CƏMİYYƏT
Cərrah Məhəmməd Qafarov: Estetik əməliyyatlar zamanı pasiyentin müraciətinin əsaslılığı zəruri şərtdir


Bakı, 2 avqust, AZƏRTAC
Hazırda ölkəmizdə plastik cərrahiyyə deyildikdə sadəcə estetik əməliyyatlar nəzərdə tutulur. Lakin bu, çox geniş bir sahədir. Plastik rekonstruktiv və estetik cərrahiyyəyə üz və ya bədənin digər hissələrinin görünüş baxımından dəyişməsi ilə yanaşı, həm də adından göründüyü kimi, bəzi deformasiyaya uğramış hissələrin rekonstruksiyası da daxildir. Estetik-plastik əməliyyatlar bizim icra etdiyimiz işin sadəcə 30 faizini təşkil edir. İşin digər hissəsinə rekonstruksiya, mikrocərrahiyyə daxildir. Biz anadangəlmə müxtəlif anomaliyalar, travmalar və ya xərçəng əməliyyatları sonrası meydana çıxan çatışmazlıqların bərpasını icra edirik. Bundan əlavə, üz də daxil olmaqla bədənin müxtəlif hissələrində görüntü baxımından meydana çıxan problemlər də olur ki, bu da estetik sahəyə aiddir. Mərkəzi Klinika uzun illərdir ağır əməliyyatların uğurla keçirildiyi tibb ocağıdır. Üz-baş-çənə cərrahı olaraq bizim də işimizdə reanimasiya və anesteziya kimi bölmələr böyük rol oynayır. Bunlar da klinikamızda çox yüksək səviyyədə təşkil olunub. Bundan əlavə, klinikada illərin təcrübəsindən keçmiş peşəkar komanda da işləyir ki, bu da çətin əməliyyatların icrasının əsas hissəsini təşkil edir.
Bu fikirləri Mərkəzi Klinikanın plastik rekonstruktiv və estetik cərrahı, uzman-həkim Dr. Məhəmməd Qafarov AZƏRTAC-ın müxbirinin suallarını cavablandırarkən bildirib.
-Xərçəngdən əziyyət çəkənlərin amputasiya olunan bəzi orqanlarının rekonstruktiv əməliyyatları necə aparılır?
-Təbii ki, belə xəstələr əvvəlcə ətraflı müayinə edilirlər. Onkoloqlar və patoloq həkim-mütəxəssislər tərəfindən xəstəliyin diaqnostikası aparılır, mərhələsi, dərəcəsi təyin edilir və əməliyyatdan sonrakı müalicə müddəti təhlil olunur. Xərçəng cərrahiyyəsi zamanı çox vaxt eyni zamanda, bəzi hallarda isə müəyyən vaxtdan sonra funksionallığı qorumaq prinsipi ilə rekonstruktiv əməliyyatlar icra edilir. Əməliyyatdan sonra toxumaların sağalma müddəti, kimya və ya şüa terapiyasının təsiri öncədən təhlil edilir və bunlara uyğun olaraq rekonstruksiyanın aparılması məsləhət görülür.
-Qadınların əksəriyyətində son zamanlar müxtəlif üzgərmə əməliyyatlarına, xüsusən də iplərlə icra olunan prosedurlara maraq artıb. Siz bu barədə nə deyə bilərsiniz və ümumiyyətlə, bu cür əməliyyatları etdirmək neçə yaşdan sonra məsləhət görülür?
-Bu cür əməliyyatlar edilə bilər. Lakin pasiyentin göstəriciləri əməliyyata uyğun olmalıdır. Bəzi insanlarda həqiqətən də bu cür əməliyyatlara ehtiyac var. Lakin iplərlə üzün dartılmasını məsləhət görməzdim. Bu cür prosedurlarla sadəcə bir neçə ay zaman qazanmaq olar. Lakin sonradan müxtəlif fəsadlar meydana çıxa bilər. Yaş həddinə gəldikdə isə, misal üçün, burun əməliyyatlarında burunun və üzün inkişafını gözləmək mütləqdir. 16-17 yaşdan sonra burun və ümumiyyətlə, üz inkişafı tamamlanmış olur. Bu yaşdan sonra artıq burun əməliyyatı edilə bilər. Üzgərmə əməliyyatlarını əsasən 45 yaşdan yuxarı insanlar üzərində aparırıq və xəstələrin əksəriyyətini qadınlar təşkil edir. Lakin 20 yaşdan 45 yaşa qədər də ehtiyac duyulduğu təqdirdə yaşlanmanı gecikdirən, üzün dinamik və gənc görünüşünü qorumağa kömək edən bəzi tədbirləri görmək mümkündür.
-Çox vaxt hansısa qəza sonrası bədəndə istər estetik, istərsə də psixoloji baxımdan mənfi təsir göstərən dərin çapıqlar qalır. Bu növ izlərin aradan qaldırılması mümkündürmü?
-Bədəndə hansısa bir zədə əmələ gəldikdə, yəni, toxuma bütövlüyü pozulduqda çapığın əmələ gəlməsi qaçılmazdır. Lakin izin bədəndə hansı görüntüdə qalmasında yaraya ilkin müdaxilənin, orqanizmin verdiyi sağalma reaksiyasının və ətraf mühitin, misal üçün, günəş şüasının çox böyük təsiri var. Bədəndə kobud qalan izlərin tam olaraq aradan qaldırılması mümkün olmasa da onları daha incə və gözlə daha az görünən hala gətirmək mümkündür ki, bu da estetik-rekonstruktiv əməliyyatla edilir.
-Müraciət edən pasiyentə əməliyyat nəyə əsasən məsləhət görülür?
-Çox vaxt zahiri görünüşündən narazı olanlar bizə müraciət edirlər. Müraciətin əsaslılığı, misal üçün, burun əməliyyatı tələbi ilə müraciət varsa, müayinə zamanı həqiqətən də burunun əyriliyi və ya normadan daha uzun olması, nəfəs problemi olması, bu görüntünün estetik baxımdan pasiyentə mənfi təsir göstərməsi və ya xəstənin ətrafında bununla bağlı neqativ fikir formalaşması müəyyən edilərsə, bu əməliyyat həkim tərəfindən də dəstəklənir. Lakin müayinə əsnasında əməliyyata səbəb görülmədiyi təqdirdə cərrahi müdaxilə məsləhət görülmür.
-Uşaqlar üzərində aparılan estetik-rekonstruktiv əməliyyatlar barədə nə deyə bilərsiniz?
-Uşaqlarda müxtəlif anadangəlmə anomaliyalar ilə qarşılaşırıq. Bunlara yarıq damaq və ya dodaqlılıq, başdakı şəkil problemləri, üzün yarısının az inkişaf etməsi və ya çox inkişaf etməsi, qulağın inkişaf problemləri daxildir. Bunlar arasında ən çox qarşılaşdığımız problemlər damaq və dodaq yarığı problemidir. Bunlar çox vaxt birgə olur, bəzən sadəcə damaq yarığı, ya da sadəcə dodaq yarığı olan uşaqlarımız da olur. Xalq arasında dovşandodaq və qurdağızlılıq da deyilir. Damaq-dodaq yarığı hər 700-1000 arası canlı doğumdan birində görülür. Bu hesablama ilə Azərbaycanda hər il təxminən 150-170 arası damaq və dodaq yarıqlılığı ilə körpə doğulur. Uşaqların bu anomaliya ilə dünyaya gəlməsi isə bəslənmələri ilə yanaşı, həm də görüntü olaraq problemlərə səbəb olur. Belə uşaqların 2-3-cü aylarında dodaqları, 9-12-ci aylarda isə damaqları əməliyyat edilərək problem aradan qaldırıla bilər. Onu da qeyd edim ki, uşaqlar arasında üz nahiyəsində ən sıx rast gəlinən əməliyyatlar bu növ problemlər səbəbindən icra olunur. Əməliyyat edilmədikdə isə estetik və bəslənmə problemi ilə yanaşı, danışmada da müəyyən pozuntular ola bilər. Bundan başqa, başda anomaliya olur ki, bunlara da hər 2500 doğumdan bir rast gəlinir. Başın kəllə sümükləri arasında “sütür”lər var ki, onlar beyin böyüməsi zamanı başın da mütənasib şəkildə böyüməsinə səbəb olur. Bu sütürlərin fizioloji olaraq bəzən bir yaşda bitişməsinə baxmayaraq, bəzi hallarda 22-23 yaşadək bitişmədiyi hallar da olur. Lakin bəzən patoloji olaraq vaxtından əvvəl birləşmələr də olur ki, bu da başda şəkil problemləri yaratmaqla yanaşı, beynin inkişafına da mənfi təsir göstərə bilər. Bu zaman başın forması dəyişərək uzunsov, üçbucaq alın forması almaqla yanaşı, digər deformasiyalara da səbəb olur. Uşağın beyninin inkişafı və estetik baxımdan gələcəkdə problem yaşamaması üçün əsasən 9-12 aylardan bu cür rekonstruktiv əməliyyatlar aparılır. Lakin xəstəliyin beynin inkişafına mənfi təsir göstərdiyi müəyyən edildikdə təcili əməliyyat da aparıla bilər. Bu uşaqlarda beyin inkişafında yaranan əngəlləri aradan qaldırmaq baxımından əməliyyat mütləqdir. Belə ki, bu problemlə üzləşənlərin əksəriyyətində kəllə sümüyünün inkişaf etməməsi səbəbindən beyin toxuması da inkişafdan qalır. Bu da ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Onu da qeyd edim ki, belə uşaqların 75 faizində zəka ilə bağlı problemlər olmur. Onların sadəcə 10-15 faizində gələcəkdə qavramaq və ya öyrənmə baxımından geriləmələr meydana çıxa bilər ki, bu da mütəxəssis dəstəyi ilə həll olunur. Yalnız sindromik dediyimiz ürək, üst və ya alt ətraflarla bağlı yan xəstəliklər olduğu vəziyyətlər bu xəstələrin 20-25 faizini təşkil edir. Bu səbəblə bu cür diaqnoz qoyulan uşaqlar mütləq ətraflı müayinə edilməlidirlər. Xəstəliyin ilkin simptomlarını artıq ilk 2-3-cü aylardan etibarən başda şəkil, forma dəyişikliyi ilə hiss etmək mümkündür.
-Bu problemləri bir əməliyyatla aradan qaldırmaq mümkündürmü?
-Başdakı şəkil problemi, dovşandodaq və ya yarıqdamaq olduqda bəli, bu problemlər çox zaman bir əməliyyatla aradan qaldırılır. Lakin damaq yarığı olanlarda hər 100 xəstədən təxminən 5-15-də təkrar kiçik cərrahi müdaxiləyə ehtiyac yarana bilər. Bu əməliyyatlar 3-4, bəzən də 7-8 yaşda uşağın danışığını daha da yaxşılaşdırmaq və ya dişlərinin düzgün inkişaf etməsinə kömək məqsədilə mütəxəssis komandası şəklində aparılır. Komandaya plastik cərrahlarla yanaşı, loqopedlər, qulaq-burun-boğaz həkimləri, ortodontistlər, pediatrlar, psixoloqlar da cəlb olunur. Lakin ümumilikdə götürdükdə damaq və ya dodaqla bağlı problemlər də bir əməliyyatla aradan qaldırılır. Belə uşaqların 99 faizi istər fiziki, istərsə də əqli cəhətdən heç bir problem yaşamırlar. Yarıqdamaq və ya dovşandodaqlılıqla doğulanların arasında incəsənət və elm xadimləri də var. Bu əməliyyatlar funksional bərpa və ya estetik baxımdan problemlərin aradan qaldırılması üçün icra olunur.