İQTİSADİYYAT
Azərbaycanın yol infrastrukturu öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoymuşdur
Bakı, 22 fevral (AZƏRTAC). Ölkəmiz əsaslı yeniləşmə, sürətli inkişaf yolundadır. Son illər iqtisadiyyatın yüksək inkişaf tempinə görə Azərbaycan regionun lider dövlətinə çevrilmişdir. Əldə olunan möhtəşəm nailiyyətlərin, xüsusən də uğurlu iqtisadiyyatın təməlində ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin uzaqgörənliklə işləyib hazırladığı və mərhələ-mərhələ reallaşdırdığı ümumi inkişaf konsepsiyası dayanır.
Hər bir dövlətin iqtisadi potensialı, gücü və qüdrəti onun malik olduğu nəqliyyat-kommunikasiya kompleksini inkişaf səviyyəsi ilə ölçülür. Bu reallığı yüksək qiymətləndirən ümummilli liderimiz digər sahələrlə paralel olaraq nəqliyyat sisteminin inkişafına da xüsusi diqqət və qayğı göstərirdi.
Ümummilli lider Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra bütün sahələrdə olduğu kimi, nəqliyyat sahəsində də geniş islahatlar aparıldı. Bunun ən bariz nümunəsi 1998-ci il avqustun 5-də Nəqliyyat Nazirliyinin təsis edilməsi, 2003-cü il iyunun 23-də isə nazirliyin tərkibində “Yolnəqliyyatservis” Departamenti Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin yaradılması və fəaliyyətinin təmin edilməsi olmuşdur.
Ulu öndərin siyasi xəttinin layiqli davamçısı dövlətimizin başçısı İlham Əliyev 2003-cü ildə Prezident seçildikdən sonra nəqliyyat sahəsində ardıcıl və sistemli tədbirlər həyata keçirilməyə başlanıldı. Dövlətimizin başçısının 2007-ci il 22 fevral tarixli Sərəncamı ilə Nəqliyyat Nazirliyi “Yolnəqliyyatservis” Departamenti Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin təşkilati-hüquqi forması dəyişdirilərək, nazirliyin tabeliyində “Azəryolservis” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması ölkənin yol infrastrukturunun öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyması istiqamətində mühüm addım oldu.
Bu gün inamla deyə bilərik ki, Prezident İlham Əliyev tərəfindən xüsusi diqqət və qayğı yol-nəqliyyat sektorunun dinamik inkişafı üçün böyük imkanlar yaratmışdır. Dövlətimizin başçısının respublikamıza rəhbərlik etdiyi illər ərzində bu sahədə baş vermiş dəyişikliklərlə yanaşı, böyük nailiyyətlər də əldə olunmuşdur.
Ölkənin ümumi istifadədə olan 18 min 986 kilometr avtomobil yolunun 17 min 513 kilometrinə məhz “Azəryolservis” ASC tərəfindən xidmət göstərilir. Onun 4 min 366 kilometri respublika, 13 min 147 kilometri yerli əhəmiyyətlidir. Bakı şəhəri ərazisində olan yollar, prospektlər və küçələrin ümumi uzunluğu isə 1525 kilometr təşkil edir.
Reallaşdırılan layihələrin həyata keçirilməsində müasir texnikalardan istifadə də mühüm amillərdəndir. Bu məqsədlə ASC tərəfindən son 9 ildə avtomobil yollarının tikintisində və təmirində istifadə üçün 2928 müxtəlif təyinatlı nəqliyyat vasitəsi, yol tikinti maşınları, avadanlıq və qurğular alınmışdır. Eyni zamanda, ümumi gücü saatda 2120 tondan çox olan 32 asfalt-beton zavod istifadəyə verilmişdir. Təsadüfi deyildir ki, 2003-2012-ci illər ərzində respublikada tikilən, yenidən qurulan və təmir olunan yolların uzunluğu 6 min 845 kilometrdən artıq olmuşdur. Bu müddətdə ümumi uzunluğu 19 min 172 paqonmetr olan 178-ə yaxın körpü tikilərək istifadəyə verilmişdir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, 2003-cü ilədək olan son 100 il ərzində respublikanın avtomobil yollarında tikilmiş körpülərin ümumi uzunluğu 40,2 kilometr olmuşdur.
Son illər respublika və yerli əhəmiyyətli yollarda da böyük həcmli təmir-tikinti işləri görülmüş, hətta uzaq dağ kəndlərinə müasir yollar çəkilmişdir. Demək olar ki, ölkənin bütün regionlarını və yaşayış məntəqələrini birləşdirən yolların rahatlığı üçün konkret tədbirlər həyata keçirilmişdir.
Biləsuvar-İran sərhədi, Lənkəran-Lerik, Masallı-Yardımlı, Gəncə-Daşkəsən-Xoşbulaq, Quba-İspik-Xınalıq, Şamaxı-Pirqulu, Tovuz-Əlibəyli, Şəmkir-Gədəbəy, İsmayıllı-Qəbələ, Xaldan-Mingəçevir, Ağdaş-Ləki, Quba-Qəçrəş-Qımılqazma, Qusar-Əniğ-Ləzə, Qazaxbəyli-Aşağı Salahlı, Yevlax-Xocalı-Laçın yolunun Yevlaxdan Bərdəyədək olan hissəsinin yenidən qurulması, İsmayıllı-Lahıc, Cəlilabad-Yardımlı, Bəhrəmtəpə-Biləsuvar, Şamaxı-Göylər çöl-Padar, Şəki-Qax, Ağstafa-Poylu, Quba-Qusar, Bərdə-İstisu yolunun Bərdə-Tərtər hissəsində tikinti işlərinin davam etdirilməsi dövlətin bu sahəyə diqqətinin bariz nümunəsidir.
Təməli ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş dünya əhəmiyyətli “İpək yolu” layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurlu addımlar atılmışdır. Həmin layihə “Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi”nin Azərbaycandan keçən hissəsi olmaqla, Avropa-Asiya və Yaxın Şərq ölkələri ilə, həmçinin respublika ərazisində nəqliyyat əlaqələrinin inkişafında mühüm rol oynayır. Artıq Bakıdan Gürcüstan sərhədinədək 513 kilometr məsafəni əhatə edən magistralın Bakı-Ələt hissəsinin yenidən inşa edilmiş 4-14-cü kilometrlik sahəsinin, Ələt-Hacıqabul, Hacıqabul-Kürdəmir, Kürdəmir dairəvi, Kürdəmir-Ucar, Ucar-Yevlax, Yevlax-Gəncə, Gəncə-Qazax, Qazax-Gürcüstan ilə dövlət sərhədi hissələrinin dövlətimizin başçısının iştirakı ilə açılışı olmuşdur. Hazırda yolun Bakı-Ələt, Gəncə dairəvi hissələri ilə yanaşı, Yevlax-Gəncə, Hacıqabul-Kürdəmir hissələrinin əlavə 2 hərəkət zolağı tikilməklə, 1-ci texniki dərəcəyə çatdırılması işləri davam etdirilir.
Bakını Rusiya dövlət sərhədi ilə birləşdirən avtomobil yolu hərəkətin intensiv olduğu magistrallardan biri sayılır. “Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi”nin tərkib hissəsi olan bu magistral Avropa və Asiya marşrutlarına daxil olmaqla, respublikanın şimal sərhədinə çıxışı təmin edir. Ümumi uzunluğu 208 kilometr olan magistralın artıq 6-16-cı kilometr hissəsi asfalt-beton , 16-134-cü kilometr hissəsi sement-beton örtüklü olmaqla yenidən qurulmuş, eyni zamanda, magistralın 28-45-ci (Sumqayıt dairəvi), 131-165-ci kilometrlik (Gəndov-Quba) hissələrinin, 11-ci və 16-cı kilometrlərində yol qovşaqlarının, Masazır dairəsində yol ötürücüsünün və Dəvəçi çayı üzərində uzunluğu 540 paqonmetr olan körpünün tikintisi işləri başa çatdırılmışdır. Gəndov-Samur-Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhədi hissəsinin (59,6 km) 4 zolaqlı hərəkət üçün yeni trassa üzrə tikintisi işləri hazırda davam etdirilir.
Şimal-Cənub və Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin Azərbaycan ərazisindən keçən hissələrinin əsasını təşkil edən Bakı-Quba Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhədi, Bakı-Ələt-Qazax-Gürcüstan sərhədi avtomobil yollarını əlaqələndirən və tranzit daşımaları üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edən H.Z.Tağıyev-Sahil avtomobil yolunun 2 zolaqlı olmaqla yenidən qurulmasına başlanılmışdır. Bu yol respublikanın cənub və qərb istiqamətlərindən gələn nəqliyyat vasitələrinin Bakı şəhərinə daxil olmadan Bakı-Rusiya Federasiyası dövlət sərhədi avtomobil yolunun 36-cı kilometrinə çıxışını təmin etməklə, hər iki istiqamətdə məsafəni 100 kilometrədək qısaldacaqdır.
Dövlətimizin başçısının sərəncamı ilə daha bir beynəlxalq əhəmiyyətli Ələt-Astara-İran İslam Respublikası ilə dövlət sərhədi (M-3) avtomobil yolu da yenidən qurulur. Paytaxtı İran sərhədi ilə birləşdirəcək bu magistralın 0-9-cu və 9-31-ci kilometrlik sahələri və Biləsuvar dairəvi adlanan 10,6 kilometrlik hissəsi Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə istismara verilmişdir. Hazırda magistralın Yenikənd-Salyan, Salyan-Şorsulu, Masallı-Astara hissələrinin, Salyan şəhərinin Çuxanlı kəndi ərazisində Kür çayı və Masallı-Lənkəran sahəsində Lənkəran çayı üzərindəki körpü keçidlərinin tikintisi işləri gedir.
Respublikanın yol şəbəkəsində mühüm rol oynayan və iri həcmli tikinti materialları yataqlarına məxsus regionda yük daşımalarında vacib əhəmiyyət daşıyan Hacıqabul-Bəhrəmtəpə-Mincivan-Ermənistan Respublikası ilə dövlət sərhədi avtomobil yolu ölkənin cənub və cənub-qərb ərazilərində nəqliyyatın inkişafında çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hazırda magistralın Hacıqabul-Bulaqlı, Bulaqlı-Bəhrəmtəpə hissələrində tikinti işləri davam etdirilir.
Zəngin təbii-coğrafi üstünlüklərə və turizmin inkişafı üçün müstəsna əhəmiyyətə malik regionda iqtisadiyyatın və ümumilikdə nəqliyyat sisteminin daha səmərəli işləməsinə imkan verən magistrallardan biri də Bakı-Şamaxı-Yevlax (M-4) avtomobil yoludur. Tikinti işləri çərçivəsində yolun 119 kilometri 2009-cu ilin noyabr ayında istismara verilmişdir. Hazırda yolun 15-45-ci kilometrlik sahəsinin əlavə 2 hərəkət zolağı tikilməklə, 1-ci texniki dərəcəyə çatdırılması və ümumi uzunluğu 144,8 kilometr təşkil edən Muğanlı-Yevlax hissəsinin inşası həyata keçirilir.
Bakıda nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi üzrə tədbirlər planının, Bakı şəhəri qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsinə dair Dövlət Proqramının icrası paytaxtın yol infrastrukturunda görülən işlərin sürətlə inkişaf etdirilməsinin bünövrəsini qoymuşdur. Məhz bunun nəticəsidir ki, bu sahədə qarşıya çıxan hər bir çətinlik dövlətimizin başçısı səviyyəsində həllini tapır. Zabrat-Balaxanı-Mehdiabad-Xırdalan-Binqədi, Zığ dairəsi-hava limanı, Böyük Şor - hava limanı, Azadlıq meydanı-Zığ dairəsi, Bakı dairəvi-1, Baki-Ələt yolunun 2-4-cü kilometri, şəhər şosesinin Sabunçu qovşağından Zabrat dairəsinədək olan hissəsi və digər prospekt və küçələrdə aparılan tikinti və yenidənqurma işləri artıq avtomobillərin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkətinə imkan yaratmışdır.
Paytaxtın yol infrastrukturunun yeniləşdirilməsi məqsədilə yeni yol qovşaqlarının, piyada keçidlərinin tikintisi işləri də uğurla davam etdirilmişdir. Dövlətimizin başçısının “Bakı şəhərində nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi üzrə 2006-2007-ci və 2008-2013-cü illər üzrə Tədbirlər Planının təsdiq edilməsi haqqında sərəncamları bu istiqamətdə çox mühüm addımdır. Buna uyğun olaraq, əsasən paytaxtda nəqliyyatın intensiv olduğu müxtəlif ərazilərdə yol qovşaqlarının və piyada keçidlərinin inşasına başlanılmış və ilk körpü 2006-cı ilin dekabr ayının 22-də istifadəyə verilmişdir. Tikintisinə 2006-cı ilin mart ayında başlanılmış və vaxtından 8 ay tez istismara verilən Tbilisi prospekti ilə Salamzadə küçəsinin kəsişməsindəki yol qovşağı isə bu ərazidə olan avtomobil tıxaclarının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
Ümumiyyətlə, Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi proqram çərçivəsində 2006-2011-ci illər ərzində 37-yə yaxın yol qovşağı müasir tələblər səviyyəsində inşa olunaraq istifadəyə verilmişdir.
Paytaxtın yol-nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi məqsədilə görülən silsilə tədbirlərin davamı olaraq hazırda Bilgəh-Novxanı-Sumqayıt, Buzovna-Mərdəkan-Qala, Qala-Şüvəlan-Pirallahı, Zabrat-Maştağa-Buzovna, Zabrat-Pirşağı, Zığ dairəsi-Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportu avtomobil yolundan Qala stansiyasına və “Sahil”ə gedən avtomobil yollarının, “Qələbə” meydanında, Ziya Bünyadov prospektinin Əbdül Vahab Salamzadə, Alı Mustafayev, Hüseynbala Əliyev, Əhməd Rəcəbli, Böyük Şor, Müzəffər Nərimanov küçələri ilə kəsişməsində müxtəlif səviyyəli yol qovşaqlarının, Babək prospektində, Müzəffər Nərimanov və 5-ci Köndələn küçələrinin Heydər Əliyev prospekti ilə kəsişməsində, Atatürk prospektində, Alı Mustafayev küçəsində, “3 mikrorayon bazarı”nın qarşısında piyada keçidlərinin tikintisi işləri sürətlə davam etdirilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, ötən müddətdə Bakı şəhərində tikilən və yenidən qurulan piyada keçidlərinin sayı 63-ə çatdırılmışdır. Avtomobillərin hərəkətinin intensiv olduğu ərazilərdə yeni salınan keçidlər piyadaların təhlükəsiz hərəkətinə şərait yaratmaqla yanaşı, gözoxşayan dizaynı, ən müasir avadanlıqla təchizat baxımından paytaxt üçün çox mühüm yenilikdir.
Həyata keçirilən layihələr sırasında respublikamız üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən, dünyanın 100 layihəsi siyahısına daxil edilmiş Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun tikinti layihəsi də vardır. Prezident İlham Əliyevin iradəsi ilə həyata keçirilən, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyəni birləşdirəcək dəmir yolu xətti layihəsinin nəzərdə tutulan vaxtda başa çatdırılması üçün tikinti işləri uğurla davam etdirilir.
Dəmir yolu layihəsinin Marabda-Kartsaxi hissəsində tikinti işlərini sürətləndirilməsi məqsədilə 2011-ci ilin iyulunda Gürcüstanda “Azəryolservis” ASC-nin filialı yaradılmışdır. İşlərin daha da səmərəliyini təmin etmək üçün layihə 4 mərhələ üzrə - Marabda-Tetritskaro, Tetritskaro-Tsalka, Tsalka-Axalıkalaki, Axalkalaki-Kartsaxi hissələrində aparılır. Ərazidə hökm sürən əlverişsiz hava şəraitinə baxmayaraq çətin təbii relyefdən, dağlıq və meşəlik ərazilərindən keçən yolun tikintisi tərtib olunmuş gərgin iş qrafikinə uyğun olaraq demək olar ki, bütün gün ərzində həyata keçirilir.
Azərbaycanın yol infrastrukturunun yenidən qurulması işləri bununla yekunlaşmır. Növbəti illərdə nəzərdə tutulan işlər daha böyükdür. Ölkənin yol sahəsinin işçilərini cari ildə Bakı şəhərində müxtəlif səviyyəli yol qovşaqlarının, piyada keçidlərinin tikintisi, qəsəbə və kənd əraziləri də daxil olmaqla yolların, prospektlərin və küçələrin təmiri, ümumi istifadədə olan ölkə əhəmiyyətli avtomobil yollarının reabilitasiyası və yenidən qurulması, yerli əhəmiyyətli yolların tikintisi, əsaslı təmiri, yeni körpülərin inşası üzrə mühüm vəzifələr gözləyir.
Ceyhun Rüstəmov
AZƏRTAC-ın müxbiri