Həmvətənlərimizin həyatında əlamətdar hadisə - Dünya Azərbaycanlılarının III qurultayı ərəfəsində Azərbaycan diasporunun gələcək inkişafı və onun dünyada fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı bəzi mülahizələrimizi oxucularla bölüşmək istərdik.

Ümummilli lider Heydər Əliyev 2001-ci ildə Dünya Azərbaycanlılarının I qurultayındakı parlaq tarixi çıxışında Azərbaycanın Şərq ilə Qərb arasında dostluq körpüsü rolu oynamasını, bu geosiyasi məkanların yaxınlaşması prosesinin tərkib hissəsi olmasını xüsusi qeyd etmişdir. Azərbaycan amilinin beynəlxalq aləmdə rolunun gücləndirilməsi məsələsinə bu gün də çox böyük əhəmiyyət verilir.

Heydər Əliyev siyasətinin layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının indiki Prezidenti İlham Əliyev özünün coşqun fəaliyyəti sayəsində dövlətimizin daha da inkişaf etməsinə nail olur, ölkəmizin bütün sahələrdə sanballı uğurlar qazanmasını, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda mübarizənin fəallaşmasını, həmvətənlərimizin beynəlxalq aləmdə müsbət reputasiyasının formalaşmasını təmin edir. Bu faktlar Vaşinqtonda yaşayan məşhur jurnalist Yuri Siqovun Ukrayna dilində çapdan çıxmış “Azərbaycan Şərq ilə Qərb arasında” adlı kitabında əyani şəkildə göstərilmişdir.

Müəllif öz əsərində “Şərq ilə Qərb arasında körpü” rolu oynayan Azərbaycanın Şərq-Qərb zəncirinin tərkib hissəsi olmasını vurğulayır, bu mühüm coğrafi və tarixi-mədəni arealların yaxınlaşmasında Azərbaycan amilinin əhəmiyyətini daha dərindən başa düşməkdə oxucuya kömək edir.

Y.Siqov öz əsərində Azərbaycan xalqının ümummilli lider Heydər Əliyevin və onun işinin layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının indiki Prezidenti İlham Əliyevin böyük roluna lazımınca diqqət yetirir.

Bununla əlaqədar ölkəmizin tanınmış alim, politoloq və diplomatlarının digər əsərlərini də qeyd etmək lazımdır. Məsələn, Azərbaycan Respublikası XİN Diplomatik Akademiyasının rektoru, professor Hafiz Paşayevin “Bir səfirin manifesti” kitabında dünyanın bir sıra nüfuzlu diasporlarının fəaliyyətinin mühüm aspektləri əks etdirilmişdir.

Qloballaşma şəraitində dünyada yaranmış vəziyyət həmvətənlərimizdən ictimai şüurda Azərbaycanın güclü ölkə imicinin geniş yayılmasına kömək edən daha adekvat fəaliyyət tələb olunur.

Dünya Azərbaycanlılarının qarşıdan gələn III qurultayı ilə əlaqədar yaranan bəzi suallar barəsində dünyanın bir sıra ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın geniş əhatə dairəsi ilə bölüşmək istərdik.

Dünyada Azərbaycanlıların imicinin yüksəlməsinə necə kömək etməli? Həmvətənlərimizin yaşadıqları ölkənin ictimai-siyasi həyatında diasporun rolunun artması ilə əlaqədar problemlərin həlli üçün, soydaşlarımızın mülki hüquqlarının və onların tarixi vətəni Azərbaycanın milli mənafelərinin qorunması məqsədi ilə ilk növbədə ziyalıların nümayəndələrinin iştirakı ilə təşkilati-hüquqi işi gücləndirmək lazımdır.

Diasporun təşkilatlanmasının əsas tərkib hissələri məsələsi hələ də aktualdır:

-diasporun rəsmi nümayəndələri;

-hüquqi məkanda fəaliyyətin qanunvericiliyə uyğun olaraq təşkil edilməsi;

-maarifçilik işi;

-elmi araşdırmalar;

-soydaşlarımızın yaşadıqları ölkənin qanunverici və digər dövlət strukturlarında təmsil olunması;

-maddi və informasiya təminatı.

Diasporun ictimai fəaliyyəti zamanın tələblərinə tam cavab vermir, soydaşlarımızın intellektual səviyyəsindən yetərincə istifadə edilmir, bəzən isə bu amil inkar edilir. Bu problemin həlli xaricdəki diaspor təşkilatlarının və dövlət siyasətinin diqqət mərkəzində olmalıdır. Bu halda Azərbaycan diasporunun inkişafı və ümdə problemlərin həlli barəsində səmərəli diskussiya aparmaq olar.

Keçən əsrin 90-cı illərində təşkil edilmiş Ukrayna Azərbaycanlılar Konqresi (UAK) xeyli vaxtdır ki, fəaliyyət göstərir, lakin bu ictimai qurumun elementlərinin heç də hamısı öz işini zamanın tələblərinə uyğun təşkil etmir.

Bizim fikrimizcə, mövcud problemlərin həll edilməsi üçün:

-demokratik prinsiplər əsasında təşkilati-hüquqi iş aparılmalı;

-diasporun təşkilində və inkişafında ziyalı soydaşlarımızın, o cümlədən UAK-ın rolunu gücləndirmək lazımdır.

Bir məqamı xüsusi vurğulamalıyıq ki, biz yalnız o halda diaspor təşkilatlarının fəaliyyəti, onların maddi və informasiya təminatı ilə bağlı ümdə məsələləri həll edə bilərik.

Bu baxımdan diasporun inkişafını hələ də ləngidən, indiyə qədər həll edilməmiş bəzi problemlərə diqqəti cəlb etmək lazımdır. Yaşadıqları dövlətlərdə ictimai-siyasi və iqtisadi həyata təsir baxımından xeyli inkişaf etmiş başqa xalqların diasporlarının təcrübəsinə daha çox diqqət yetirmək lazımdır. Soydaşlarımızın yaşadıqları ölkələrin qanunverici və digər dövlət strukturlarında təmsil edilməsinə nail olmaq lazımdır. Bu, bizim milli mənafelərimizin lobbiləşdirilməsinə kömək edər. Bundan əlavə, maarifçilik işinə, o cümlədən Azərbaycan dilinin, Azərbaycan tarixinin, onun mədəniyyətinin, coğrafiyasının, etnoqrafiyasının öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.

Arif Quliyev,

Heydər Əliyev adına Ukrayna-Azərbaycan Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman Mərkəzinin direktoru, professor

Oleq Krapivin,

Ukrayna Azərbaycanlılar konqresinin Kiyev Şəhər Təşkilatının sədri sərbəst güləş üzrə dünya çempionu

Fərhad Turanlı,

Ukrayna və Azərbaycan Ziyalıları Assambleyasının sədri, dosent