ELM VƏ TƏHSİL
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin növbəti iclası keçirilib
Bakı, 31 yanvar, AZƏRTAC
Yanvarın 31-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda AMEA Rəyasət Heyətinin iclası keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, iclasda AMEA-nın prezidenti akademik Akif Əlizadə gündəlikdəki məsələləri diqqətə çatdırıb.
Akademik A.Əlizadə “Azərbaycan Respublikasının Nizami Gəncəvi adına Qızıl medalı” və AMEA-nın adlı mükafatları üzrə müsabiqələrlə bağlı məlumat verib. O, Nizami Gəncəvi adına Qızıl medalla təltif etmək səlahiyyətinin Prezident İlham Əliyevin 2014-cü il 27 iyun tarixli Fərmanına əsasən AMEA Rəyasət Heyətinə verildiyini xatırladıb. Adlı mükafatlar haqqında danışan akademik vurğulayıb ki, mükafatlara namizədlər AMEA-nın həqiqi və müxbir üzvləri, akademiyanın elmi bölmələri, elmi-tədqiqat və ali təhsil müəssisələrinin elmi şuraları, elmi cəmiyyətlər, nazirlik və dövlət komitələri yanında fəaliyyət göstərən elmi-texniki şuralar tərəfindən irəli sürülə bilər.
İclasda “Azərbaycan Respublikasının Nizami Gəncəvi adına Qızıl medalı” və AMEA-nın adlı mükafatları üzrə 2018-ci il üçün müsabiqələrin elan edilməsi haqqında qərarlar qəbul edilib. Bildirilib ki, Ekspert Komissiyasına namizədlərin təqdimatları martın 1-dək göndərilməlidir.
Sonra AMEA Biologiya və Tibb Elmləri Bölməsinin (BTEB) hesabatı dinlənilib.
Bölmənin 2017-ci ildəki elmi və elmi-təşkilati fəaliyyəti barədə məruzə edən BTEB-in akademik-katibi akademik Əhliman Əmiraslanov bildirib ki, bölmənin fəaliyyəti Prezident İlham Əliyevin fərman və sərəncamları, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, dövlət proqramları, milli strategiyalar, AMEA-nın ümumi yığıncağı və Rəyasət Heyətinin qərarları, akademiya prezidentinin sərəncamları əsasında qurulub.
Məruzədə həyata keçirilən tədqiqat işlərinin biomüxtəlifliyin, torpaq və su ehtiyatlarının tədqiqi, bərpası, mühafizəsi, səmərəli istifadəsi və məlumat bazalarının yaradılması, bioloji proseslərin molekulyar-genetik və fiziki-kimyəvi əsasları, genom və proteom tədqiqatları, yeni biotexnologiyaların fundamental əsaslarının işlənib hazırlanması, insan xəstəliklərinin fizioloji və molekulyar-genetik əsaslarının tədqiqi, yeni diaqnostika və müalicə üsullarının, dərman preparatlarının işlənib hazırlanması və reproduktiv təbabətdə yüksək texnologiyaların və kök hüceyrələrinin tətbiqi istiqamətlərində aparıldığı qeyd olunub.
Ə.Əmiraslanov bölmə institutlarında müxtəlif istiqamətlər üzrə 18 problem, 92 mövzu, 245 iş və 468 mərhələni əhatə edən tədqiqatların aparıldığını söyləyib. Qeyd edilib ki, bunlardan 6 iş və 468 mərhələ tamamlanıb. Bölmədənkənar tibb müəssisələri tərəfindən 32 problem, 137 mövzu, 291 iş və 615 mərhələ üzrə tədqiqatlar həyata keçirilib, onlardan 48 iş və 211 mərhələ tamamlanıb. 2017-ci ildə aqrar elm və təhsil müəssisələrində 27 problem, 101 mövzu, 210 iş və 293 mərhələ üzrə tədqiqat işləri davam etdirilib.
Akademik diqqətə çatdırıb ki, ötən il BTEB institutlarında 1.089, Səhiyyə Nazirliyinin elmi-tədqiqat institutları və Azərbaycan Tibb Universitetində 2.753, aqrar sahə institutları və Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində isə ümumilikdə 1.496 elmi əsər dərc olunub. BTEB-in alimlərinin iştirakı ilə 11 dərslik hazırlanıb. Ümumilikdə xaricdə 317-si impakt faktorlu jurnallarda olmaqla, 950 məqalə dərc edilib.
Hesabat dövründə ilk dəfə Genetik Ehtiyatlar İnstitutunda “Azərbaycan gülöyşəsi” nar sortunun genomunun tam oxunması və altı orqanı üzrə transkriptom analizin həyata keçirildiyini deyən akademik-katib nar genomunda 5.485 gen ailəsinə daxil olan 51.160 genin müəyyənləşdirildiyini bildirib.
Botanika İnstitutunun alimləri tərəfindən Qafqaz və Azərbaycan florasına aid yeni aşkarlanan bitki növlərindən bəhs edən akademik Ə.Əmiraslanov digər mühüm nəticələr barədə də məlumat verib. Bildirilib ki, “Myosotis schistosa A.P.Khokhr” və “Adonis persica Boiss” adlanan iki bitki və Azərbaycanda şabalıd ağacından elm üçün yeni patogen göbələk növü, o cümlədən Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda Azərbaycanda üzüm bitkisi üzərində aparılan tədqiqatlar nəticəsində elm üçün dörd yeni genotip aşkarlanıb. Bitkilərdən TiO2 əsaslı günəş batareyaları hazırlanaraq elektrik cərəyanı əldə edilib.
Genetik Ehtiyatlar İnstitutu ilə Milli Aviasiya Akademiyasının birgə tədqiqatının nəticəsi olan “Kənd təsərrüfatı bitkilərinin toxumlarının səpinqabağı ozonlaşdırılması üsulu” adlanan ixtira bir neçə inzibati rayonun təsərrüfatlarında və “Azərsun Holdinq” şirkətində tətbiq olunub.
Ötən il elm və təhsilin inteqrasiyası istiqamətində görülən tədbirlərdən danışan akademik qeyd edib ki, BTEB-in alimləri respublikanın bir sıra ali təhsil müəssisələrində elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olaraq yüksəkixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanmasında iştirak ediblər.
Bölmə institutlarının müxtəlif respublika və beynəlxalq qrant layihələrində iştirak etdiyini xatırladan akademik Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu və bəzi xarici fondlar tərəfindən maliyyələşdirilən 37 layihə əsasında tədqiqatların aparıldığını söyləyib.
Tədbirdə bölmənin kadr hazırlığı sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq və qrant proqramlarından da danışılıb. Alimlərin tanınmış xarici universitetlərdə tədqiqat aparmaqla yeni metodikalara yiyələndiklərini vurğulayan Ə.Əmiraslanov dörd əməkdaşın xaricdə doktorantura təhsili aldığını, bölmənin 34 əməkdaşının xarici elm mərkəzlərində təcrübə keçdiyini bildirib. Akademik, eyni zamanda, 120-dən çox xarici alimin bölmə institutlarında aparılan tədqiqatlarla tanış olduğunu söyləyib.
Qeyd olunub ki, bölmənin institutlarında beynəlxalq əlaqələr daha çox birgə elmi-tədqiqat işləri və layihələrin həyata keçirilməsi, tədbirlərin və beynəlxalq ekspedisiyaların təşkili, eləcə də nüfuzlu jurnallarda həmmüəllifli elmi məqalələrin çapına yönəldilib. Türkiyə, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Avstraliya, Rusiya, Ukrayna, Qazaxıstan, Gürcüstan və Misirin tanınmış universitetləri, elmi-tədqiqat müəssisələri, eləcə də müxtəlif ölkələrin nəbatat bağları ilə elmi əlaqələr qurulub.
Akademik-katib Botanika İnstitutunda biomüxtəliflik və iqlim dəyişmələri, meşə mikologiyası və patologiyası laboratoriyalarının, Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda dünyanın aparıcı alimlərinin rəhbərliyi ilə Kompüter struktur biologiyası, Molekulyar biotexnologiya, Molekulyar biomühəndislik, proteomiks, bionanotexnologiya beynəlxalq laboratoriyalarının fəaliyyəti barədə məlumat verib.
Qeyd edək ki, hesabat ilində bölmə üzrə Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən akademik Əhliman Əmiraslanov “Şərəf” və akademik Qərib Məmmədov “Şöhrət” ordenləri, AMEA-nın müxbir üzvləri Novruz Quliyev və Əlişir Musayev “Tərəqqi” medalı ilə mükafatlandırılıblar. AMEA-nın müxbir üzvü Sudeyif İmamverdiyev Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb.
Məruzə dinlənildikdən sonra təsdiqlənib, mühüm nəticələr bəyənilərək AMEA-nın illik hesabatına daxil edilib.
Rəyasət Heyəti tərəfindən AMEA-nın müxbir üzvü İlham Şahmuradovun 60 illik yubileyinin qeyd edilməsi, AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun direktoru vəzifəsinə seçkilərin keçirilməsi barədə qərarlar qəbul olunub.