Şəki, 2 fevral, Mustafa Dadaşov, AZƏRTAC

Sənətkarlar diyarı kimi tanınan qədim Şəkidə keramika sənəti də inkişaf etdirilib, bu günə qədər öz əhəmiyyətini qoruyub saxlayıb. Bu qədim diyarın zəngin tarixi-mədəni irsinin qorunub saxlanmasında, ata-babalarımızdan bizə miras qalmış keramika sənəti ənənələrinin davam etdirilərək gələcək nəsillərə ötürülməsində “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində fəaliyyət göstərən “ABAD” Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzinin xüsusi rolu və əhəmiyyəti var.

AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri Mərkəzdə olub, burada çalışan gənclərlə görüşüb, onların yaradıcılığı ilə maraqlanıb.

Əvvəlcə onu xatırladaq ki, Azərbaycanda keramika sənətinin çox qədim tarixi var. Arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən tapıntılar göstərir ki, keramika sənəti qədim dövrlərdən başlayaraq Azərbaycanda ən geniş yayılmış sənət sahələrindən olub. “ABAD” Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzinin yaradılmasında da məqsəd ölkənin, əsasən də Şəki rayonunun tarixi keramika ənənələrinin qorunub saxlanılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi, həmçinin müxtəlif çeşidli Azərbaycan gilinin dünyada tanıdılmasıdır. Bura həm də Qafqazda ilk Keramika Mərkəzi kimi tarixə düşüb. Mərkəzin yerləşdiyi bina 1867-ci ildə tikilmiş tarix-memarlıq abidəsidir.

Hazırda Mərkəzdə fəaliyyət göstərən rəssam-keramistlərin hamısı yerli sənətkarlardır. Onlar Mərkəzdə təlim keçdikdən sonra işə götürülüblər. Zaur Əhmədov 2010-cu ildə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasını bitirdikdən sonra bir müddət Şəki Dövlət Rəsm Qalereyasında bərpaçı-rəssam kimi çalışıb. Əvvəllər “ABAD”la əməkdaşlıq etdiyindən 2018-ci ildə Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzinə dəvət olunub, təlimlərdə iştirak edib, rəssam-keramist ixtisasına yiyələnib. İndi onun özü burada təşkil olunan təlimlərdə gənclərə bu sənətin sirlərini öyrədir.

“Mərkəz açılandan sonra burada neçə-neçə gənc keramist yetişib. Hazırda onların bir çoxu bu sənətlə fərdi şəkildə məşğul olur. Sevinirəm ki, Şəki şəhərinin beynəlxalq keramika marşrutuna daxil edilməsində bizim azacıq da olsa zəhmətimiz, əməyimiz olub. İndi Qoruq ərazisinə gələn xarici turistlərin əksəriyyəti bizim Mərkəzə də baş çəkir, keramika məhsulları ilə maraqlanırlar. Biz onlara keramika sənəti barədə ətraflı məlumat verir, eyni zamanda, ustad dərslər keçir, suvenirlərin hazırlanmasını özlərinin də iştirakı ilə əyani şəkildə göstəririk. Turistlər əsasən milli elementlər olan işlərə maraq göstərir, hazırladığımız suvenirləri həvəslə alırlar. Hazırda keramikadan gəmi hazırlayıram. Bu sənətə sevgi və marağım böyükdür. Yaxşı haldır ki, yerli sənətkarların sayəsində Şəkidə qədim keramika sənəti də yeni inkişaf dövrünü yaşayır”, - deyə o vurğulayıb.

Digər həmsöhbətimiz rəssam-keramist Kamran İbrahimxəlilov da Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının məzunudur. 2005-ci ildə Akademiyanı xalçaçı-rəssam ixtisası üzrə bitirib. 2006-2010-cu illərdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında rəssam kimi fəaliyyət göstərib. Sonralar kino sahəsində fəaliyyətini davam etdirib. 2018-ci ildən Keramika Mərkəzində çalışır. O, hazırda keyfiyyətə nəzarət üzrə baş mütəxəssisdir.

Kamran İbrahimxəlilov deyib: “Keramika sənəti, dulusçuluq Şəkidə qədimdən mövcuddur. Rəssam olduğumuza görə dekorativ işlərə daha çox üstünlük veririk. Ümumiyyətlə, bu Mərkəz nəinki Şəkidə, eləcə də respublikamızda keramika sənətinin inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Gənclər gəlib öyrənir, yeni sənətkarlar yetişir. Buraya əsasən əl qabiliyyəti olan gənclər müraciət edirlər. Hazırda öz üslubuma uyğun keramik vaza üzərində işləyirəm. Ümumiyyətlə, belə böyük ölçülü işlər tez-tez sifariş olunur”.

Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzinin direktor müavini Rüfət Cəfərovla söhbət zamanı məlum oldu ki, hazırda burada 16 nəfər çalışır. Onlardan 8-i sənətkar kimi fəaliyyət göstərir. Ötən beş ildə 50 nəfərədək həvəskar gəncə keramika sənətinin sirlərinə yiyələnmək üçün təlim keçirilib. Onların 3-ü hazırda Mərkəzdə əməkdaş kimi çalışır, digərləri fərdi şəkildə keramika sənəti ilə məşğul olurlar.

Rüfət Cəfərov bildirib ki, burada əsasən yerli gildən istifadə olunur. Eyni zamanda, Türkiyədən də xammal alınır. Məhsullar paytaxt Bakıda və digər şəhərlərdə yerləşən “ABAD”ın etno-butiklərində satışa çıxarılır. Turistlərin marağına uyğun olaraq, əsasən keramik fincanların, kiçik ölçülü güldanların hazırlanmasına üstünlük verilir. Turistlər üçün hazırlanan suvenirlərin qiyməti işlənmə texnikası və ölçülərinə görə 10-70 manat arasındadır.

Mərkəzdə çalışan rəssam-keramistlər Asim Abbasov, Nurlan Allahverdiyev, Orxan Abbasov, Toğrul Xəlilov və Vahid Əlimov da keramikanın xalqımızın tarixində xüsusi rol oynadığını, bu Mərkəzin açılmasının Şəkidə keramika sənətinin inkişafına böyük töhfə verdiyini vurğulayıblar.

Yeri gəlmişkən, Şəki şəhəri 2021-ci ildə Dövlət Turizm Agentliyinin təşəbbüsü ilə Avropa Keramika Marşrutuna (European Route of Ceramics) üzv seçilib. Seçim zamanı Cənubi Qafqazda ilk Keramika Mərkəzinin məhz Şəkidə yaradılması, həmçinin burada Beynəlxalq Keramika Simpoziumunun və digər beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi əsas rol oynayıb.