Vaşinqton, 25 aprel (AZƏRTAC). Amerikada çıxan nüfuzlu “The Hill” nəşrində “Soyqırımın dili” adlı məqalə dərc edilmişdir.

Məqalənin müəllifi insanlığa qarşı cinayətlərlə bağlı məsələlər üzrə şərhçi doktor Mallori Moss Ruanda, Bosniya və Herseqovina, Xorvatiya və Şərqi Timorda dinc əhalinin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi faktlarından söhbət açaraq, kütləvi informasiya vasitələrində istifadə edilən “genosid”, “etnik təmizləmə”, “etnosid” kimi terminlər arasındakı fərqi izah edir.

Müəllif yazır ki, o özü dinc sakinlərin kütləvi şəkildə qətlə yetirildiyi iki yerdə - 1933-cü ildə Almaniyada nasistlərin ilk cəza düşərgələrindən biri olmuş Dahauda və Azərbaycanın Quba şəhərində, 1918-ci ildə qətlə yetirilmiş dinc sakinlərin nəşinin qalıqlarını görmüşdür. M.Moss yazır ki, bu insanlar XX əsrin əvvəlində erməni quldurları tərəfindən qətlə yetirilmişdir.

Müəllif daha sonra yazır ki, 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə erməni silahlı qüvvələri Azərbaycanın Xocalı şəhərini işğal etmiş və dinc sakinlərin şəhərdən çıxıb getmələrinə imkan vermədən onları qətlə yetirmişlər.

Doktor Moss yazır ki, bu hadisə zamanı 613 nəfər azərbaycanlı həlak olmuşdur. Ermənilər bunu inkar edərək bildirirlər ki, Xocalıda kütləvi qırğın soyqırımı deyildir və dinc sakinlərin öldürülməsinə səbəb bu olmuşdur ki, Azərbaycan əsgərləri özləri müdafiə olunmaq üçün həmin vətəndaşlardan istifadə edirdilər. M.Moss belə bəyanatlara cavab olaraq bildirir ki, bu cür söhbətlər ona oxşayır ki, Sobibor cəza düşərgəsindən qaçmağa cəhd edərkən faşistlər tərəfindən güllələnmiş insanların ölümündə sağ qalanlar təqsirkardır.

Doktor Moss vurğulayır ki, insanların qətlə yetirilməsi qəsdən törədilibsə üç nəfərdən çox şəxs həlak olubsa, onda Federal Təhqiqatlar bürosunun meyarlarına uyğun olaraq bu əməl “kütləvi qırğın” kimi təsnif edilə bilər. Bundan əlavə, “qəddarlıq, amansızlıq və nizamsızlıq” kimi göstəricilər “kütləvi qətllər” anlayışını “qırğın” termininə çevirir. Doktor Moss yazır: “Xocalıda törədilmiş kütləvi qətllər nizamsız idimi? Bəli, bu hadisə qırğın meyarına müvafiqdir, çünki qatillər qaçan ailələrə atəş açırdılar”.

M.Moss öz məqaləsində daha sonra vurğulayır ki, bu qətllər açıq-aydın milli, dini və mədəni mənsubiyyət əlamətinə görə nifrət zəminində törədilmişdir.

Məqalənin sonunda doktor Moss qətlin təsnif edilməsi üçün termin müəyyən edərkən qətlə yetirənlərin sayını ön plana çəkmək əvəzinə, qatillərin niyyətlərinə fikir verməyə çağırır. Çünki bu adi “təmizləmə” və ya “köçürülmə” deyil, insanların etnik və dini mənsubiyyət əlamətinə görə məhv edilməsidir. Soyqırımı da elə budur.

Yusif Babanlı

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Vaşinqton