Bakı, 21 yanvar, AZƏRTAC

Azərbaycanla Türkmənistan arasında yüksək səviyyədə əldə olunmuş razılaşmaya əsasən, yanvarın 21-də Aşqabad şəhərində “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında Xəzər dənizində “Dostluq” yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu” imzalanıb.

Energetika üzrə ekspert, fəlsəfə doktoru Emin Axundzadə hər iki ölkə üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyan memorandumu AZƏRTAC-a şərh edib.

O qeyd edib ki, “Dostluq” yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsinə dair Memorandumun imzalanması Azərbaycanın neft sənayesində əldə etdiyi əsas tarixi nailiyyətlərdən biridir. Bildiyimiz kimi, “Dostluq” yatağı Azərbaycan tərəfindən “Kəpəz” olaraq, eyni zamanda, Türkmənistan tərəfindən “Sərdar” olaraq adlandırılırdı. İlk dəfə olaraq hələ sovet dövründə Azərbaycan neftçiləri tərəfindən kəşf edilən yataqdır. Bu istiqamətdə 1989-cu ildə ilk kəşfiyyat quyusu qazılıb. Ancaq bu yataq hər iki dövlətin dəniz sərhədinin tam ortasında yerləşdiyinə görə uzun illər istismarı mümkün olmayıb. Neft yataqlarının olması bir zənginlik sayılsa da, ancaq bundan istifadə etmək, faydalanmaq, gəlirlər əldə etmək, resursları dünya bazarlarına çıxarmaq bu istiqamətdə daha əhəmiyyətlidir. Bu çərçivədə uzun illərdir ki, Azərbaycan və Türkmənistan arasında danışıqlar davam edirdi. İmzalanan sənəd bu istiqamətdə hər iki dövlət üçün tarixi əhəmiyyətə malikdir. Eyni zamanda, bu yatağın “Dostluq” adlandırılması onu göstərir ki, burada qazanan dostluq, dialoq, eyni zamanda, hər iki dövlətin xalqları olub.

“Azərbaycan hər zaman enerji layihələrində əməkdaşlıq, dialoq, eyni zamanda, müzakirələrdən yana olub. Digər Xəzəryanı ölkələrlə də əməkdaşlıq əlaqələrində bunu müşahidə edə bilərik. Bu çərçivədə bugünkü müqavilənin imzalanması da burada dialoqun, müzakirənin qazandığını da göstərir. Eyni zamanda, qeyd edim ki, bu, həm Azərbaycan, həm də Türkmənistan üçün çox önəmli bir məsələdir. Azərbaycan nöqteyi-nəzərindən dəyərləndirdiyimiz zaman, bilirik ki, bu yataq zəngin neft-qaz ehtiyatlarına malikdir. Yəni yataqda təqribən 50 milyon tondan çox çıxarıla bilən neft ehtiyatı və 30 milyard kubmetrdən çox təbii qaz ehtiyatının olduğu düşünülür”, - deyə E.Axundzadə bildirib.

Ekspert əlavə edib: “Azərbaycanın strategiyasında əsas prioritet istiqamətlərindən biri neft ehtiyatlarının nisbətən stabil saxlanılması, ancaq təbii qaz hasilatının ciddi bir şəkildə artırılmasıdır. Çünki, neft nöqteyi-nəzərindən dəyərləndirdiyimiz zaman bizim bir çox yataqlarımız uzun illərdir istismarda olan yataqlardır. Yəni 100 ildən çox istismarda olan yataqlar mövcuddur. Sovet dövründən istismarda olan yataqlardır. Bu yataqların bir çoxunda yaşlandığına, uzun müddətdir istismarda olduğuna görə hasilatda təbii yolla müəyyən qədər azalmalar müşahidə edilir. Bu çərçivədə “Dostluq” yatağının inkişaf etdirilməsi ilə bərabər Azərbaycan gələcəkdə öz neft hasilatını stabil saxlayacaq və bir qədər artırma imkanı əldə edə biləcək”.

E.Axundzadə qeyd edib ki, digər tərəfdən bu çərçivədə Türkmənistanın payına düşəcək neftin də Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarılması mümkün ola bilər. Bu da Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin rentabelliliyinin daha da artmasına, Azərbaycana əlavə tranzit gəlirlərinin gəlməsinə mühüm töhfə verəcək. Yəni bu, həm Azərbaycanın əlavə neft gəlirlərinin artmasına, həm də Azərbaycanı tranzit baxımından əsas mərkəzlərdən birinə çevirərək gəlirlərinin artmasına şərait yaradacaq. Digər tərəfdən də, hasil olunacaq təbii qaz Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarıla bilər ki, bu da öz növbəsində, Azərbaycanın təbii qaz gəlirlərinin artmasına, bu layihənin daha effektli istifadəsinə öz dəyərli töhfəsini verəcək.

“Digər tərəfdən Azərbaycan və Türkmənistan arasında imzalanan bu memorandum gələcəkdə yeni əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması nöqteyi-nəzərindən də əhəmiyyətlidir. Bildiyimiz kimi, Türkmənistan dünyada ən çox təbii qaza sahib olan 4-cü ölkədir. Gələcəkdə türkmən qazının da Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinə daxil olması bu istiqamətdə həm Türkmənistana əlavə gəlirlər qazandıra, təbii qaz ixracının artmasına imkan yarada, həm də Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin əhəmiyyətini artıra, Azərbaycanın bu istiqamətdə gəlirlərinin daha da artmasına təkan verəcək. Düşünürəm ki, bu nöqteyi-nəzərdən yeni müqavilə gələcəkdə yeni əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması istiqamətində çox əhəmiyyətlidir. Bu da öz növbəsində, hər iki dövlətə uzun illər gəlir qazandıracaq”, - deyə E.Axundzadə bildirib.