SİYASƏT
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNİN PROFESSORU XƏQANİ MƏMMƏDOVUN ÇIXIŞI
Hörmətli mərasim iştirakçıları!
Xalqımızın ümummilli lideri, müstəqil dövlətimizin qurucusu Heydər Əliyev nəinki XX yüzilliyin II yarısının Azərbaycan tarixini yaratmışdır, o, həm də bu tarixi necə yazmağın istiqamətlərini müəyyən etmiş, onu obyektiv, doğru, düzgün, olduğu kimi yazmağı tədqiqatçılara tövsiyə etmişdir.
XX yüzilliyin sonları Azərbaycan tarixində çox ağrılı-acılı, kəşməkəşli, eyni zamanda, şərəfli bir dövr olmuşdur. Bu dövrdə erməni təcavüzü nəticəsində torpaqlarımızın 20 faizi itirilmiş, müvəqqəti işğal edilmiş, 20 mindən çox şəhid verilmiş, 1 milyondan artıq soydaşımız öz doğma yurdlarından qovulmuş, qaçqın və köçkünə çevrilmişlər. Bu dövr eyni zamanda, milli azadlıq, müstəqillik və qurtuluş uğrunda mübarizə dövrü kimi şərəfli olmuşdur. Həmin dövrün tarixini obyektiv tədqiq etmək və müasir gənc nəslə çatdırmaq tədqiqatçıların qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biridir.
Bu çətin və şərəfli vəzifəni yerinə yetirməyi öz qarşısına məqsəd qoyan Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı Abutalıb Səmədov qısa müddət ərzində böyük tədqiqat institutunun yerinə yetirə biləcəyi işi uğurla başa çatdırmışdır. Kitabın nəşrə hazırlanmasında buraxılışa məsul Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı Vasif Talıbov, elmi redaktoru tarix elmləri doktoru Əli Həsənov, məsləhətçilər - Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı Fəttah Heydərov, birinci dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri Zakir Qaralov, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü professor Qərib Məmmədov və professor Abdulla İsayevin böyük əməyi olmuş, onlar bu nəcib və şərəfli vəzifənin öhdəsindən layiqincə gəlmişlər.
Oxuculara təqdim olunan “Azərbaycanın qurtuluş tarixi” kitabı xalqımızın ümummilli lideri, böyük öndərimiz Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyini xilas etmək uğrunda apardığı müqəddəs mübarizəyə həsr olunmuşdur.
Heydər Əliyev müstəqillik əldə edildikdən sonrakı 1991-1993-cü illər haqqında yazırdı: “1991-1993-cü illər Azərbaycanın müstəqillik tarixində nəinki itirilmiş illər hesab olunur, həm də bu illərdə Azərbaycan “olum ya ölüm” dilemması qarşısında qalmışdı”.
1991-1992-ci illərdə Ayaz Mütəllibov, 1992-1993-cü illərdə AXC-Müsavat iqtidarının respublikada yaratdığı ictimai-siyasi xaos, anarxiya və zorakılıq vətəndaş qarşıdurmasının kəskinləşməsinə və hakimiyyətin tam iflasına gətirib çıxarmışdır. Nəticədə, 1993-cü ilin yayında Azərbaycan dövlətçiliyi məhv olmaq təhlükəsi qarşısında qalmış, ölkə vətəndaş müharibəsi və parçalanma həddinə gəlib çatmışdır.
1993-cü ilin iyun ayında AXC-Müsavat iqtidarının bacarıqsızlığından, qətiyyətsizliyindən və naşılığından istifadə edən Surət Hüseynov, Rəhim Qazıyev, Əlikram Hümbətov və Ayaz Mütəllibov qruplaşması hakimiyyəti ələ keçirmək üçün vətəndaş müharibəsi törətməyə, qardaş qırğını, “Talış–Muğan Respublikası”nı yaratmağa cəhd etdilər. Onlar torpaqlarımızın bir hissəsini ermənilərə verdilər və bununla da Azərbaycanı fəlakət həddinə çatdırdılar, müstəqil dövlətçiliyimizin itirilməsi təhlükəsi yarandı.
Vətənin ən ağır günlərində, dəhşətli 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbini, AXC-Müsavat iqtidarının israrlı xahişlərini nəzərə alan Azərbaycanın xilaskar oğlu Heydər Əliyev öz tarixi missiyasını yerinə yetirmək üçün Bakıya möhtəşəm bir qayıdış etdi. O, nəhəng siyasətçi məharəti və qətiyyəti ilə vətəndaş müharibəsinin, ölkənin parçalanmasının qarşısını aldı, doğma Vətəni labüd fəlakətdən xilas etdi.
1993-cü ilin iyun ayından xalqın tələbi ilə ölkədə hakimiyyət dəyişikliyi baş verdi. Dünya şöhrətli siyasətçi Heydər Əliyevin başçılığı ilə qısa bir müddətdə Azərbaycanın nizami Milli Ordusu yaradıldı, erməni-rus hərbi birləşmələrinin hücumunun qarşısı alındı. 1994-cü ilin mayında atəşkəsə nail olundu. Həmin ilin sentyabr ayında Azərbaycan üçün çox böyük əhəmiyyəti olan “Əsrin müqaviləsi” imzalandı, ölkədə nisbi sabitlik yaradıldı.
Əldə olunan uğurlar müxtəlif siyasi və hərbi qruplaşmaları yenidən qıcıqlandırdı və onlar hakimiyyəti qeyri-qanuni yolla ələ keçirmək üçün müxtəlif cinayətlərə əl atdılar. Surət Hüseynov, Rövşən və Mahir Cavadov qardaşları, müxtəlif siyasi qruplar 1994-cü ilin oktyabr, 1995-ci ilin mart aylarında dövlət çevrilişi etməyə, Prezident Heydər Əliyevin həyatına sui-qəsdlər təşkil etməyə dəfələrlə cəhd göstərdilər. Lakin dahi siyasətçi Heydər Əliyevin qətiyyəti, dəyanəti və müdrik tədbirləri nəticəsində xalqın böyük rəhbərlə birliyi və dəstəyi ilə bu qəsdlərin hamısının qarşısı alındı.
“Azərbaycanın qurtuluş tarixi” kitabının müəllifi böyük öndərimiz Heydər Əliyevin yorulmaq bilməyən nəhəng fəaliyyətini, böyük xilaskarlıq rolunu zəngin arxiv materiallarından, rəsmi dövlət sənədlərindən, statistik hesabatlardan, dövri mətbuat və nəşrlərdən yerli-yerində istifadə etməklə elmi cəhətdən obyektiv tədqiq etmiş, qarşısına qoyduğu vəzifənin öhdəsindən uğurla gəlmişdir. Kitabın Azərbaycanın qurtuluş tarixinin öyrənilməsində böyük əhəmiyyətini və müsbət cəhətlərini qeyd etməklə bərabər, bəzi təkliflərimi, fikir və mülahizələrimi bildirmək istəyirəm.
1. ”Azərbaycanın qurtuluş tarixi” kitabının çox böyük elmi nəzəri və əməli əhəmiyyətə malik olduğunu nəzərə alaraq, Azərbaycan haqqında əsil həqiqətləri, ümummilli liderimizin böyük xilaskarlıq rolunu, dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq məqsədi ilə onun xarici dillərə tərcümə edilməsi və yayılması məqsədəuyğundur.
2. Müasir gənclərimizin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında, Heydər Əliyev siyasi irsinin və müstəqil dövlət quruculuğu sahəsində məqsədyönlü fəaliyyətinin onlara öyrədilməsində kitabın mühüm rol oynayacağını nəzərə alaraq ali məktəblərdə “Azərbaycanın qurtuluş tarixi” adlı xüsusi kursun tədrisinin təşkili məqsədəuyğun olardı.
3. XX yüzilliyin ikinci yarısı Azərbaycan tarixinə Heydər Əliyev erası adı ilə daxil olmuşdur. Buna görə də gələcəkdə bu mövzuda əsərlər yazılarkən, qurtuluş tariximizin başlanğıc, ilk dövrünü ötən əsrin 80-ci illərinin ortalarından yox, yaxud 90-cı illərdən yox, 60-cı illərin sonlarından Heydər Əliyevin Azərbaycana siyasi rəhbərliyə seçildiyi vaxtdan başlamaq daha məqsədəuyğun olar. Çünki 1969-cu ildən başlayaraq Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın qurtuluş hərəkatının sosial-iqtisadi, mədəni və mənəvi təməli qoyulmuşdur. Məhz Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının özünə inam əhval-ruhiyyəsini yüksəltmiş, Azərbaycanı dünyaya tanıtmışdır. Məhz cənab Heydər Əliyev Ana dilmizi məişət dilindən dövlət dilinə çevirmiş və 1978-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyada onu qanunvericilik yolu ilə, o zaman SSRİ miqyasında çox böyük cəsarət göstərərək təsdiq etdirmişdir. Xalqımızın milli özünüdərkin, milli şüurunun inkişafında Heydər Əliyev çox böyük tarixi rol oynamışdır. Ona görə də qurtuluş tariximizin başlanğıc dövrünün məhz 1969-cu ilin avqustundan başlamaq daha məqsədəuyğun olar.
4.Kitabda Heydər Əliyevin böyük dövlətçilik fəaliyyətinin 1996-cı ilə qədərki dövrü ətraflı təhlil edilmişdir. Müəllifin gələckdə bu istiqamətdə fəaliyyətini nəzərə alaraq 1996-2003-cü illərdə böyük öndərimizin Azərbaycanın daxili və xarici siyasətinin əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsi və həyata keçirilməsi sahəsində mühüm rolunu, titanik fəaliyyətini araşdırmağı və tədqiq etməyi arzu edirəm.
Bu nəcib, məsuliyyətli və son dərəcə də şərəfli vəzifənin yerinə yetirilməsində ona uğur arzu edirəm.
Diqqətinizə görə sağ olun.