Bakı, 6 mart, AZƏRTAC

İsrail alimləri görmə əngəllilərə naviqasiya imkanı verən yeni texnologiya üzərində işləri başa çatdırıblar. AZƏRTAC “The Jerusalem Post” qəzetinə istinadla xəbər verir ki, Reiçman Universitetinin Beyin İdrak və Texnologiya İnstitutunun tədqiqatçıları tərəfindən aparılan yeni bir araşdırma beyindəki vizual naviqasiya sahələrinin səslə aktivləşə biləcəyini göstərib. Təlimdən sonra vizual məlumat əvəzinə səs məlumatından istifadə edərək labirintləri keçmək mümkün olub.

Alimlər qrupu insan beyininin işləməsi ilə bağlı adi inanclara qarşı çıxan bir sıra tədqiqatlar aparıb, onun hisslər tərəfindən ümumi qəbul edilən bölgüdən (görmə sahəsi, eşitmə sahəsi və s.) deyil, vəzifələrə görə bölündüyü versiyasını irəli sürüb. Bu tədqiqatlarda sensor məlumatını bir hissdən digərinə ötürən alətlər olan sensor əvəzedici qurğulardan (SSD) istifadə edilib. Məsələn, SSD-lər görmə qabiliyyəti zəif olan şəxslərə vizual məlumatları səslərə çevirərək qarşısındakı obyekti aydın seçməkdə kömək edə bilər. Təlim prosesində insanlar səslə təmsil olunduqda fiqurları, obyektlərin yerlərini, sözləri, hərfləri və üzləri aydın müəyyən edə bilirlər. SSD-lər üzrə təlimin hətta 40-60 və daha yuxarı yaşlarda olan insanlarda müsbət nəticələri olub.

Kritik dövrlərin klassik nəzəriyyəsi göstərir ki, hisslər yalnız həyatın erkən dövründə, görməli yerlərə, səslərə, toxunma və digər sensor məlumatlara məruz qalmaqla inkişaf edə bilər və bu dövrdə inkişaf dayansa, sonradan istifadəsi mümkün olmur. Yeni kəşf SSD-lərin yetkinlik dövründə effektiv təlim üçün istifadə oluna bilməsi nəzəriyyənin dəyişdirilməsinə ehtiyac olduğunu göstərir. Tədqiqatlar göstərib ki, beyini təlim vasitəsilə yenidən proqramlaşdırmaq olar və görmə təcrübəsi olmayan insanlarda belə beyindəki görmə sahələri aktivləşə bilər.

Qeyri-invaziv SSD-lər tədqiqatçılara müxtəlif beyin bölgələrinin müvafiq məlumatlara necə reaksiya verdiyini müşahidə etmək üçün unikal imkanlar verir. Funksional maqnit rezonans görüntülərdən (fMRI) istifadə edərək, alimlər bu yeni tədqiqatda SSD-dən istifadənin beyinin vizual retinotopik şəkildə təşkil edilmiş sahələrinə təsirini və xüsusən vizual naviqasiya və hərəkət qavrayışından məsul olan V6 sahəsini araşdırıblar. Bu araşdırmanın nəticələri göstərir ki, “EyeCane”, yəni səslər vasitəsilə vizual ətraf haqqında fəza məlumatlarını ötürən SSD ilə hətta anadangəlmə görmə əngəllilər də V6 sahəsində seçici aktivləşməni inkişaf etdirə bilərlər. Tədqiqat illərlə və ya ömür boyu görmə əngəlli olmasına baxmayaraq, düzgün texnologiyalar və təlimlərdən istifadə olunarsa, beyinin vizual tapşırıqları və xüsusiyyətləri emal etmək potensialına sahib olduğu fikrini daha da dəstəkləyir. Alimlər müəyyən ediblər ki, ərazidə eqosentrik (ətraf mühitin siqnallarından asılı olmayaraq) naviqasiyadan məsul olan motor neyronları var və onlar SSD texnologiyası vasitəsilə tam aktivləşir.