Bakıda məhkəmə arxeologiyası və antropologiyası mövzusunda ilk beynəlxalq konfrans işə başlayıb VİDEO

Bakı, 23 may, AZƏRTAC

Mayın 23-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Mərkəzi Elmi Kitabxanasında “Məhkəmə arxeologiyası və məhkəmə antropologiyası: Humanitar tətbiqlər” mövzusunda ilk beynəlxalq konfrans işə başlayıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, beynəlxalq tədbir Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının, AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK) birgə təşkilatçılığı ilə keçirilir.

Tədbiri giriş sözü ilə açan AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli konfransın bütün region üçün aktual və yeni elmi istiqamətlərə həsr olunduğunu vurğulayıb. O, beynəlxalq konfransın işğaldan azad olunmuş ərazilərimizdə ermənilər tərəfindən 30 il ərzində törədilmiş cinayətlərin arxeoloji və antropoloji baxımdan tədqiqinə töhfə verəcəyinə əminliyini ifadə edib.

Akademik Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunda hələ bir neçə il əvvəl Antropologiya Mərkəzinin yaradıldığını xatırladaraq, AMEA-da antropoloji tədqiqatların aparılmasına böyük diqqət yetirildiyini söyləyib. Bildirib ki, bu günlərdə Antropologiya Mərkəzinin son dörd il ərzində apardığı tədqiqatların nəticələrindən ibarət elmi məqalələr toplusunun birinci buraxılışı işıq üzü görüb.

AMEA-nın rəhbəri qeyd edib ki, Antropologiya Mərkəzində fəaliyyət göstərən gənc tədqiqatçıların dünyada antropologiya elmində gedən prosesləri, bu istiqamətdə əldə olunan mühüm elmi nəticələri və beynəlxalq təcrübəni öyrənməsində belə beynəlxalq konfransların böyük önəmi var. “Prezident İlham Əliyevin diqqət və qayğısı nəticəsində məhkəmə-ekspertiza, dövlət təhlükəsizlik sistemi, eləcə də digər inzibati orqanlarda, o cümlədən AMEA-da son illərdə antropologiya və məhkəmə arxeologiyası üzrə tədqiqatlar aparılmaqdadır”, - deyən akademik bu konfrans vasitəsilə qurulacaq əlaqələrin ölkəmiz üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini bildirib.

“Prezident İlham Əliyev yürütdüyü xarici və daxili siyasətlə müstəqil Azərbaycanı yeni intibah səviyyəsinə qaldırıb”, - deyən AMEA prezidenti 30 il ərzində Ermənistanın işğalı altında qalan torpaqlarımızda törədilmiş vəhşiliklərin ərazilərimizin azad olunmasından sonra araşdırılması üçün görülən işlərdən danışıb. O, bu ərazilərdə erməni vəhşiliklərinin nəticəsi olan kütləvi məzarlıqlardakı meyitlərin şəxsiyyətinin müəyyənləşdirilməsində, bu istiqamətdə elmi tədqiqatlara əsaslanan nəticələrin əldə edilməsində problemlərin olduğunu deyərək, bu baxımdan konfransı təşkil edən qurumların birgə fəaliyyətinin önəminə toxunub.

Akademik İsa Həbibbəyli hüquqi, siyasi və elmi əhəmiyyətə malik olan tədbirin məhkəmə arxeologiyası və antropologiyası sahələrində ABŞ, Argentina, Bosniya və Herseqovina, İsveçrə, Kanada, Kipr, Peru, Türkiyə, o cümlədən Azərbaycandan olan mütəxəssis və elmi-tədqiqatçıları bir araya gətirdiyini söyləyib. Alim bu sahələrin beynəlxalq standartlar, multidisiplinar çərçivə və humanitar yanaşma tətbiq edilərək Azərbaycanda elmi əsaslarının qoyulmasını və inkişaf etdirilməsinin hədəfləndiyini diqqətə çatdırıb.

Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının katibi, İşçi qrupun rəhbəri İsmayıl Axundov mühüm elmi istiqamətləri əhatə edən beynəlxalq konfransın işinə uğurlar arzulayıb. Birinci Qarabağ müharibəsində 3890 nəfərin itkin düşmüş şəxs kimi Dövlət Komissiyasında qeydiyyata alındığını söyləyən İsmayıl Axundov deyib: “Münaqişə ilə bağlı BMT-nin məlum qətnamələrinin icra edilməməsi və Azərbaycanın suveren ərazilərinin 30 il ərzində işğal altında saxlanılması itkin düşmüş vətəndaşlarımızın taleyinin aydınlaşdırılmasına imkan verməyib. Beynəlxalq humanitar hüquq normalarında hər bir itkin ailəsinin öz yaxını barədə məlumat almaq hüququnun təsbit edilməsinə baxmayaraq, Azərbaycan vətəndaşları itkin düşmüş yaxınları barədə 30 il ərzində məlumat ala bilmədiyi üçün iztirab və həsrət çəkib”.

Dövlət Komissiyasının katibi qeyd edib ki, 2020-ci ildə baş vermiş Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad edilməsi Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş şəxslərin taleyinin aydınlaşdırılmasına böyük ümidlər yaratsa da, hazırda bu işə mane olan əsas amil ərazilərin minalar və partlamamış sursatlarla çirkləndirilməsidir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə basdırılmış minalar Dövlət Komissiyasına məlum olan məzar yerlərində çöl işlərini, o cümlədən qazıntı və ekshumasiya aparmağa imkan vermir, itkin ailələrin iztirablarının uzanmasını şərtləndirir.

O, minalanmış ərazilərin dəqiq xəritələrinin, həmçinin itkin düşmüş şəxslərin sonrakı taleyi, onlara aid məzar yerləri barədə məlumatların Azərbaycan tərəfinə təqdim ediləcəyinə ümidvar olduğunu bildirib.

İsmayıl Axundov Ermənistana təhvil verilən şəxslərin sayı haqqında statistik məlumatları da diqqətə çatdıraraq deyib ki, qarşı tərəfə Birinci Qarabağ müharibəsində 500 nəfərdən çox, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra keçən müddət ərzində isə 181 erməni əsilli şəxs azad edilərək təhvil verilib.

Bildirilib ki, BQXK münaqişə dövründə qoşunların qarşıdurma xəttində və döyüşdə həlak olmuş, həmçinin əsir-girovluqda ölmüş hər iki tərəfə aid yüzlərlə insanın meyitinin qarşılıqlı şəkildə tərəflərə təhvil verilməsində iştirak edib. O, 1992-ci ildən başlayan əməkdaşlıq dövründə BQXK-nın yaxından iştirakı ilə 700-ə yaxın humanitar prosesin həyata keçirildiyini bildirib. Həmçinin Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının işində, bu istiqamətdə aparılan tədqiqatlarda AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun əməkdaşlarının yaxından iştirak etdiklərini vurğulayıb.

“Hazırda Dövlət Komissiyasının qarşısında duran əsas vəzifə Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrində itkin düşmüş bütün şəxslərin taleyinin müəyyən edilməsi, onlara aid olduğu ehtimal edilən məzarlıqlarda qazıntı və ekshumasiya işlərinin davam etdirilməsi, Vətən müharibəsindən sonra tapılmış və Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş şəxslərə aid olduğu ehtimal edilən meyit qalıqlarının eyniləşdirilərək ailələrinə təhvil verilməsindən ibarətdir. Bu işin həyata keçirilməsi uzun müddət, əlavə vəsait, kadr resursları, beynəlxalq təcrübənin tətbiqi və bir sıra mürəkkəb prosedurların icrasını tələb edir”, - deyə Dövlət Komissiyasının katibi bildirib.

Tədbirdə BQXK-nın Azərbaycandakı nümayəndəliyinin rəhbəri Draqana Koiç çıxış edərək məhkəmə tibbi ekspertizasından, təmsil etdiyi qurumun fəaliyyətindən və təcrübəsindən söz açıb. O, əsir və itkin düşmüş insanlar haqqında məlumatların, eləcə də bioloji nümunələrin toplanılmasında müxtəlif ölkələrə kömək göstərdiklərini bildirib.

D.Koiç diqqətə çatdırıb ki, təmsil etdiyi təşkilat itkin düşən şəxslərin taleyinin aydınlaşdırılması istiqamətində Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası ilə yaxından əməkdaşlıq edir.

BQXK təmsilçisi “Azərbaycanda münaqişə ilə əlaqədar itkin düşmüş şəxslərin qalıqlarının götürülməsi və identifikasiyası üzrə Pilot layihə”nin həyata keçirilməsinə dəstək verdiklərini də vurğulayıb. O, konfransın bu sahədə həyata keçirilən işlərə və əlaqələrin genişləndirilməsinə töhfə verəcəyinə əminliyini ifadə edib.

Konfransda AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun baş direktoru professor Abbas Seyidov çıxış edərək məhkəmə arxeologiyası və məhkəmə antropologiyası mövzusunda beynəlxalq tədbirin əsas müzakirə mövzusunun itkin düşmüş şəxslərin taleyi məsələsi olduğunu diqqətə çatdırıb. Bildirib ki, Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında 2020-ci ildə Azərbaycan Ordusunun rəşadəti nəticəsində Qələbə ilə başa çatan 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərdə kütləvi məzarlıqların tapılması, həmin ərazilərdə qazıntı işlərinin aparılması, aşkarlanan insan qalıqlarının şəxsiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi də tədbirin məqsədləri sırasındadır.

Baş direktor 2022-ci ilin fevralında Xocavənd rayonunun Edilli kəndi ərazisində aşkarlanan insan skeletlərinin tədqiqi üçün institutun əməkdaşlarının əraziyə ezam olunduqlarını və aparılan qazıntı işləri zamanı yeddi skeletin tapıldığını qeyd edib: “Antropoloqlarımızın, Hərbi Prokurorluq və Patoloji Anatomiya Birliyi mütəxəssislərinin verdikləri rəyə görə, bu skeletlər Azərbaycan Ordusunun Birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş döyüşçülərinə məxsusdur”.

Direktor hazırda ekspedisiyanın Füzuli rayonunun Yuxarı Seyidəhmədli və Aşağı Seyidəhmədli kəndləri ərazisində tədqiqat işlərini davam etdirdiyini söyləyib.

Konfrans çərçivəsində “Azərbaycanda münaqişə ilə əlaqədar itkin düşmüş şəxslərin qalıqlarının götürülməsi və identifikasiyası üzrə Pilot layihə” ilə bağlı professor Abbas Seyidov və BQXK-nın Azərbaycandakı nümayəndəliyinin məhkəmə ekspertizası üzrə koordinatoru Elif Günçe Eskiköyün moderatorluğu ilə kollokvium keçirilib.

Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının İşçi qrupu rəhbərinin müavini Eldar Səmədov təmsil etdiyi qurumun gördüyü işlər barədə məlumat verərək bildirib ki, Dövlət Komissiyası fəaliyyətinin ilk dövründə BQXK ilə birgə koordinasiyalı şəkildə işləyərək yüzlərlə insanın azad edilməsinə nail olub. “Vətən müharibəsi nəticəsində torpaqlarımızın erməni işğalından azad edilməsi bizə yeni ümid, yeni strategiya, yeni səhifə açmağa imkan verdi. Ancaq işimizə mane olan əsas amillərdən biri də mina təhlükəsi problemidir. Əminik ki, bugünkü konfransda xaricdən gəlmiş təcrübəli mütəxəssislərin bizə bu sahədə böyük köməyi olacaq. Peşəkar ekspertlər tərəfindən tədbirdə səslənən fikirlər gələcək fəaliyyətdə ciddi prioritet olacaq və stimul yaradacaq”, - deyə E.Səmədov vurğulayıb.

Tədbirdə AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun, Hərbi Prokurorluğun, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin Hərbi-tibb baş idarəsinin, ANAMA, Səhiyyə Nazirliyinin Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyinin, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin və BQXK-nın Azərbaycandakı nümayəndəliyinin əməkdaşları çıxış edərək konfransın əhəmiyyətindən danışıb, onun işinə uğurlar arzulayıblar.

Sonra konfrans işini “İtkin düşmüş şəxslərin axtarışı və qalıqlarının götürülməsi prosesinə kompleks yanaşma: Kiprin İtkin düşmüş şəxslərlə əlaqədar Komissiyasının (CMP) təcrübəsi”, “Azərbaycanda məhkəmə arxeologiyası, məhkəmə antropologiyası və insan qalıqlarının postmortem müayinəsi”, “Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin humanitar məhkəmə ekspertizası fəaliyyəti” mövzularında panel iclas və müzakirələrlə davam etdirib.

Beynəlxalq konfrans işini mayın 24-də davam etdirəcək.