REGİONLAR
Zaqatala tütünçüləri “Kənd təsərrüfatı ili”ni yüksək nailiyyətlərlə başa vurmaq əzmindədirlər
Zaqatala, 28 yanvar, Mustafa Dadaşov, AZƏRTAC
Tütünçülük Zaqatala rayonunun iqtisadiyyatında aparıcı yerlərdən birini tutur. Hələ Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycanda istehsal olunan tütünün böyük hissəsi Zaqatalanın, eləcə də bu bölgədə yerləşən digər rayonların payına düşürdü. Müstəqilliyinin ilk illərində Azərbaycanda yeni iqtisadi sistemə keçidlə əlaqədar iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin, o cümlədən kənd təsərrüfatının ənənəvi sahələrindən hesab olunan tütünçülüyün inkişafında müəyyən çətinliklər yaransa da, sonrakı illərdə dövlətimiz tərəfindən aparılan davamlı və sistemli iqtisadi islahatlar nəticəsində bu problemlər tədricən aradan qaldırıldı.
Təsadüfi deyildir ki, Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamları ilə təsdiq olunan və Azərbaycanın regionlarının sosial-iqtisadi inkişafına yönəldilən Dövlət proqramlarında kənd təsərrüfatının digər ənənəvi sahələri kimi, tütünçülüyün inkişafı da prioritet vəzifə olaraq qarşıya qoyulub.
Son illər Zaqatala rayonunda da bu sahənin inkişafı ilə bağlı davamlı tədbirlər həyata keçirilir.
“İnter-Tobacco” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti (MMC) Zaqatala tütün istehsalı və emalı məntəqəsinin müdiri Mohuma Hüşənov AZƏRTAC-a eksklüziv müsahibəsində rayonda tütünçülüyün inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər barədə ətraflı məlumat verib.
-Tütünçülüyün inkişafı Zaqatala rayonu üçün prioritet istiqamətlərdən biri hesab olunur. Son illərdə bu sahədə hansı işlər görülüb?
-Məlumat üçün bildirim ki, respublikamızda tütünçülüyün inkişafında maraqlı olan “İnter-Tobacco” MMC Zaqatala, Qax, Şəki və Balakən rayonlarında 2007-ci ildən fəaliyyət göstərir. Həmin ildən etibarən MMC tərəfindən bu rayonlarda “Virciniya” növlü ətirli tütünün yetişdirilməsinə başlanılıb. Zaqatala rayonunun Aşağı Tala kəndində yerləşən tütün istehsalı və emalı məntəqəsi 2008-ci ilin sentyabrında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin xeyir-duası ilə istifadəyə verilib. Müəssisədə Bolqarıstanın “Ronis” şirkətinin istehsalı olan 60 ədəd tütünqurutma kamerası quraşdırılıb. Bu kameraların üstün cəhəti odur ki, yaş tütün sahələrdən birbaşa məntəqəyə gətirilir və qurudulmaq üçün kameralara qoyulur. Yəni, tütün istehsalçıları artıq yaş tütünün ipə düzülməsi kimi çətin, əziyyətli və çox vaxt aparan bir işdən azad olublar. Hər kamera bir dəfəyə 8 ton yaşıl tütün qəbul edə bilir. Tütünün qurudulması prosesi 6-7 gün çəkir. Bu proses başa çatdıqdan sonra quru tütün emal müəssisəsinə göndərilir.
-Tütün şitilləri harada və necə yetişdirilir?
-Tütün şitilinin yetişdirilməsi üçün məntəqədə Amerika Birləşmiş Ştatlarının istehsalı olan 4 istixana quraşdırılıb. İstixanalarının hər birində 880 minə yaxın tütün şitili yetişdirmək mümkündür. Hər istixana 50 hektar sahəni tütün şitili ilə təmin edir. Bundan əlavə, Zaqatala məntəqəsinin ərazisində 3, Qax rayonu ərazisində isə 6 ədəd ölkəmizdə istehsal olunan yerli istixanalar quraşdırılıb. Tütün şitilinin yetişdirilməsi üçün köhnə üsullu sadə istixanalardan da geniş istifadə olunur. Bu məqsədlə Zaqatala rayonunun ərazisində 238, Qax ərazisində isə 221 belə istixana hazırlanıb.
İstixanalarda yetişdirilən tütün şitili fermerlərə pulsuz verilir. Tütün şitilinin sahələrə, fermerlərə çatdırılması MMC-nin nəqliyyat vasitələri tərəfindən həyata keçirilir. Qeyd edim ki, hazırda məntəqədə ABŞ istehsalı olan kifayət qədər müxtəlif təyinatlı texnika, o cümlədən yük maşını, traktor, şitilbasdıran aqreqat və tütünyığan kombaynlar vardır. Fermerlərin əsas vəzifəsi tütün şitilinin sahələrdə əkilməsini, becərilməsini və yetişdirilərək məntəqəyə təhvil verilməsini təmin etməkdir. Dərilmiş yaş tütünün sahələrdən daşınması da şirkət tərəfindən həyata keçirilir.
-Deyə bilərsinizmi, qurudulmuş tütün emal üçün hansı müəssisələrə göndərilir?
-Tütünün emalı üçün uzağa getməyə ehtiyac yoxdur. 2010-cu ildə “İnter-Tobacco” MMC tərəfindən Zaqatala rayonunun ərazisində illik istehsal gücü 3,3 min ton olan tütün emalı zavodu istifadəyə verilib. Açılışında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də iştirak etdiyi bu zavod ölkəmizdə müasir tütün sənayesinin inkişafı üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Zavoda gətirilən quru tütünün yarpaqları burada yenidən nəmləndirilir, didilir, qurudulur və zoğlardan təmizləndikdən sonra uzunmüddətli saxlama imkanına malik xammal hazırlanır. Karton yeşiklərə qablaşdırılan xammal daha sonra satış üçün daxili bazara və Rusiya Federasiyasının istehsal müəssisələrinə göndərilir.
-Rayonda tütünçülüyün inkişaf etdirilməsi yəqin ki, əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsinə də öz təsirini göstərir...
-Şübhəsiz. Hazırda Zaqatala tütün istehsalı və emalı məntəqəsində 150, tütün emalı zavodunda isə 70 nəfər daimi işçi çalışır. Mövsüm zamanı işçilərin sayı bir neçə dəfə artır. Hazırda bu rayonlarda yüzlərlə fermer ailəsinin dolanışığı birbaşa tütünçülük sahəsi ilə bağlıdır. 2014-cü ildə fermerlərə yetişdirib təhvil verdikləri əla növ yaş tütünün hər kiloqramı üçün 18, birinci növ üçün 14, ikinci növ üçün isə 7 qəpik ödənilib. Müəssisədə çalışan daimi işçilərin əmək haqqı isə 200 manatdan 500 manat arasındadır.
-Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə 2015-ci il Azərbaycanda “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilib. Bu ili uğurla başa vurmaq üçün səylərinizi hansı istiqamətlərə yönəltməyi planlaşdırırsınız?
-Təbii ki, “Kənd təsərrüfatı ili”nə biz də öz töhfəmizi verməyi düşünürük. İstəyirik ki, bu il tütün əkini sahələrini 300-350 hektar genişləndirərək 1100 hektara çatdıraq. Əkin sahələrinin 350 hektarında MMC-nin özü tərəfindən, 650-700 hektar sahədə isə fermerlərlə bağlanmış müqavilə əsasında tütün yetişdiriləcəkdir. Əkin sahələrinin genişləndirilməsi isə, öz növbəsində, bu sahə ilə məşğul olanların sayının artmasına gətirib çıxaracaqdır.
Qeyd edək ki, “İnter-Tobacco” MMC-nin Aşağı Tala kəndində yerləşən yerüstü istixana təsərrüfatında hazırda tütün şitillərinin yetişdirilməsi üçün hazırlıq işləri görülür. Tütün istehsalı və emalı məntəqəsinin iqtisadçısı Möhiddin Yekibaşovun bildirdiyinə görə, burada tütün şitilinin yetişdirilməsi üçün hər birinin 15 kvadratmetr sahəsi olan 238 ədəd istixana hazırlanıb. Fevralın 5-də istixanalara toxum səpiləcək və üstü polietilenlə örtüləcək. Aprelin əvvəllərində artıq bu istixanalarda uzunluğu 12-18 santimetr olan şitillər yetişəcəkdir. Daha sonra bu şitillər sahələrə əkilmək üçün fermerlərə çatdırılacaqdır.
Şübhə etmirik ki, Zaqatala tütünçüləri “Kənd təsərrüfatı ili”ni uğurla başa vurmaq üçün cari ildə səylərini əsirgəməyəcək, rayon iqtisadiyyatının daha da güclənməsinə öz töhfələrini verəcəklər.
Mustafa Dadaşov
AZƏRTAC-ın müxbiri