Bakı, 17 yanvar, Samirə Quliyeva, AZƏRTAC

Gömrük xidməti ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin keşiyində duran və nəticə etibarilə onun suverenliyinin qorunmasında fəal iştirak edən etibarlı qüvvədir. İqtisadi inkişafın dərinləşməsi, daxili bazarın yad təsirlərdən qorunması, beynəlxalq iqtisadi və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi, eləcə də dövlət büdcəsinin gəlir hissəsinin formalaşmasında gömrük xidmətinin rolu böyükdür. Azərbaycan gömrüyü tarixən zəngin inkişaf yolu keçib. Orta əsrlərə aid sənədlər sübut edir ki, Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrinin çox qədim tarixi var. Hələ IX əsrdə Azərbaycan ərazisində gömrük vergiləri tətbiq olunurdu. XVIII əsrin sonu - XIX əsrin əvvəllərinə kimi, yəni Azərbaycanın Çar Rusiyası tərəfindən işğalına qədər burada sərbəst vergi və gömrük siyasəti yeridilirdi. Azərbaycan Respublikasının gömrük sistemi ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilən siyasətə uyğun formalaşıb və inkişaf edərək çoxfunksiyalı kompleksə çevrilib. Bu gün Prezident İlham Əliyev Azərbaycan gömrüyünün öz qabaqcıl ənənələrinin daha da təkmilləşdirilməsini daim diqqət mərkəzində saxlayır və Azərbaycanda dünyanın ən təkmil gömrük sistemlərindən biri fəaliyyət göstərir.

1992-ci il yanvarın 30-da yaradılan Dövlət Gömrük Komitəsi müstəqil gömrük xidməti ölkəmizin təhlükəsizliyi istiqamətində mühüm rola malikdir. Ümummilli Liderin uzaqgörən siyasəti, gömrük sisteminin formalaşması üçün verdiyi dəyərli tövsiyələri və bu qurumun daha da modernləşməsinə yönələn iqtisadi siyasəti nəticəsində Azərbaycanda dünya standartlarına uyğun gömrük xidməti formalaşıb. Prezident İlham Əliyev gömrük sisteminin də bütün istiqamətlər üzrə daha da təkmilləşdirilməsi işini daim diqqət mərkəzində saxlayır. Bunun nəticəsidir ki, son illər Azərbaycan gömrük xidməti dinamik inkişaf edir və yeni, müasir layihələr həyata keçirməklə beynəlxalq standartlara cavab verən nümunəvi təşkilat kimi inamla irəliləyir. Azərbaycan gömrük xidməti öz fəaliyyətində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə xüsusi önəm verərək bu sahədə köklü islahatlar aparıb.

“Elektron növbə” layihəsi tətbiq edilir

Dövlət Gömrük Komitəsi gömrük-sərhəd keçid məntəqələrində sərnişinlərin və nəqliyyat vasitələrinin sürətli keçidini təmin etmək məqsədilə “E-növbə” layihəsi yüngül nəqliyyat vasitələrinin və sərnişinlərin gömrük buraxılış məntəqələrində sıxlıq problemi olmadan rahat şəkildə keçidi üçün yenilik tətbiq edib. Layihə daha rahat və sürətli keçid imkanı yaradır. Layihəyə əsasən, "Elektron növbə" (e-növbə); "Sürətli keçid" (Fast Track); "CİP xidmətləri" təklif olunur. Bunun üçün yalnız bir-iki dəqiqə vaxt sərf etmək lazım gəlir. İnternetə çıxışı olan istənilən məkandan və ya mobil telefon vasitəsilə Dövlət Gömrük Komitəsinin rəsmi internet səhifəsindəki “Elektron xidmətlər” bölməsindən “onlayn növbə” alt bölməsinə daxil olaraq “e-növbə” xidmətini seçmək lazımdır. Prosedur yerinə yetirildikdən sonra seçilən vaxtda gömrük-sərhəd keçid məntəqəsinin ərazisinə yaxın yerdə gözləmək, mobil telefona “qapıya gedin” SMS-i daxil olduqdan sonra buraxılış məntəqəsinə yaxınlaşmaq yetərlidir. Məntəqənin giriş qapısında quraşdırılmış elektron tabloda avtomobilin nömrəsi əks olunduqda vətəndaş canlı növbəyə durmadan növbədənkənar gömrük ərazisinə daxil ola bilir.

“Yaşıl dəhliz” ticarətin asanlaşdırılmasında “yaşıl işıq”dır

“Gömrük sistemində islahatların davam etdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Prezident İlham Əliyevin 2016-cı il 4 mart tarixli Sərəncamına əsasən, elektron gömrük xidmətlərinin daha da genişləndirilməsi, gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı tələb olunan sənədlərin və prosedurların sayının minimuma endirilməsi, malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük sərhədindən keçirilməsi üçün “Yaşıl dəhliz” və digər buraxılış sisteminin yaradılması istiqamətində ciddi tədbirlər görülüb. "Yaşıl dəhliz" buraxılış sisteminin məqsədi qanunvericiliyə riayət edən xarici ticarət iştirakçıları üçün daha əlverişli şərait yaratmaq, biznesin dövlət tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyini artırmaq, könüllü riayət mədəniyyətini formalaşdırmaq, risk qiymətləndirilməsi və gömrük auditi əsasında gömrük nəzarətini və rəsmiləşdirilməsini daha çevik və şəffaf həyata keçirməklə fiziki gömrük yoxlamalarını minimuma endirmək, ölkənin ixrac potensialını gücləndirmək, məmur-sahibkar münasibətlərini müasir idarəçilik prinsiplərinə uyğun olaraq inkişaf etdirmək və mövcud resurslardan daha optimal istifadəni təmin etməkdir.

“Yaşıl dəhliz”in tətbiqi ilə bağlı Fərmanın icrasına ötən il fevralın 1-dən başlanılıb və 530-dək xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçısına həm idxalda, həm ixracda bu status tanınıb və qısa müddətdə illik 8 milyard dollara yaxın ticarət dövriyyəsi həyata keçirilib. "Yaşıl dəhliz" buraxılış sistemindən daimi istifadə hüququnu əldə etməsi, həmin hüququn dayandırılması, ləğvi və bərpası qaydası" ticarət sahəsində yeni innovativ vasitələrin tətbiqini nəzərdə tutur. Ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması, sahibkarlıq fəaliyyətinin şəffaflaşdırılması sahəsində işlər görülüb, gömrük sahəsində geniş və sistemli islahatlar həyata keçirilib. Sistem beynəlxalq ticarətin asanlaşmasına, malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük rəsmiləşdirilməsinin və gömrük nəzarətinin daha çevik və şəffaf həyata keçirilməsinə, risk qiymətləndirilməsi əsasında gömrük nəzarəti formalarının tətbiqinə, ölkəmizin ixrac potensialının güclənməsinə səbəb olur. "Yaşıl dəhliz" buraxılış sistemi ilə bağlı yeni qaydanın tətbiqi şəffaflığın təmin olunması üçün bir nümunədir, bu sistem xarici ticarət iştirakçılarının bir sıra üstünlüklər əldə etməsinə şərait yaradır.

Gömrük Komitəsi büdcə gəlirlərinin formalaşmasında mühüm rol oynayır

2018-ci ilin ilkin proqnoz göstəriciləri ilə müqayisədə 2019-cu ildə gömrük ödənişlərindən faktiki olaraq 1 milyard 970 milyon əlavə vəsait toplanaraq dövlət büdcəsinə köçürülüb. Keçən il bir milyard, bu il 2 milyard manatadək vəsaitin dövlət büdcəsinə köçürülməsi təmin edilib, bu da iki dəfədən çoxdur. 2019-cu ilin büdcə proqnozu 3 milyard 702 milyon manat nəzərdə tutulmuşdu. Büdcənin icrası isə 4 milyard 408 milyon manat təşkil edib, dövlət büdcəsinə 706,6 milyon manat əlavə vəsait köçürülüb və icraya 119,1 faiz əməl olunub. 2019-cu il ərzində vergitutma bazası əvvəlki illərlə müqayisədə eyni səviyyədə qalıb. İdxal mallarına 50 faiz həcmində vergi imtiyazı verilib, ümumiyyətlə, güzəştlər tətbiq olunur. Azərbaycan Respublikasına idxal olunan mallara tətbiq edilən gömrük rüsumları üzrə azadolmanın həcmi 65 faiz, idxal olunan mallara tətbiq edilən əlavə dəyər vergisinin azadolmanın həcmi isə 35 faiz təşkil edib.

Prezident İlham Əliyev 2019-cu ilin yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə deyib: “Əminəm ki, bu il də gömrük sahəsində aparılan islahatlar davam etdiriləcək və bu, bizə imkan verəcək ki, biz yenə də plandan əlavə vəsait toplayaq və büdcəmizə daxil edək. Gömrük-keçid məntəqələri ilə bağlı verdiyim tapşırıqlar icra edilir. Hər bir gömrük-keçid məntəqəsi, hər bir hava limanı ölkəmizin giriş qapısıdır və hər gələn qonaq ilkin təəssüratı oradan əldə edir. Azərbaycan vətəndaşları da çox rahat keçməlidirlər və xarici qonaqlar da. Bizim sərhədlərimiz cinayətkarlar üçün, qaçaqmalçılar üçün bağlı olmalıdır, ancaq dostlarımız üçün açıq olmalıdır. Ona görə burada bu tarazlığı təmin etmək üçün daha da fəal işləmək lazımdır”.

Qaçaqmalçılıqla bağlı gömrük hüquqpozmalarına qarşı mübarizə genişləndirilib

Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin keşiyində duran gömrük orqanlarının ən ümdə vəzifələrindən biri də milli-mənəvi dəyərləri qorumaq, arxeoloji, tarixi və mədəni sərvətlərin qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkədən çıxarılması hallarının qarşısını almaqdır. Azərbaycan Gömrük Xidməti hüquqpozmalara qarşı mübarizədə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının imkanlarından istifadəyə xüsusi önəm verərək bu sahədə köklü islahatlar aparıb. Qaçaqmalçılıq və digər hüquqpozmalara qarşı mübarizə istiqamətində hədəflərin müəyyənləşdirilməsi işi təkmilləşdirilib, müvafiq mərkəz istifadəyə verilib və müasir texniki vasitələrlə və proqramlarla təmin edilib. Təkcə ötən il 13 min 443 hüquqpozma faktı aşkarlanıb ki, onlardan 866-sı cinayət xarakterli olub. Faktların əksəriyyətini narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi ilə məşğul olanlar təşkil edib. Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən 2 tondan çox narkotik vasitə aşkarlanaraq dövriyyədən çıxarılıb. 2019-cu ildə qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilərkən tutulan malların ümumi dəyəri 300 milyon dollardan çox olub.

“E-gömrük” xidmətlərinin tətbiqi ticarəti asanlaşdırır

Elektron gömrük xidmətlərindən biri və DGK-da yaradılan vahid “SMS-məlumatlandırma” sistemidir. Sistem əsasən sahibkarlara idxal zamanı yük gömrük ərazisindən çıxdıqda və təyinat nöqtəsinə çatdıqda SMS vasitəsilə bildiriş göndərilir. Təkmilləşdirmə işləri aparıldıqdan sonra yüklərin sənədləşdirilməsi, ödəniləcək gömrük rüsumu ilə bağlı da SMS-lə məlumat verilir.

E-gömrük xidmətlərinin tətbiqi ticarətin asanlaşdırılması ilə yanaşı, həmçinin təhlükəsizliyin də daha rahat təmin edilməsinə səbəb olur. Belə ki, GPS sistemindən istifadə başqa ölkələrin gömrük orqanları ilə qarşılıqlı informasiya mübadiləsi, “Hədəf” mərkəzinin fəaliyyəti, yaradılan mobil qruplar, həmçinin reallaşdırılması planlaşdırılan sürətli poçt göndərişləri ilə bağlı layihə də ölkəyə gətirilən malların qanunvericiliyə uyğunluğunu təmin edəcək.

İnanırıq ki, gələcəkdə də gömrük xidməti iqtisadi inkişafa təkan verməklə, ölkənin iqtisadi qüdrətinin artırılmasında, əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasi kursun reallaşmasında mühüm rol oynayacaq, gömrük əməkdaşları bu vəzifələrin reallığa çevrilməsinin təminatçısı olacaq. Ölkəmizdə müasir tələblərə cavab verən gömrük sisteminin yaradılması işi dövlət və hökumət tərəfindən bu gün də dəstəklənir, gömrük sahəsində əldə olunan nailiyyətlər layiqincə dəyərləndirilir.

Yazı Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi birgə müsabiqəyə təqdim edilir.