Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

ABŞ-da seçkilər: paradokslar və sistem nöqsanları fonunda

ABŞ-da seçkilər: paradokslar və sistem nöqsanları fonunda

Amerika cəmiyyəti prezident seçkisi marafonundan əməlli-başlı silkələnir. Cəmi iki namizədin mübarizə aparmasına baxmayaraq, ortaya o qədər utandırıcı məqamlar çıxıb ki, hətta ölkənin imici şübhə altına alınıb. Əsasən respublikaçı Donald Trampla bağlı əcaib faktlar açıqlanır. Bunun fonunda isə Hillari Klinton tərəfdarları bəzi hallarda seçicilərə qəribə və əxlaqsız təkliflər edirlər. Belə təəssürat yaranır ki, Amerikada seçki təbliğatı çox qüsurlu gedir. Mütəxəssislər, eyni zamanda, ölkə qanunvericiliyindəki nöqsanlara da diqqət yönəldirlər. Onlar həmin çatışmazlıqların əsrlərdir mövcud olduğunu, heç kimin də onları yeniləşdirmək istəmədiyini vurğulayırlar. Lakin rəsmi Vaşinqton başqa dövlətlərə seçki ilə bağlı iradlar tutur, onları sanksiyalarla hədələyir. Bu paradoksal vəziyyət ABŞ-ın özünün imicinə ciddi zərbə vurur. Artıq ona etibar itib. Bütün bu reallıqların fonunda builki seçki demokratiya aspektində kifayət qədər ziddiyyətli təsir bağışlayır.

Səsvermə hüququ: Amerika təzadları

Dünyanın ən qüdrətli demokratiya ölkəsi sayılan ABŞ-da seçki günü yaxınlaşdıqca, meydana çoxlu sayda müəmmalı suallar çıxır. Seçki kampaniyasının aparılması qaydasından tutmuş namizədlərin mübarizə üsullarına qədər məsələlərin geniş dairəsinin demokratik prinsiplərlə uzlaşmadığı aydın olur. Başqa dövlətləri seçki məsələsində tənqid etməyə alışmış Amerikanın özündə prezident seçkisinin ciddi qüsurlarla müşayiət olunması ekspertlərə xeyli dərəcədə maraqlı görünür.

Mütəxəssislər, ümumiyyətlə, Amerikada seçki qanunvericiliyinin nöqsanlı olduğunu vurğulayırlar. Belə ki, elə hallar olur ki, xalqın daha çox səsini qazanmış namizəd deyil, məhdud sayda seçici kollegiyasının dəstəyini əldə edən qalib hesab olunur. Bu hal sonuncu dəfə Albert Qor-Corc Buş yarışmasında qeydə alınıb. O zaman Albert Qor xalqın səsini qazanıb, seçici kollegiyası və ABŞ qanunvericiliyi isə üstünlüyü ikinciyə verib. Bu, demokratiyanın kökündən pozulmasıdır. Hətta burada söhbət sifarişli seçkidən də gedə bilər. Belə ki, ölkə üzrə əhalinin səsinin çoxunu əldə edən adam hansısa “gizli əl”in onun yolunu seçki kollegiyasında kəsməyəcəyinə əmin deyildir. Görünür, bu kollegiya məsələsi də məhz həmin variant üçün “icad” edilib.

Baxın, normal demokratik cəmiyyətdə seçicinin rəyi əsas sayılmalıdır, çünki demokratiya termini elə məhz bunu ifadə edir. Ancaq buna rəğmən, əlavə olaraq bir komissiya da yaradılıb ki, daha “doğrusunu və ədalətlisini” o bilməlidir. Paradoksdur, deyilmi? Məhz bu kollegiyanın üstünlük verdiyi C.Buş Yaxın Şərqi qan çanağına döndərdi ki, indi də o bataqlıqda milyonlarla insan həyatını itirir. Deməli, Amerikada oliqarxların, gizli servislərin, silah tacirlərinin, mafioz qrupların, lobbi qruplarının marağının qorunmasına daha çox fikir verilir.

Məsələ bununla bitmir. Seçki qaydalarının özündə süni əngəllər yaradılıb. Deyək ki, ABŞ-da hər vətəndaş şəxsiyyət vəsiqəsi ala bilmir – bu, uzun sürən çətin bir prosesdir. Nəticədə, milyonlarla amerikalı bu sənədsiz yaşayır. Seçki qanununda isə şəxsiyyət vəsiqəsi olmayanların səs verməsinə icazə yoxdur. Belə çıxır ki, hər bir seçkidə ölkənin milyonlarla seçicisinin hüquqları pozulur. Təbii ki, onların əksəriyyəti qaradərililərdir. Belə çıxır ki, əhalinin müəyyən qismi həmişə seçkidən kənarda saxlanılır. Hansı səbəblərdən? Başqa ölkələrdə seçki saxtakarlığı axtaran Amerika ən böyük saxtakarlığı öz vətəndaşlarına qarşı etmirmi? Dərisinin rənginə görə hüququ tapdalanan insan özünü nə dərəcədə tamhüquqlu vətəndaş hesab edə bilər?

Belə ayrı-seçkiliyi Vaşinqton nəyə görə edir? Qorxur ki, fərqli siyasi baxışları olan adamlar ölkənin bütövlüyünə zərər verər? Onda bəs hansı əsasla ABŞ dünyanın müxtəlif regionlarında ölkələrə göstəriş verir, milli azlıqların hüquqlarından bəhs edir, “siyasi məhbus” uydurması həyata keçirir? Onun özündə şəxsiyyət vəsiqəsinə görə səsvermədən kənarda qalmış milyonlarla insan əsl siyasi məhbuslar deyilmi?

Qarayaxma kampaniyaları və sistem: ABŞ-a olan etibar azalır

Görünür, məhz bu kimi gizli niyyətlər əsasında Amerikada yalnız iki partiya – demokratlar və respublikaçılar prezident seçkisində yarışa bilir. Əslində isə ölkədə 28 partiya qeydiyyatdan keçib. Bu məhdudluq, rəsmi dairələrin nəzarət edə bildiyi sərhədləri müəyyənləşdirmək üçündürmü? Elə deyilsə, nəyə görə başqa partiyalar dövlət başçılığına namizədlərini sona qədər müdafiə edə bilmirlər? Əgər onların sosial bazaları yoxdursa, hansı məntiqlə uzun illərdir ki, partiya formasında qala bilirlər? Deməli, çoxpartiyalılıq ABŞ-da gözdən pərdə asmaq üçündür. Reallıqda asanlıqla nəzarətdə saxlana biləcək iki partiya fəaliyyətdədir ki, onlar da mövcud sistemi saxlamaqla hakimiyyəti növbə ilə bir-birilərinə ötürürlər. Ancaq, deyəsən, bu dəfə ardıcıllıq pozula bilər.

Məsələ burasındadır ki, Amerikada müəyyən dairələr “dəli” Donald Trampın prezident seçilməməsi üçün əlindən gələni edir. Birincisi, bu “dəli”nin necə olub ki, böyük dövlətin prezidenti olaraq namizədliyini sona qədər respublikaçılar dəstəkləyiblər? Yəni Amerikada adamın dəli olduğunu yalnız son məqamda bilirlər? İkincisi, yox, əgər o, dəli deyilsə, niyə onun seçki hüququnu məhdudlaşdırırlar? Bu cəmiyyət o dərəcədə mənəvi olaraq pozulub ki, məşhur müğənnilər D.Trampa səs verməmələri üçün seçicilərə ən əxlaqsız təklifləri belə edirlər. Məsələn, hamının tanıdığı Madonna!

Bundan başqa, Hillari Klintonun seçki tezislərini təbliğ etmək əvəzinə demokratlar cəbhəsindən D.Trampı daha çox qaralamaq kampaniyasına üstünlük verirlər. Açığı, elə respublikaçılar da həmin mövqedədirlər. Onlar da Klintonun həyatından daha çox danışırlar. Nəticədə, seçki kampaniyası namizədlərin bir-birini qaralama həngaməsinə çevrilib. Buyurun, məşhur “The Washington Post” qəzeti manşetə belə bir cümlə çıxarır: “Tramp nəinki donuzdur, hətta yırtıcıdır”!

Əcəba, Amerikada donuzlar, eşşəklər (demokratların rəmzi), fillər (respublikaçıların simvolu), yırtıcılar və sair heyvanlar dövlət başçılığına namizəd ola bilirlər? Özü də son məqama qədər həmin yerə iddialı olurlar? Burada çox qəribə bir gerçəklik var. Görünür, həm siyasi liderlikdə ölkədə bir kasadlıq vardır – normal insanlar sırasından prezident seçmək imkanı yoxdur, həm də cəmiyyətdə mənəvi mühit tamam korlanıb. Hətta KİV belə etiket qaydalarına əməl etmir. Baxın, bir müğənni televiziya ekranlarından milyonlarla insana əxlaqsız təkliflər edir, ona mane olmurlar, başqa halda qəzet prezidentliyə namizədi açıqca təhqir edir, ona da söz deyən yoxdur. Hamı D.Trampın qarşısını kəsməyə çalışır. Bunun üçün də bütün vasitələrdən istifadə edilir. Bütün bu iyrəncliklərin adını isə demokratiya qoyurlar.

Əsla belə deyildir. Bunlar rəsmi Vaşinqtonun xarici siyasətdə istifadə etdiyi metodlara bənzəyir. Onlar bütün vasitələrdən istifadə edib, kimlərisə qaralamağa, digər layiqsizləri isə başa çıxarmağa çalışırlar. Sözdə isə insan haqlarından, ədalətdən, demokratiyadan dəm vururlar.

İndi bütün dünya ABŞ-da gedən bu proseslərə baxır. Onlar görürlər ki, bu ölkə heç də demokratiyanın beşiyi deyil. Orada dövlətin başına keçmək istəyən qüvvələr bir-birinə qarşı ən yaramaz üsuldan belə istifadə edir, başqalarının həyatlarına müdaxilə etməkdən çəkinmirlər. Onların hətta ailələrini belə dağıdırlar. Təsəvvür edin ki, bir çox qanunsuz intim olaylarında adları hallanan D.Tramp, yaxud H.Klinton ABŞ-ın prezidenti olacaq. Hansı nümunə ilə? Onlara baxan gənc amerikalı hansı əxlaq sahibi ola bilər? Bu suallara cavab tapmaq çox çətindir.

Bunlar bir yana dursun, heç seçkinin müşahidə edilməsi məsələsində belə Amerika beynəlxalq qaydalara tam əməl etmir. Məsələn, ATƏT-in seçki müşahidəçilərini Texas ştatında seçki qutusuna yaxın buraxmamışdılar. Onlara xəbərdarlıq edilibmiş ki, 30 metrdən yaxına getsələr, cinayət işi açılacaq. Səbəbi isə çox sadə olub – “biz belə istəyirik, siz başqa cür fikirləşə bilərsiniz”!

Belə çıxır ki, məsələ Amerikada kimin prezident seçilməsində deyil. Bu ölkədə demokratiya qaydaları kobud surətdə pozulur. Hakimiyyət uğrunda mübarizədə istədikləri vasitələrdən yararlanırlar. Bir-birilərinə böhtan atırlar. Sübut etməyə çalışırlar ki, rəqib çox keyfiyyətsiz adamdır, hətta “heyvandır”. Ancaq birdən həmin “heyvan” dövlətin başına keçir. Onda seçici, görəsən, ona necə baxır – adam kimi, yoxsa...?

Başqa tərəfdən, belə görünür ki, ABŞ-da seçki qanunvericiliyində ciddi dəyişikliklərə ehtiyac yaranıb. Müasir dövrün tələblərinə zidd olan müddəalar çoxdur. Onların dəyişməsinə olan ehtiyacdan hər kəs danışır, lakin real addım atılmır.

Nəhayət, Amerika siyasi mühiti üçün daha vacib olan bir çatışmazlıq da özünü göstərməkdədir. Məsələ ondan ibarətdir ki, D.Tramp və H.Klintonun prezident olmaq üçün apardıqları mübarizə göstərir ki, ABŞ siyasi mühiti əsl lider yetişdirə bilmir. Meydanda olanlardan vətəndaşlar bezib. Onlar simaların dəyişməsini istəyirlər. Ancaq D.Trampın timsalında isteblişment sübut edir ki, məhdud dairədən kənarda olanlar “dəlidirlər”! Bu, cəmiyyətin tarixi paradoksu, tənəzzülün başlanğıcıdır!

Newtimes.az

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

AMB: Ötən il ixracın 25,9 milyard dolları neft-qaz sektorunun payına düşüb

Premyer Liqa: “Sumqayıt” – “Araz-Naxçıvan” oyununun hakimləri bəlli olub

Milli Məclis 21 məsələnin müzakirəsinə başlayıb

Qəbələdə torpağın qanunsuz zəbtinin qarşısı alınıb

Mərkəzi Bank: Ötən il Azərbaycandan xaricə 3 milyard dollardan çox pul köçürülüb

Cabbar Qaryağdıoğluna həsr olunmuş “Xalqın mədəni sərvəti” layihəsi davam edir

“Böyük Dəbilqə”: Azərbaycanın 3 cüdoçusu mübarizəyə başlayır

Ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına olan birbaşa xarici investisiyaların həcmi açıqlanıb

Tanınmış arxeoloq Tufan Axundov vəfat edib

“Anev-2024 Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” ilinin açılış mərasimi keçirilib

Ötən il cari əməliyyatlar hesabının profisiti 8,3 milyard ABŞ dolları olub

Madaqaskarda qasırğa 14 nəfərin həyatına son qoyub

Kişi voleybolçuların Yüksək Liqasında növbəti oyun keçiriləcək

AMEA Naxçıvan bölməsinin Rəyasət Heyətinin iclası keçirilib

Premyer Liqa: “Qarabağ” üçün çempionluq oyunu, “Neftçi” autsayderə qarşı

Cənubi Afrikada avtobus qəzası nəticəsində 45 nəfər ölüb

Ombudsman 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar bəyanat yayıb

Azərbaycanda ilk sosial televiziya fəaliyyətə başlayacaq

Xırdalanda əl qumbaraları və partladıcılar tapılıb VİDEO

Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb

Ötən gün təhvil götürülən silah-sursatın sayı açıqlanıb

Sabirabadda yol qəzası olub, iki nəfər xəsarət alıb

DİN: Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 42 nəfər saxlanılıb

Şirvanda saxlanılan şəxsdən 4 kiloqram narkotik vasitə götürülüb

Azərbaycan neftinin qiyməti 89 dolları ötüb

Çinin internet şirkətləri iki ayda 35 milyard dollara yaxın gəlir əldə edib

Bakının bir sıra yollarında sıxlıq müşahidə olunur - SİYAHI

Füzuli sakini: Gözəl günlərimiz bundan sonra daha çox olacaq

Qazaxda narkotik satmaqda şübhəli bilinən şəxs saxlanılıb

Keçmiş məcburi köçkün: Düşünürəm ki, artıq bütün şəhidlərimizin ruhu şaddır

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb

ABŞ Baltimordakı körpünün bərpasına 60 milyon dollar ayırıb

Tədqiqat: 7 saatdan az yuxu yüksək təzyiq riskini artırır

Alimlər virusların insandan heyvana daha çox keçdiyini ortaya çıxarıblar

İsveç arxeoloqları XII əsrə aid gümüş sikkələr aşkarlayıblar

Finlandiyada etiraz nümayişləri Pasxa bayramından sonra davam edəcək

Vyetnamlı məktəbli dünyada SAT üzrə ən yaxşı nəticə göstərib

Bir ay tam yuxu alan insanlar özlərini 6 yaş cavan hiss edirlər - Araşdırma

Brüsseldə zorakılıq halları nəzarətdən çıxır

Azərbaycan Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının “Yaz toplantıları” konfransında təmsil olunub

Türkiyə 10 illik fasilədən sonra Liviyaya uçuşları bərpa edib

Uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə oturaq həyat tərzi damar sərtliyini artıra bilər

Çinin “Phoenix” telekanalı Azərbaycana həsr olunmuş xüsusi veriliş yayımlayıb VİDEO

Pentaqon: Rusiya ABŞ-ın terror aktı ilə bağlı xəbərdarlığına məhəl qoymayıb

Parisdə Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimi ləğv edilə bilər

XİN: Macarıstan terrorizmi hər zaman qınayacaq

“Crocus City Hall”dakı terror aktında şübhəli bilinən daha bir nəfər saxlanılıb

Hikmət Hacıyev: COP29 Azərbaycanın qətiyyətini, diplomatik və siyasi cəsarətini nümayiş etdirir VİDEO

Gürcüstanın Bakuriani bölgəsində baş verən qar uçqunu nəticəsində bir nəfər itkin düşüb

Göyçayda yol qəzası baş verib, xəsarət alanlar var VİDEO

Premyerası Bakıda keçirilmiş “Kalina krasnaya” filmi 50 yaşını qeyd edir

Gəncədə yaşayış binasında yanğın baş verib VİDEO

Netanyahu HƏMAS-ın “strateji aktivlərinə” həbs qoyulduğunu açıqlayıb

ABŞ Konqresinin nümayəndə heyəti Ankarada “F-16” tədarükü mövzusunu müzakirə edəcək

Gürcüstanın Baş naziri ölkə müsəlmanları üçün iftar süfrəsi təşkil edib

BMT: Konqonun şərqindəki döyüşlər 6 milyona yaxın insanın evlərini tərk etməsinə səbəb olub

Naxçıvandan Qarabağa yollanan şəhid ailələri Füzuli rayonunda olublar

“Crocus City Hall”da terror aktı törədilən yerdə sübutların yoxlanılması başa çatdırılıb

“Azərişıq” Göyçayda yenidənqurma işlərini davam etdirir

Səfir Leyla Abdullayeva Fransanın nüfuzlu universitetində Azərbaycanın enerji siyasətindən danışıb VİDEO

Lavrov: Ermənistandakı vəziyyət nikbinlik yaratmır

Növbəti aqrar biznes festivalı Qubada təşkil olunub

Azərbaycan boksçuları Bakıdakı beynəlxalq turniri 21 medalla başa vurublar

Politoloq: Ermənistanın Gürcüstan ərazilərini işğal etməsi de-yure təsdiqlənib

Naxçıvanda sel sularından səmərəli istifadə təmin edilib

Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub

İtaliya İsraili Rəfahda hərbi əməliyyat keçirməməyə çağırıb

“Morgenland” Odlar Yurdu ilə görüşür” - Azərbaycan və Almaniya musiqiçilərinin birgə layihəsi təqdim olunub

Nazir: “SİMA İmza” tətbiqinin xarici ölkələrə ixracı üçün danışıqlar aparılır

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumunun iclasında Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin müraciəti əsasında konstitusiya işinə baxılıb

Taha Ayhan: Məqsədimiz Şuşanın azad olunma hekayəsini bütün dünyaya çatdırmaqdır

Nyu-Yorkun mərkəzində avtomobil sürmək üçün rüsum ödəniləcək

Fərid Qayıbov: İl ərzində Şuşada gənclər üçün müxtəlif tədbirlər keçiriləcək

Roma Papasının səhhəti yaxşılaşıb

Elektron Təhlükəsizlik Xidməti OIC-CERT kibertəhlükəsizlik təşkilatına üzv olub

Nazirlik: Taksilərin ağ və ya qırmızı olması ilə bağlı tələb yalnız iyulun 1-dən idxal edilən avtomobillərə şamil edilir

N.Paşinyan: Ermənistanda yalnız bir hökumət var və ikincisi ola bilməz

“Clarivate” şirkətinin nümayəndəsi seçilmiş jurnalların əməkdaşları üçün təlim keçəcək

Gəncə-Qazax bölgəsində yerləşən kolleclərdə monitorinqlər başlanıb

“Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024” beynəlxalq proqramının keçirilməsinə dair öhdəlik protokolu imzalanıb

Türkiyə Qəzzaya növbəti humanitar yardım gəmisi göndərib

Canını Vətənə fəda edənlər – Elçin Şükürov

Bağçalara müdir vəzifəsinə işə qəbulun test imtahanı mərhələsinin qaydaları açıqlanıb

Gürcüstanda doğulan uşaqların sayı 5 faiz azalıb

Mingəçevirdə yataqxana binasında yanğın olub, sakinlər təxliyə edilib

ABB Ağdaş filialını da yeniləyib

Naxçıvanda saxta zeytun yağları satış dövriyyəsindən kənarlaşdırılıb

“İnsanlıq əleyhinə cinayət: soyqırımı siyasəti, tarixi həqiqətlər və faktlar” mövzusunda konfrans keçirilib

Sərnişindaşıma ilə məşğul olan nəqliyyat vasitələrində AYNA-nın loqosu olacaq

Taksilərdə nağdsız ödəniş üçün pos-terminallar quraşdırılacaq

Taksi fənərləri ilə bağlı tələb müəyyənləşib

Qərbi Azərbaycan yallıları ilə bağlı kitabın təqdimatı olub

Akademik Əhəd Canəhmədov Niderlandda beynəlxalq tədbirdə elmi məruzə ilə çıxış edib

Azərbaycanla Misir arasında qida məhsullarının dövriyyəsini genişləndirmək məsələsi müzakirə olunub

Beynəlxalq turizm portalı Azərbaycanla bağlı yazı dərc edib

AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib

“Türk xalqları ədəbiyyatı” üç cilddə nəşrə hazırlanır

Buraxılış tarixi on beş ildən çox olan avtomobillər taksi kimi fəaliyyət göstərə bilməyəcəklər

Sumqayıtda yolların təmirinə başlanılıb VİDEO

Şokoladın həddindən artıq yeyilməsi baş ağrıları və qan təzyiqinin dəyişməsinə səbəb ola bilər