Bakı, 23 iyun, AZƏRTAC

Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğu qədim köklərə malikdir. Əsrlərboyu torpaqlarımızda müxtəlif dövlətlər, hər bir dövlətin isə öz idarəçilik ənənələri olub. İlk dəfə kadrlar sistemli şəkildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində hazırlanıb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin erkən süqutu bu prosesin inkişafını ləngitməyib. Sovet dövründə isə dövlət qulluğu sistemi ağır mərhələlərdən keçib. Ölkəmizdə dövlət qulluğu sahəsində islahatların həyata keçirilməsində ümummilli lider Heydər Əliyevin “Hüquqi islahatlar komissiyasının yaradılması haqqında” Sərəncamının (1996) və “Dövlət idarəetmə sistemində islahatlar aparılması üzrə dövlət komissiyasının yaradılması haqqında” Fərmanının (1998) müstəsna rolu olub.

Dövlət qulluğu sahəsində islahatlar iki istiqamətdə aparılırdı: bir tərəfdən dövlət aparatının təkmilləşdirilməsi, dövlətin məqsəd və funksiyalarını icra etməyə, iqtisadiyyatın səmərəliliyini artırmağa, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına yönəlmiş demokratik, dünyəvi dövlət quruluşuna müvafiq dövlət qulluğu institutunun yaradılması; digər tərəfdən müasir sosial-iqtisadi sahədə dövlət qulluğuna qoyulan tələblərə cavab verən peşəkar, səriştəli, işgüzar və mənəvi keyfiyyətlərə malik, geniş dünyagörüşlü, intellektual səviyyəli vətəndaşların dövlət qulluğuna cəlb edilməsi, dövlət qulluqçusunun sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına, onların məsuliyyətinin artırılması.

AZƏRTAC Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının “Dövlət qulluğu və kadr siyasəti” kafedrasının dosenti Murtəza Həsənovun “Azərbaycanın dövlət qulluğu sistemində islahatlar” sərlövhəli məqaləsini təqdim edir.

1969-cu ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katib seçilməsi ilə dövlət qulluğunun inkişafı başladı. Heydər Əliyevin bu sahədə ilk addımı dövlət idarəetmə sisteminin milliləşdirilməsi oldu. Ulu Öndər dövlət qulluğu sistemində azərbaycanlıları vəzifədə irəli çəkməklə yanaşı, mütəxəssis kadrların yetişdirilməsinə də xüsusi diqqət yetirib. Bu məqsədlə ali məktəblərdə yeni ixtisaslar açılıb, hər il 900-dən çox gənc Sovet İttifaqının ən qabaqcıl ali məktəblərinə göndərilib. Məhz həmin kadrlar müstəqilliyimizin bərpasından sonra ölkənin idarə edilməsinə öz töhfələrini verib.

1995-ci ildə müstəqil Azərbaycan Respublikasında Konstitusiya layihəsinin qəbul edilməsi müasir dövlət qulluğu sisteminin hüquqi bazasını yaradıb. 1998-ci il dekabrın 29-da Ümummilli Lider “Azərbaycan Respublikasında dövlət sistemində islahatlar aparılması üzrə dövlət komissiyasının yaradılması haqqında” Fərman imzaladı. Dövlət idarəetmə sistemində islahat, eyni zamanda, dövlət qulluğu islahatlarını da nəzərdə tuturdu.

Zaman keçdikcə bu sahədə xüsusi bir qanuna zərurət yarandı. Dövlət qulluğunu tənzimləyən əsas sənəd 2000-ci ilin iyulunda ümummilli lider Heydər Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi və təşəbbüsü ilə hazırlanıb qəbul edilmiş “Dövlət qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunudur. Qanunun qəbulu dövlət idarəçilik sistemində islahatların aparılması ilə bağlı idi.

“Dövlət qulluğu haqqında” Qanun qəbul edildikdən sonra respublikada demək olar ki, real həyata söykənən ən işlək qanun olub. Bu Qanundan irəli gələn onlarla normativ hüquqi akt qəbul olunub, o cümlədən dövlət başçısının fərman və sərəncamları ilə respublikada idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsinə xidmət edən yeni qurumlar yaradılıb, onların fəaliyyət prinsiplərini müəyyən edən əsasnamələr və qaydalar hazırlanıb təsdiq edilib. Qanuna ölkədə gedən quruculuq işləri, o cümlədən idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar qarşıya çıxan məsələlərin həlli üçün bir çox yeni müddəalar əlavə olunub. İndi cəsarətlə demək olar ki, bu sənəd artıq müasir dövr üçün yararlı, mükəmməl bir qanun kimi formalaşıb.

2003-cü ildə Prezident İlham Əliyevin dövlət başçısı seçilməsi əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş müasir dövlət qulluğu sisteminin uğurla inkişafına səbəb oldu.

İstər Azərbaycanda, istərsə də dünya ölkələrində dövlət qulluğu islahatlarının mərkəzi xəttini kadrlarla bağlı atılan addımlar tutur. İdarəçilik sisteminin səmərəli inkişafına kadr hazırlığı və rəqabətli mühitin yaradılması təsir göstərir. 2007-ci ildən dövlət qulluğuna qəbul müsabiqə vasitəsilə həyata keçirilir. 2016-cı ilə qədər bu prosesin təşkili və nəzarətini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət Qulluğu Məsələləri üzrə Komissiya həyata keçirsə də, 2016-cı ildən etibarən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə bu səlahiyyət Dövlət İmtahan Mərkəzinə verilib.

Azərbaycanda dövlət kadr siyasətinin həyata keçirilməsi zamanı dövlət qulluqçularının peşəkarlıq, bilik və bacarıq səviyyələri ilə yanaşı, onların etik davranış qaydaları da diqqətdə saxlanılır. Bu istiqamətdə konkret tədbirlərin həyata keçirilməsi dövlət qulluğunun daha səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. 2007-ci ilin mayın 31-də “Dövlət qulluqçularının etik davranış qaydaları haqqında” Qanun qəbul edilib. Bu sənəd dövlət qulluğunda çalışanların davranış prinsiplərini və qaydalarını müəyyənləşdirir.

Prezident İlham Əliyev 2011-ci il noyabrın 29-da “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə Sərəncam imzalayıb. Yeni inkişaf konsepsiyasının hazırlanması zərurətini Azərbaycanın hərtərəfli inkişaf potensialı meydana çıxarıb. Konsepsiyanın mahiyyəti əsasən innovasiyayönümlü iqtisadiyyatın yaradılmasını təmin etməkdən ibarətdir. Ümumilikdə, ictimai həyatın bütün sferalarında ciddi keyfiyyət dəyişikliklərinə nail olmaq qeyd etdiyimiz konsepsiyanın hədəfini təşkil edir. Bu konsepsiya ölkəmizin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasına dəlalət etməklə yanaşı, qarşıya qoyulan yeni məqsədlərə səmərəli şəkildə nail olmaq üçün dövlət idarəçiliyi sahəsində də ciddi keyfiyyət dəyişikliklərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.

Azərbaycanda dövlət qulluğu sistemində həyata keçirilən islahatlar bütövlükdə idarəetmə sahəsində bir sıra mühüm yeniliklərə imza atılmasını şərtləndirib. Bunlardan ən mühümləri kimi dövlət idarəçiliyi sahəsində fəaliyyətin nəticələrinin proqnozlaşdırılması, daha optimal nəticələrin əldə olunmasına hesablanmış tədbirlərin həyata keçirilməsi, insan resurslarından daha düzgün istifadə mexanizmlərinin işlənib hazırlanması və s. qeyd etmək mümkündür. Dövlət qulluğu sistemində fəaliyyətinin təşkili və həyata keçirilməsində müasir texnologiyalardan və innovasiyalardan maksimum istifadə məsələsi xüsusi diqqət mərkəzindədir. Belə ki, hazırkı mərhələdə ölkədə demək olar bütün dövlət idarəçiliyi orqanlarda elektron xidmətlərin göstərilməsinin təmin olunması üçün ardıcıl addımlar atılmaqdadır. Qeyd edək ki, Azərbaycan dövlət qulluğu sistemində innovativ məqam olan elektron xidmətlərin tətbiq olunması və genişlənməsi üçün müvafiq hüquqi əsas yaradılıb. Belə ki, 2011-ci ilin may ayının 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Dövlət orqanlarında elektron xidmətlər göstərilməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında” Sərəncamına əsasən dövlət orqanlarında elektron xidmətlərin göstərilməsinə start verilib və qısa zaman kəsiyində bu xidmətlərin göstərilməsi geniş vüsət alıb.

Azərbaycan Respublikasında “elektron hökumət”lə bağlı ideya ilkin olaraq “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya (2003- 2012-ci illər)” sənədində ifadə olunub. 2004-cü ildə Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi (indiki Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi) məhz bu mühüm strategiyanın həyata keçirilməsi üçün yaradıldı. Belə ki, nazirlik “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiyası”nın həyata keçirilməsi istiqamətində 2005-2008-ci illər və 2010-2012-ci illər üçün “Elektron Azərbaycan” Dövlət proqramlarını reallaşdırıb. Bu proqramlar informasiya cəmiyyətinin formalaşdırılması və elektron hökumət quruculuğu istiqamətində mühüm addım olmaqla, Azərbaycanda dövlət qulluğu sistemində innovasiyaların tətbiqi baxımından olduqca əhəmiyyətli idi.

Dövlət qulluğunun müasirləşdirilməsi, şəffaflığın artırılması və idarəetmədə yeni fəaliyyət üslubunun formalaşdırılması istiqamətində mühüm tədbirlərdən biri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 13 iyul tarixli Fərmanına əsasən Prezident yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin yaradılması oldu.

Dövlət Agentliyi fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasında “ASAN xidmət” və “ASAN Kommunal” mərkəzlərinin vahid şəkildə idarə edilməsini, xidmət mərkəzlərində fəaliyyət göstərən mərkəzi və ya yerli icra hakimiyyəti orqanlarının, büdcə təşkilatlarının, dövlətə məxsus olan hüquqi şəxslərin, o cümlədən dövlət adından yaradılan publik hüquqi şəxslərin əməkdaşlarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsini, nəzarət və qiymətləndirmənin aparılmasını, dövlət qurumlarının informasiya bazalarının qarşılıqlı inteqrasiyasını, elektron xidmətlərin təşkili prosesinin sürətləndirilməsini, bu sahədə idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır.

Dövlət Agentliyi dövlət qurumları tərəfindən həyata keçirilən xidmətlərin elektron formada təşkili və təkmilləşdirilməsi məqsədilə aşağıdakıları həyata keçirir:

• Dövlət qurumlarının malik olduqları informasiya sistemləri ilə tanış olmaq, göstərilən xidmətlərin elektron formada təşkili ilə bağlı aidiyyəti qurumlarla birgə tədbirlər görmək;

• Elektron xidmətlərin göstərilməsi üzrə texniki normaların, standartların və tələblərin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı təkliflər hazırlamaq;

• Dövlət qurumlarında elektron xidmətlərin təşkili və göstərilməsi, habelə dövlət qurumlarının informasiya sistemlərinin təşkili və fəaliyyəti üzrə qiymətləndirmələr aparmaq və nəticəsi barədə arayışlar, hesabatlar hazırlamaq;

• Elektron xidmətlərin göstərilməsi üzrə dövlət qurumlarına metodik və əməli köməklik göstərmək;

• Dövlət qurumlarının elektron xidmətləri barədə vətəndaşlardan daxil olan irad və təklifləri təhlil edərək aidiyyəti dövlət qurumlarına məlumat göndərmək.

Beləliklə, Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğu sistemində islahatların həyata keçirilməsi ciddi konseptual əsaslara söykənərək intensiv xarakter alıb. Azərbaycanda dövlət qulluğu sisteminin və dövlət idarəçiliyinin optimallaşdırılması üçün tədbirlər müəyyənləşdirilərkən ölkənin inkişaf xarakteri və cəmiyyət üzvlərinin gözləntiləri nəzərə alınır. Müasir mərhələdə dövlət qulluğu sistemində həyata keçirilən islahatların səciyyəvi xüsusiyyəti onların innovativ xarakterli olmasından ibarətdir. Dövlət qulluğu sistemində müşahidə olunan ilkin yenilik “dövlət qulluğu” anlayışına tamam yeni yanaşma tərzinin sərgilənməsi ilə bağlıdır. Azərbaycanda bütövlükdə səmərəli dövlət idarəçiliyinin tam oturuşması üçün dövlət qulluğu sistemində innovasiyaların tətbiqi məsələsinə xüsusi diqqət yetirilir. Hazırkı mərhələdə dövlət qulluğu sistemində innovasiyaların tətbiqi vətəndaş məmnunluğunun başlıca şərti kimi çıxış edir.