Bakı, 18 fevral, AZƏRTAC

Peşə təhsili rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın və inkişaf etmiş cəmiyyətin təşəkkül tapmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. Yerli və beynəlxalq qurumlar, ölkələrin iqtisadi inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirən məsul şəxslər peşə təhsili sisteminin inkişafına xüsusi önəm verirlər. Qlobal iqtisadi mühit, məhsuldarlıq tələbləri və məşğulluq üçün təhsilə diqqətin artırılması iqtisadi məhsuldarlığın amili kimi peşə təhsili və təliminin əhəmiyyətini bir daha təsdiqləyir.

Azərbaycanda peşə təhsili və təlimi sistemi zəngin tarixə malikdir. 1879-cu ildə Naxçıvanda xarratlıq və çilingərlik üzrə sənətkarlar hazırlayan peşə məktəbləri, 1883-cü ildə Şəkidə ipəkçilik məktəbi, 1884-cü ildə Gəncədə, 1887-ci ildə isə Bakıda sənət məktəbləri yaradılıb. 1914-cü ildə Azərbaycanda artıq 10 sənət məktəbi fəaliyyət göstərirdi.

Sovet dövründə Azərbaycanda peşə məktəblərinin şəbəkəsi genişləndirilərək, maddi-texniki bazası möhkəmləndirildi. 1980-ci illərdə 300 peşə üzrə 100 mindən çox şagirdin təhsil aldığı 185 peşə tədris müəssisəsinin olması, müxtəlif peşə istiqamətləri üzrə hazırlanan ixtisaslı fəhlə kadrlarının istehsalata göndərilməsi bu sahənin inkişafının göstəriciləri idi.

1990-cı illərin əvvəllərində ölkənin sosial-iqtisadi həyatında baş verən dəyişikliklər bu sahənin inkişafına mənfi təsir göstərdi. Peşə təhsili müəssisələrinin maddi-texniki bazası sıradan çıxdı və peşə təhsili sistemi dağılmaq təhlükəsi ilə qarşılaşdı. 1990-cı illərin ortalarından başlayaraq yeni peşə təhsili siyasəti formalaşdırıldı, müvafiq sahəyə diqqət artırıldı, onun təkmilləşdirilməsi istiqamətində bir sıra məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirildi. Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasında ilk peşə-ixtisas təhsili sisteminin təkmilləşdirilməsi tədbirləri haqqında” 1996-cı il 23 avqust tarixli qərarına uyğun olaraq, maddi-texniki bazası zəif olan və müasir tələblərə cavab verməyən peşə məktəbləri birləşdirildi, yaxud ləğv edildi, texniki peşə təhsili müəssisələrinə peşə məktəbi və peşə liseyi statusu verildi. Prezident İlham Əliyevin 2007-ci il 3 iyul tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında texniki peşə təhsilinin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı (2007-2012-ci illər)” çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində peşə təhsili müəssisələrinə qəbul səviyyəsi yüksəldi.

Son illər ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafı istiqamətində aparılan məqsədyönlü islahatlar əlavə gəlir yaradan sektorların inkişafını təmin etməklə yanaşı, əmək bazarında rəqabətqabiliyyətli ixtisaslı kadr potensialına tələbatı artırmaqla, bu tələbatın ödənilməsinə imkan verən çevik və bazaryönümlü peşə təhsili sisteminin qurulmasını zəruri edib. Peşə təhsilinin inkişafının təmin edilməsi istiqamətində görülən məqsədyönlü tədbirlərin tərkib hissəsi kimi, Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi yanında Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyinin yaradılması və fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında” 2016-cı il 20 aprel tarixli Fərmanına əsasən müvafiq Agentliyin Əsasnaməsi təsdiq edilib, fəaliyyət istiqamətləri, vəzifələri, hüquqları müəyyənləşdirilib. Agentlik respublikada ilk peşə-ixtisas təhsili sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi və əlaqələndirilməsini, o cümlədən Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin fəaliyyətini təşkil edir.

Agentliyin təsis edilməsi peşə təhsilinin inkişafı və müasir dövrün standartlarına uyğunlaşdırılması baxımından əhəmiyyət kəsb edir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, hazırda peşə təhsili müəssisələrində 168 ixtisas üzrə 23 mindən çox tələbə təhsil alır. Təhsil əsasən dövlət hesabına və qismən ödənişli əsaslarla həyata keçirilir. 2016-2017-ci illərdə Bakı və Gəncə şəhərlərində, eləcə də Qəbələ rayonunda həyata keçirilən rasionallaşdırma prosesi nəticəsində Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə ümumilikdə 34 peşə təhsili müəssisəsi bazasında - Bakı şəhərində 26 təhsil müəssisəsinin bazasında 11, Gəncə şəhərində 6 təhsil müəssisəsinin bazasında 2, Qəbələ rayonunda isə 2 təhsil müəssisəsinin bazasında 1 olmaqla, müxtəlif istiqamətlər üzrə ixtisaslaşmış 14 Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi yaradılıb. Rasionallaşdırma tədbirlərinin davamı olaraq, 2018-ci ildə regionlarda fəaliyyət göstərən 20 peşə təhsili müəssisəsinin bazasında 10 Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi yaradılıb. Ümumilikdə 55 peşə təhsili müəssisəsinin bazasında müxtəlif istiqamətlər üzrə ixtisaslaşmış 24 Peşə Təhsil Mərkəzi yaradılıb.

Xatırladaq ki, Azərbaycan Prezidentinin “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritəsinin başlıca istiqamətləri”nin təsdiqi və bundan irəli gələn məsələlər haqqında” 2016-cı il 16 mart tarixli Sərəncamına əsasən İşçi qrupu yaradılıb. İşçi qrupuna 11 sektor üzrə Azərbaycan iqtisadiyyatının 2020-ci ilədək iqtisadi inkişaf strategiyasının və tədbirlər planının, 2025-ci ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli baxışın və 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün hədəf baxışın hazırlanması barədə müvafiq tapşırıqlar verilib və həmin tapşırıqların icrası məqsədilə “Azərbaycan Respublikasında peşə təhsili və təliminin inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi” sənədi hazırlanıb. Sənəddə, həmçinin peşə təhsili və təlimi sektoru üzrə müvafiq strateji baxış, uzunmüddətli baxış və hədəflər müəyyən edilib.

2020-ci ilədək Azərbaycanda işəgötürənlərin peşə təhsili və təlimi sisteminə inteqrasiyası, peşə təhsili və təlimində nəticələrə əsaslanan güclü maliyyələşdirmə sisteminin, məqsədli peşə inkişafı proqramlarının, sektorlar üzrə spesifik proqramların yaradılması, peşə təhsili və təlimi üzrə hədəflərin əldə olunmasına təkan verəcək vasitələrin tətbiqi strateji hədəf kimi müəyyən edilib. Ölkədə “Peşə təhsili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olunub.

Respublikada peşə təhsili müəssisələrinin müvafiq qaydada optimallaşdırılması həyata keçirilir. Maddi-texniki bazası zəif və yüksəkixtisaslı kadrlar hazırlamaq imkanları məhdud olan peşə təhsili müəssisələrinin fəaliyyəti dayandırılıb və ya onların birləşdirilməsi yolu ilə maddi-texniki bazası təkmilləşdirilib.

Beynəlxalq təcrübəni öyrənmək məqsədilə peşə təhsili müəssisələrinin nümayəndələri xarici ölkələrdə təlim səfərlərində olurlar.

Peşə təhsili və təlimi sistemində özəl sektorun iştirakı stimullaşdırılır, özəl sektorla peşə təhsili və təlimi müəssisələri arasında dövlət-özəl tərəfdaşlığı genişləndirilib. Müasir standartlara cavab verən pilot təhsil müəssisələri yaradılıb. Pilot peşə təhsili müəssisələrində işəgötürənlərlə tərəfdaşlıq mexanizmi qurulub.

Peşə təhsilinin hamıya əlçatanlığını təmin etmək, əlilliyi olan şəxslərin və sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların müxtəlif peşələrə yiyələnərək əmək bazarına çıxmasına şərait yaratmaq məqsədilə inklüziv qruplar yaradılıb.

Peşə təhsili müəssisələrinin məzunlarının əmək bazarında rəqabət qabiliyyəti yüksək səviyyədədir. Bu müəssisələrin məzunlarının 70 faizindən çoxu işlə təmin olunur.