Tokio, 15 noyabr, AZƏRTAC

Filippinin paytaxtı Manilada keçirilən 31-ci ACEAN sammiti və Şərqi Asiya sammiti başa çatıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, sammitlərdən sonra Filippin Prezidenti Rodriqe Dutertenin mətbuat konfransı olub.

Xatırladaq ki, ACEAN-ın növbəti sammitinə təşkilata daxil olan 10 ölkənin rəhbərləri ilə yanaşı, bu qurumun tərəfdarı olan ABŞ, Rusiya, Çin, Yaponiya, Kanada, Hindistan və digər ölkələrin liderləri də qatılıblar.

Sammitin sonunda Filippin ACEAN-a sədrliyi təntənəli şəkildə Sinqapura təhvil verib. Sinqapur bu vəzifəsinin icrasına 2018-ci il yanvarın 1-dən başlayacaq. Bununla yanaşı, Bruneyin xarici işlər və ticarət naziri Lim Cok Hoy ACEAN-ın növbəti baş katibi vəzifəsini tutub. Yeni baş katibin də gələn il yanvarın 1-dən vəzifəsinin icrasına başlayacağı gözlənilir. ACEAN-ın baş katibi təşkilatın sammiti zamanı təyin edilir və onun səlahiyyət müddəti 5 ilə bərabərdir.

Şərqi Asiya sammiti isə 2005-ci ildə təsis edilib və Asiya-Sakit okean ölkələri liderlərinin forumu olaraq ümumi maraq kəsb edən strateji, siyasi, iqtisadi məsələlərin dialoq yolu ilə həllini nəzərdə tutur. Həmin görüş də ildə bir dəfə ACEAN sammiti ilə birlikdə keçirilir. Hazırda bu quruma 18 ölkə - ACEAN üzvü olan ölkələr və Rusiya, Avstraliya, Hindistan, Çin, Koreya Respublikası, Yeni Zelandiya, ABŞ və Yaponiya daxildir.

Sammitin yekunu olaraq, ACEAN üçün xüsusi əhəmiyyətə malik olan işçi miqrantların hüquqlarının qorunması barədə razılaşmanın imzalanması yüksək qiymətləndirilir. Sənəd, əsasən işçi miqrantlara onların cinsindən və milliyyətindən, ailə üçün viza hüququndan asılı olmayaraq ədalətli münasibətin göstərilməsini, müxtəlif təzyiqlərdən qorunmasını və pasportların götürülməsinin yolverilməz olduğunu özündə əks etdirir. ACEAN-ın digər razılaşmaları kimi, bu sənəd də icra üçün məcburi deyil və assosiasiyanın üzvü olan hər bir ölkənin milli qanunvericiliyindən asılıdır. Filippinin əmək nazirinin sözlərinə görə, həmin razılaşma regionda işçi miqrantların, o cümlədən Sinqapurda və Malayziyada çalışan 200 mindən artıq filippinlinin vəziyyətini yaxşılaşdıra bilər.

Sammitin daha bir vacib yekunu kimi, ACEAN ilə Çin arasında Cənub Çin dənizində qaydalar Kodeksinin qəbulu ilə bağlı danışıqlara start verilməsi hesab edilir. Çin və ACEAN ölkələri 2012-ci ildə Cənub Çin dənizində beynəlxalq siyasətlə bağlı bəyannaməni imzalayıblar. Həmin sənəd bütün iştirakçı ölkələr tərəfindən birlikdə ümumi Kodeksin yaradılmasını nəzərdə tutur. Cari ilin avqustunda ACEAN və Çin xarici işlər nazirlərinin görüşü zamanı Cənub Çin dənizində qaydalarla bağlı ümumi Kodeksin çərçivə layihəsi bəyənilib.

Sammitdə iştirak edən Çinin Dövlət Şurasının Baş naziri Li Keçyan ümid etdiyini bildirib ki, Kodeks regionda sabitləşdirici amil rolunu oynaya biləcək.

Filippin XİN-in mətbuat katibi Robesper Bolivar da hələ öncədən danışıqların 2018-ci ildə başlayacağını demişdi. Prezident Rodriqo Duterte isə bəyan edib ki, Çin Cənub Çin dənizi üzərində dəniz yollarını və hava məkanının azad və maneəsiz olacağına razılıq verib. R.Duterte, həmçinin bəyan edib ki, heç bir ölkə Cənub Çin dənizində müharibəyə yol verə bilməz və Filippin üçün Çin ilə dostluq əlaqələri prioritet təşkil edir.

Sammitin gündəliyinə daxil edilən məsələlər içərisində təhlükəsizlik də önəmli yer tutub. Bu mövzu əsasən Şərqi Asiya sammiti çərçivəsində müzakirə olunub.

Forumda iştirak məqsədilə Filippinə səfər müddətini uzadacağını deyən ABŞ Prezidenti Donald Tramp onun başlamasını gözləmədən Manilanı tərk edib. ABŞ-ı forumda dövlət katibi Reks Tillerson təmsil edib. Buna səbəb kimi, sammit çərçivəsində görüşlərin cədvəldə nəzərdə tutulduğundan gec təşkili göstərilir.

Prezident R.Duterte mətbuat konfransı zamanı bildirib ki, görüşün əsas hissəsi terrorizm məsələsinin müzakirəsinə həsr edilib. Filippin liderinin sözlərinə görə, ACEAN liderləri və dialoq üzrə tərəfdaşlar, o cümlədən Çin və ABŞ terrorçu qruplarla mübarizə məqsədilə əlbir fəaliyyətə üstünlük vermək barədə razılığa gəliblər. R.Duterte, həmçinin bildirib ki, bütün ölkələrin liderləri Şimali Koreyanın nüvə sınaqları ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə ediblər.

Filippin Prezidenti bəyan edib ki, Pxenyanın addımları qlobal faciəyə səbəb olarsa, Kim Çen In buna görə bütün məsuliyyətin onun üzərinə düşdüyünü dərk etməlidir. O, həmçinin bildirib ki, Şimali Koreyanın nüvə ambisiyalarından əl çəkməsi üçün ACEAN öz tərəfindən lazım olan bütün addımları atacaq.

Vüqar Ağayev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Tokio