyənin Moskvadakı səfirliyinə qarşı törədilən xoşagəlməz hadisə, o cümlədən Rusiyada fəaliyyət göstərən Türkiyə şirkətlərinə və türkiyəli iş adamlarına qarşı qanunsuz təzyiqlərin yolverilməzliyi səfirin diqqətinə çatdırılıb.

Qeyd etmək lazımdır ki, əslində Türkiyənin diplomatik korpusuna və türkiyəli iş adamlarına qarşı bu ədalətsiz mövqe bir daha Rusiyanın xarici vətəndaşlar üçün təhlükəsiz fəaliyyət şəraiti olmayan ölkə imicini daha da dərinləşdirəcəkdir.

Türkiyə tərəfi hesab edir ki, mövcud vəziyyət müzakirələr yolu ilə qarşılıqlı anlaşma şəraitində aradan qaldırılmalıdır. Hadisələrin gedişatı isə göstərir ki, hər iki dövlətin zəifləməsində maraqlı olan bir sıra xarici qüvvələr münasibətlərin daha da kəskinləşməsi üçün ciddi səylər göstərirlər. İqtisadçı ekspertlərə görə, ticarət və iqtisadiyyatın digər sahələrinə aid əlaqələrin pozulması həm Rusiya, həm də Türkiyə üçün milyardlarla ABŞ dolları məbləğində itkilərə gətirə bilər. Eyni zamanda, mövcud əlaqələrin pozulması illərdən bəri qazanılmış bazarların qarşılıqlı itkisi ilə də nəticələnər.

Məlum olduğu kimi, Türkiyə ərazisi Rusiya üçün ən böyük neft və qaz bazarıdır. Türkiyə isə qarşı tərəfə daha çox geyim və ərzaq məhsulları, tikinti materialları ixrac edir. Qarşılıqlı turizm hər iki tərəfə böyük mənfəət gətirir. Yaranmış xoşagəlməz vəziyyət tərəflərə ciddi zərər vursa da, dövlət maraqları mövcud mövqelərin qorunmasını tələb edir. Lakin ən əsası odur ki, strateji əhəmiyyət daşıyan sahələrə aid neft–qaz və nüvə enerjisi əməkdaşlığında problemlər müşahidə olunmur. O da məlumdur ki, Rusiyanın “Rosatom” şirkəti Türkiyədə “Akkuyu” Atom Elektrik Stansiyasını inşa edir. Hələlik bu tikintidə və təbii qaz nəqlində axsamalar yoxdur. Suriya məsələsində Rusiya və Türkiyənin mövqeləri nə qədər ziddiyyətli olsa da belə, heç şübhəsiz ki, neft–qaz sektoru və nüvə enerjisi xüsusi əhəmiyyətli strateji layihələrə daxil olan sahələr olduğu üçün tərəflərin bu əməkdaşlıqlardan vaz keçəcəyi inandırıcı görünmür. Hər halda Rusiya rəhbərliyi nəzərdən qaçırmaz ki, Yaponiya, Çin Xalq Respublikası və bir sıra Avropa ölkələri nüvə enerjisi sahəsində Türkiyə ilə əməkdaşlığa ciddi meyil göstərirlər.

Bundan başqa, Rəcəb Tayyib Ərdoğan noyabrın 26-da çıxışında ölkəsinin enerji təchizatından bəhs edərkən diqqətə çatdırdı ki, onun ölkəsi Azərbaycan, İran, İraq və digər ərəb ölkələrindən təbii qaz və digər karbohidrogen məhsullar alır. Əslində dövlət başçısının bu fikirləri Türkiyənin enerji təhlükəsizliyi üçün çoxşaxəliliyin oynadığı əhəmiyyətli rola işarə kimi də başa düşülməlidir.

Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, cari ilin dekabrında BMT-nin Fransada keçiriləcək toplantısında Rusiya və Türkiyə rəhbərləri mövcud gərginliyi aradan qaldırmaqdan ötrü müzakirələr üçün yaranmış şansı əldən verməyəcəklər.

Sabir Şahtaxtı

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

İstanbul