Naxçıvan, 8 avqust, AZƏRTAC

Qədim Naxçıvan diyarı zəngin mədəniyyəti, çoxəsrlik tarixi ilə yanaşı, həm də təbiətin bu torpağa bəxş etdiyi əvəzolunmaz nemətləri ilə məşhurdur. Muxtar respublikanın özünəməxsus dadlı meyvələri, bostan bitkiləri Azərbaycanda, eləcə də xarici ölkələrdə şöhrət qazanıb. Bu gün ölkə bazarlarında Naxçıvan duzu, göycəsi, Ordubad limonu, əriyi, Üstüpü kələmi, Bənəniyar üzümü, Şahtaxtı tutma qovunu və saymaqla bitməyən onlarla belə kənd təsərrüfatı məhsulu alıcıların tələbatının yüksək olduğu nemətlər sırasındadır.

Naxçıvanda qarpız deyəndə, ağıla ilk gələn Nehrəm qarpızı olur

Babək rayonunun Nehrəm kəndində yetişdirilən qarpız özünün dadı-tamı ilə seçilir. Sərinlik gətirən, müalicəvi əhəmiyyəti olan qarpız Nehrəm əkinçiləri üçün həm də qazanc mənbəyidir.

Erkən yazda nehrəmlilər bu nemətin ərsəyə gətirilməsi üçün sahələrə çıxır, böyük zəhmət sərf edirlər. Elə ailələr var ki, mövsümdə bostan bitkilərindən əldə etdikləri qazanc hesabına yeni ev tikir, avtomobil alır, bir sözlə, gün-güzəranını torpağa bağlamaqla ondan bəhrələnirlər. Artıq Babək rayonunun Yarımca, Araz, Hacıvar kimi kəndlərində də qarpız əkininə geniş yer verilir. İndi Naxçıvan-Culfa magistralı boyu, daha dəqiq desək, “Pircüvar düzü”ndə torpaq mülkiyyətçilərinə addımbaşı rast gəlmək mümkündür. Əkinlərin, xüsusən bu ərazidə aparılması məhsuldarlığın yüksək olması ilə bağlıdır. Ona görə də Nehrəm kəndinin 2700 hektar torpaq sahəsinin 350 hektardan çoxunu bostan sahələri təşkil edir.

AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosunun əməkdaşı sahələrdə olub, fermerlərlə görüşüb.

İlk müsahibimiz olan Asəf Məmmədov bu il 4 hektar sahədə qarpız əkib. O, bildirir ki, əvvəllər Nehrəm qarpızı iyul-avqust aylarında bazara çıxarılırdısa, indi bir çox dərdlərin dərmanı olan bu bostan məhsulu iyun ayından etibarən piştaxtaların bəzəyinə çevrilib. İlk olaraq insanda bu fikir yaranır ki, onun tez ərsəyə gəlməsinə gübrə və istixana amili təsir edir. Lakin heç də belə deyil. Səbəb odur ki, əkinə tez başlanılır və şırımlara çəkilən örtüyün üzərinə düşən günəş şüaları tağların tez böyüməsinə səbəb olur.

Digər torpaq mülkiyyətçisi Nemət Əsədov qeyd edir ki, ailənin illik ruzisini məhz qarpızdan əldə edir. Buna görə də indi ailə üzvləri ilə birlikdə sahələrdə qarpız əkini həyata keçirib. Onun sözlərinə görə, toxumları martın sonu - aprelin əvvəllərində torpağa basdırmaq lazımdır. Həm də qarpızı harada gəldi əkmək olmaz. Gərək ya köhnə yonca yerinə əkəsən, ya da ən azı iki il dincə qoyulmuş xam torpaq sahəsinə. Məhsul yetişənədək 3-5 dəfə bol su vermək lazımdır. Qarpız susevən bostan bitkisidir. Onun dediyinə görə, əvvəllər su sarıdan bir sıra problemlərlə qarşılaşsalar da, indi bunlar tamamilə aradan qaldırılıb. Su cəhətdən heç bir çətinlik çəkmirlər. Texnika ilə təchizat da yetərincədir. Yetişdirilmiş məhsulun satışına da hərtərəfli şərait yaradılıb. O da ailəsi ilə birlikdə bu imkanlardan səmərəli istifadə edir.

Məlumat üçün deyək ki, qarpızı istixana üsulu ilə yetişdirmək daha əlverişlidir. Belə olan halda, kollar yaxşı inkişaf edir. Bundan əlavə, “ərəzən qarpızı” da var ki, onu yetişdirmək üçün istixanaya gərək yoxdur. Elə torpağa salınan toxumlara yaxşı qulluq edildikdə, iyulun sonları yaxşı bar verir. Belə qarpızın qabığı daha nazik olur.

Yaxşı qarpız seçmək üçün nəyə fikir verməliyik

Culfa-Babək magistral yolunun üstündə sıra ilə düzülən bostan məhsulları içərisində Nehrəm qarpızı göz oxşayır. Yol kənarında olarkən daha bir neçə torpaq mülkiyyətçisi ilə həmsöhbət oluruq. Hər kəs də Nehrəm qarpızının dad-tamını torpağın münbitliyi, havasının və suyunun təmiz olması, bir də ki, ona göstərilən qayğı ilə əlaqələndirir.

Nehrəmli təsərrüfatçı Elnur Süleymanovdan “Yaxşı qarpız seçmək üçün nəyə fikir verməliyik?” deyə soruşuram. Həmsöhbətimiz deyir ki, qarpız alanda böyüyünü seçsəniz yaxşıdır, ancaq çox da iri çəkidə olmamalıdır. Qarpız nə qədər böyük və yüngül olarsa, bir o qədər də dəymiş hesab edilir. Yaxşı qarpızın çəkisi, təxminən 8-10 kiloqram olmalıdır. Yetişmiş qarpızın qabığının möhkəm və parlaq olması şərtdir. Həmçinin qarpız seçərkən onun qabığını sürtüb iyləmək olar. Əgər bu zaman yeni kəsilmiş ot qoxusu gələrsə, demək ki, qarpız kaldır, hələ tam yetişməyib. Yetişmiş qarpıza əl ilə vurduqda, o, yay kimi əyilib əlinizi əks etdirməlidir. Əgər dəymiş qarpıza qulağınızı söykəyib vursanız, o zaman təmiz, cingiltili səs eşitməlisiniz.

Nehrəm qarpızı min bir dərdin dərmanıdır

Məlumdur ki, qarpız şirəli, sərinləşdirici olub, aclığı və susuzluğu aradan qaldırır. Bu bostan məhsulu olduqca müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Qarpızın qan təzyiqinin və ürək funksiyasının yaxşılaşdırılmasına kömək etdiyini, bundan əlavə, xərçəng xəstəliklərinə qarşı da qoruyucu təsirə malik olduğunu bildirən Naxçıvan Muxtar Respublika Xəstəxanasının şöbə müdiri Ramidə Bağırova bizimlə söhbətində dedi ki, qarpızın orqanizmi təmizləyici xüsusiyyəti də var. Çünki tərkibinin 95 faizi sudur. Ona görə də böyrəkləri yaxşı işlədir, daş və duzları təmizləyir. Bu giləmeyvədə bol B, C vitamini və antioksidant ehtiyatı var. Onda olan likopen maddəsi qan təzyiqini nizamlayır. Tərkibində olan yüksək kalium və beta karoten maddəsi sayəsində ürəyin infarkt xəstəliyindən qorunmasında əvəzsiz təsirə malikdir. Qarpız tam mənası ilə bir şəfa mənbəyidir.

Həkim artıq çəki problemi olanlara da bol qarpız yemələrini məsləhət görür. Deyir ki, qarpızı, əsasən, yeməkdən sonra qəbul edirik. Lakin bu, doğru deyil. Qarpızı ac ikən yemək ondan maksimum şəkildə faydalanmağı təmin edir. Bu səbəblə qarpızın yeməkdən əvvəl yeyilməsi daha düzgündür.

Bəli, dadı və faydaları ilə hər birimizin süfrəsində məxsusi yeri olan Nehrəm qarpızı indi ən çox alınan kənd təsərrüfatı məhsulları sırasındadır. Nehrəmli təsərrüfat sahibləri də yerli bitki sortlarımızın bir nümunəsi olan bu bitkinin genofondunun qorunmasına, əhalinin belə yerli məhsullara olan tələbatının ödənilməsinə öz töhfələrini verməyə çalışırlar.

AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosu