İDMAN
Formula 1 Azərbaycan Qran-Prisini azarkeşlərin sevimlisinə çevirən 7 səbəb
Bakı, 3 aprel, AZƏRTAC
2016-cı ildən bəri Formula 1 təqvimində yer alan Bakı şəhər halqası gözlənilməz nəticələri və yüksək sürəti ilə avtoidman həvəskarlarının sevimlisinə çevrilib. İstər yaxın finişlər, sürpriz podiumlar və ya trekdə baş verən insidentlər, istərsə də Bakı trekində təkrar qalibin olmaması ilə Azərbaycan Qran-Prisi F-1 tarixinə şübhəsiz ki, öz damğasını vurub.
Sebastyan Fettelin təhlükəsizlik maşınının arxasında Luis Hamilton ilə toqquşmasını kim unuda bilər? Bəs iki “Red Bull Racing” sürücüsünün 2018-ci ildə bir-birini yarışdan kənara qoyması necə? Və ya 2021-ci ildə Hamiltonun iki dövrəli restartda ona mövsümün sonunda baha başa gələn səhvi?
Paytaxtımızın artıq yeddinci dəfə Formula 1 yarışına ev sahibliyi etməyinə bir aydan az müddət qalmış bu yarışı təqvimin digər yarışlarından fərqləndirən cəhətlərinə nəzər saldıq və Azərbaycan Qran-Prisinin Formula 1 azarkeşləri arasında bu qədər populyar olmasının yeddi əsas səbəbini tapdıq.
Gözlənilməz yarışlar
Azərbaycan Qran-Prisi ilin ən dramatik və gözlənilməz Formula 1 yarışlarından biri kimi tanınır. Bakı şəhər halqasında indiyədək keçirilən 6 yarışda təkrar qalib olmayıb, altı fərqli pilot podiumun ən yüksək pilləsində yer alıb.
Paytaxtın küçələri 2016-cı ildən bəri 306 yarış dövrəsi boyu çoxlu hadisələrə şahid olub. Dramatik hadisələr, trekdə qəzalar, partlayan təkərlər və hətta bəzən aqressiya ilə müşahidə olunan qalibiyyət və məğlubiyyətlər Bakı üçün xarakterikdir. 2017-ci ildə liderlik uğrunda mübarizə apararkən Sebastyan Fettelin Luis Hamilton ilə toqquşduğu anı bu aqressiyanın təzahürü kimi görə bilərik.
Fettel təhlükəsizlik maşınının arxasında olarkən 15-ci döngənin çıxışında Hamiltonun bolidinin arxasına çırpılır. Hamiltonun qəsdən əyləci sınaqdan keçirdiyini düşünən Fettel bu gərgin anda hadisəni daha da pisləşdirir: Bolidi britaniyalı sürücünün yanına çəkib onunla yenidən toqquşur. Son zamanların ən qəribə hadisələrindən biri olan bu insident Bakıda baş vermişdi. Fettelə bu hərəkətinə görə on saniyəlik cəza verildi ki, bu da onun yarışda birinciliyi əldən verməsinə gətirib çıxardı.
Bir il sonra “Red Bull Racing”in iki pilotu Maks Ferstappen və Daniel Rikkardo bir-birini yarışdan kənarlaşdırdığı hadisə daha dramatik oldu. Valtteri Bottasın liderliyi ələ aldığı vaxtda damalı bayrağa cəmi üç dövrə qalmış təkərinin partlaması isə daha bir dramatik səhnə olaraq yaddaşlarda qaldı.
2021-ci ildə isə finişə yaxın təkəri partladığı üçün liderliyi itirən Ferstappen oldu. Növbəti qırmızı bayraqdan sonra, restartda F-1 azarkeşləri yarışın sonuna yalnız iki dövrənin vurulmasına şahidlik edəcəkdilər. Liderliyə yiyələnmək istəyən Hamiltonun birinci döngədəki səhvi nəticəsində bundan əvvəl keçirdiyi 57 yarış ilk dəfə idi ki, heç bir xal qazana bilmədi və yarışdan kənarda qaldı. Məhz bütün bunlara görə Bakıda həmişə gözlənilməz yarış hadisələrinə hazır olmaq lazımdır.
Yüksək sürət
Azərbaycan Qran-Prisində tamaşaçıların həmişə belə maraqlı yarışlara şahid olmasının səbəblərindən biri də Bakı şəhər halqasının quruluşudur. Spa, Ciddə və Las-Veqasdan sonra Bakı Formula 1 təqvimində 6,003 kilometr uzunluğu ilə dördüncü ən uzun trekdir. Pilotlar üçün trek əyləncəsinin bir hissəsi Formula 1 avtomobillərinin burada, xüsusən də Xəzər dənizinə paralel uzanan 2,2 kilometr düzlük boyunca çatdıqları yüksək sürətin payına düşür.
16-cı döngədə soldan 20-ci döngəyə qədər və start/finiş xəttinə qədər bu, avtomobilləri maksimum sürətə çatdıran müqavimət gücünün azaldılması sistemi (DRS) zonasına malik bir sürət düzlüyüdür. Trekdə 378 kilometr/saat kimi yüksək sürət qeydə alınıb ki, bu da birinci döngədə əyləc zonasında bəzi gərgin ötmələrə imkan verib.
8-10-cu döngələrin ardıcıllığı bütün F-1 təqvimindəki treklər arasında ən dar hissə hesab olunan qədim Qala Qapısı boyunca keçən döngədir. Ən sıx hissədəki en cəmi 7,6 metrdir ki, burada pilotlar asanlıqla səhvə yol verə bilir. Buradakı ani bir səhv nəticəsində pilotlar divara çırpıla bilərlər. 2021-ci Bakı yarışında pilot səhvləri sayəsində yalnız sıralanma turunda dörd qırmızı bayraq dalğalanmışdı.
Möhtəşəm mənzərə
Xəzər dənizi sahilində yerləşən Bakı Formula 1 yarışlarına ev sahibliyi etmək üçün mükəmməl yerdir.
2016-cı ildən bəri burada keçirilən altı yarışda, dənizdən təbii müdafiənin olmaması səbəbindən şəhər güclü küləkləri ilə tanınsa da, mülayim hava şəraiti hökm sürdüyü üçün heç bir yarışda yağış müşahidə olunmamışdır.
Paytaxtımız Heydər Əliyev Mərkəzi, Dənizkənarı Milli Park, Yanar Dağ, Odlar Yurdu şüarının simvolu olan Alov Qüllələri kimi abidələr sayəsində müasir arxitekturaya malik canlı, kosmopolit şəhərdir.
İçərişəhərdə isə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmiş tarixi abidələr, o cümlədən Şirvanşahlar Sarayı və Bakının simvollarından sayılan Qız Qalası yerləşir. Formula 1 pit-yolu və paddok binaları isə Azadlıq meydanında Hökumət Evinin yanında yerləşərək özünəməxsus mənzərəsi ilə seçilir.
Azərbaycan Qran-Prisi Bakının zəngin idman irsinin illik əlamətdar hadisəsidir. Paytaxtımız futbol üzrə “Avro-2020”yə ev sahibliyi etmiş şəhərdir və bir çox beynəlxalq tədbirlərlə yanaşı, 2019-cu ildə UEFA Avropa Liqasının finalı da təşkil edilib.
Formula 1 yarışı şəhərimizdə hər il yüksək qonaqpərvərliklə qarşılanır və xaricdən ölkəmizə səyahət edən azarkeşlər Azərbaycan paytaxtının mətbəxi və mədəniyyəti ilə yaxından tanış olmaq şansı əldə edirlər. Bu il şənbə günü sprint yarışına ev sahibliyi edəcək altı yarışdan biri kimi seçilən Bakıda daha böyük həyəcanla dolu həftə sonu gözlənilir. Bu yarışın nəticəsi bazar günü - aprelin 30-da keçiriləcək əsas yarışın sıralanmasını müəyyənləşdirəcək.
Yaxın finişlər
Bakıda keçirilmiş altı yarışdan dördündə qalibi ikinci yerdən ayıran sadəcə bir neçə saniyə olub. Ən yaxın qalibiyyət isə 2021-ci il Azərbaycan Qran-Prisində qeydə alınmışdı. Belə ki, qalib “Red Bull Racing”in pilotu Serxio Peresi “Ferrari”nin üzvü Sebastyan Fetteldən cəmi 1,385 saniyə ayırırdı. Ondan əvvəlki yarışda isə buna yaxın nəticə ilə Valtteri Bottası komanda yoldaşı Luis Hamiltondan 1,524 saniyə ayırmışdı.
Lakin bunların heç biri 2017-ci ildə Bottasın Lans Strollu ötərək finiş xəttində “Vilyams” komandasının pilotunu keçdiyi o dramatik anla müqayisə oluna bilməz. Stroll cəmi 0,105 saniyə fərqi ilə üçüncü yerə düşmüşdü. Bu, kanadalının indiyə qədər karyerası boyu qazandığı üç podiumdan birincisi idi - bu, onun indiyədək Formula 1-də qazandığı ən yüksək finişi hesab olunur.
Bundan əlavə, 13-cü yer uğrunda mübarizədə “Haas” komandasından Mik Şumaxer 2021-ci il yarışında komanda yoldaşı Nikita Mazepini cəmi 0,074 saniyə fərqi ilə məğlub etmişdi.
Bakı yarışı komanda yoldaşları arasında həmişə gərgin anlar yaradır. 2018-ci ildə bir-birini yarışdan çıxaran iki “Red Bull Racing” pilotu ilə yanaşı, “Force İndia” (indiki “Aston Martin”) sürücüləri 2017-ci ildə ikinci döngədə toqquşmuşdular. Esteban Okon dördüncü yer uğrunda mübarizə apararkən Serxio Peresin bolidi ilə təmas etdikdən sonra yarışın son sıralarında qərarlaşmışdı.
Möhtəşəm ötmələr
Bakı şəhər halqasında rəqib sürücünü təmassız və qəzasız şəkildə uğurla ötmək çətin məsələdir. 2018-ci ildə Rikkardo və Ferstappenin gərgin idman mübarizəsi zamanı azarkeşlər döngələr boyu möhtəşəm ötmələrə şahid olmuşdular. Bakıdakı “ötmə incəsənəti” hansı döngədə olmağından asılı olmayaraq bu yarışı möhtəşəm edən amillərdəndir.
Bəlkə də burada baş verən ən yaddaqalan ötmə hərəkəti Rikkardonun birinci döngədə əyləcə basaraq əsas sürət düzlüyü boyunca inanılmaz şəkildə üç bolidi ötməsi olmuşdu. 2017-ci ildə yarışın yenidən başlamasından sonra onun “Renault” komandasından Niko Hülkenberqi və hər iki “Vilyams” pilotu Felipe Massa və Lans Strollu ötərək 6-cı yerdən 3-cü pilləyə qalxması həqiqətən inanılmaz idi.
Məhz bu ötmə hərəkəti yarışda 17-ci (altıncı dövrədə) pillədə olan avstraliyalı pilota əfsanəvi qələbə qazandırmışdı. Onun yarışın arxa cərgəsindən ön cərgələrə yüksələ bilməsi bir daha onu sübut edir ki, Bakı trekində ötmə artıq qeyri-adi hal deyil. Bu yarışda cəmi qeydə alınmış ötmə hərəkətinin sayı 42 olub. Bakıdakı ilk yarışda qeydə alınan ötmə sayı isə daha çox olub - 62. 2016-cı ildən bəri ümumilikdə 247 ötmə qeydə alınıb ki, bu da hər yarışda orta hesabla 40-dan çox ötmə deməkdir. Bu da Bakı yarışının F-1 azarkeşləri arasında rəğbətini daha da artırmağa imkan verib.
Qeyri-adi və əyləncəli hadisələr
Son altı yarışda qalib gəlmiş altı fərqli pilot eyni zamanda yarışın ən sürətli dövrəsinə imza atıb. İndiyədək Bakıda azarkeşlər bir çox hadisələrə - trek insidentlərinə, təkər partlamalarına, çoxsaylı qırmızı bayraqlara və təhlükəsizlik maşınlarına şahid olublar. Bundan əlavə, yarışlardan yalnız birində hər dövrəyə liderlik edən bir lider pilot olub. Orta hesabla, hər il keçirilən Azərbaycan Qran-Prisində yarış boyu ilk üç pilot liderlik üzrə mübarizəyə qoşulub. Daha gərgin liderlik mübarizəsi ilə yadda qalan 2021-ci il yarışında isə bu rəqəm beşə yüksəlmişdi.
Trekdə baş verən bu hadisələrdən əlavə, qəribə və bəzən komik hadisələr də müşahidə olunub. Diqqəti çəkən məqamlardan biri 2018-ci ildə Roman Qrojanın aşağı sürətlə hərəkət edərkən qəflətən təhlükəsizlik maşınının arxasına çırpılması olmuşdu. Qəribəsi odur ki, onun yarış mühəndisi bu hadisədə həmin anda trekdə onun yanında belə olmayan Markus Erikssonu günahlandırırdı.
Qrojanın “Haas” qarajına gələrək əlcəklərini qarşıdakı mexanikin gözləmədiyi anda ona fırlatması anını televiziyalar azarkeşlərin yaddaşına həmişəlik həkk etmişdi.
Başqa bir maraqlı hadisə 2019-cu ildə baş vermişdi. Avstraliyalı pilot Daniel Rikkardo rusiyalı Daniil Kvyatı ötməyə cəhd edərkən hər ikisi əyləcə basaraq 3-cü döngədəki boşluq sahəyə çıxmış, yarışdan kənarda qalmışdılar. Yarışa geri qayıtmağa çalışan Rikkardo daha sonra maşını geriyə sürərək Kvyatla toqquşmuşdu. Sözün əsl mənasında bir tərəfdən komik, digər tərəfdən isə pilotlar üçün kritik anlar yaşanmışdı.
Sürpriz podiumlar
Şəhər treklərində yüksək nəticə göstərən Formula 1 pilotlarının sayı çox deyil. Bu baxımdan karyerası boyu şəhər yarışlarını uğurla başa vurmuş Serxio Peres fərqlənə bilmişdir. O, ilk şəhər yarışı qələbəsini 2021-ci ildə Bakıda qazanmışdı. Bundan sonra isə Monako və Sinqapurda qazandığı qələbələr ilə F-1 portfoliosunu zənginləşdirməyə nail olmuşdu.
Meksikalı pilot 2021-ci ildən əvvəl də Bakı trekində həmişə yaxşı nəticələr göstərib. 2016-cı ilin ilk Bakı yarışında (Avropa Qran-Prisi) o, “Force India” komandasının tərkibində ilk sıralara çıxa bilmişdi.
Təəssüf ki, o, son sərbəst yürüşdə bolidini zədələdikdən sonra sürətlər qutusunu dəyişməli olduğuna görə beş sıralıq cərimə almışdı. Lakin bu, onun yarışda irəliləməsinə mane olmamışdı və podiumda üçüncü yerdə qərarlaşmışdı.
O, saniyənin ondabiri fərqi ilə yarışda üçüncü yerə çıxsa da, Lans Strollun Bakıda “Vilyams” komandasındakı podiumu daha bir sevindirici hadisə kimi yadda qalmışdı. Bu, komandanın həmin il ərzində top üçlükdə qazandığı ilk podium idi. O vaxtdan bəri komanda yalnız bir dəfə belə nəticəyə imza atıb.
Bakıda daha bir sürpriz podium isə fransalı Pyer Qasliyə nəsib olmuşdu. Qasli 2021-ci il Azərbaycan Qran-Prisində sıralanma turunu dördüncü yerdə başa vurmuş və yarışda üçüncü yerdə qərarlaşmışdı. Bu, 2006-cı ildən bəri italiyalı “Toro Rosso”/”AlphaTauri” komandasının tarixi boyu çıxdığı dördüncü podiumu idi.
Bəs bu il Bakıda Formula 1 azarkeşlərini hansı sürprizlər gözləyir? Formula 1 Azərbaycan Qran-Prisinin şüarı olan “Gözlənilməzə hazır olun” ifadəsi builki yarışda sürətsevərlərin gözlənilməz hadisələrin, həyəcanlı anların və maksimum sürətin şahidi olacağına işarə edir.