İQTİSADİYYAT
Elnur Əliyev: Azərbaycan- Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri iqtisadi münasibətlərinin inkişafı üçün böyük potensial mövcuddur
Əbu-Dabi, 17 may, AZƏRTAC
Azərbaycanın Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindəki Ticarət Nümayəndəsi Elnur Əliyev AZƏRTAC-ın xüsusi müxbirinə müsahibəsində Azərbaycanın bu ölkə ilə iqtisadi əlaqələrinin genişləndirilməsi istiqamətində aparılan işlərdən və qarşıda duran vəzifələrdən söhbət açıb.
- Elnur müəllim, Ticarət Nümayəndəsi statusunda qarşınızda ilk növbədə hansı vəzifələr durur və bu institutun yaradılması iki ölkə arasındakı mövcud iqtisadi əlaqələrin inkişafına necə təsir göstərəcək?
- Öncə qeyd etmək istərdim ki, 2017-ci ildə təsis edilmiş ticarət nümayəndəlikləri institutu Azərbaycan xarici siyasətində yeni bir mərhələdir. Bu institut Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycanın xarici iqtisadi münasibətlərinin genişləndirilməsinə, o cümlədən Azərbaycanın qeyri neft ixracının, ölkəyə sərmayə və turizm axının gücləndirilməsini əhatə edən yeni inkişaf strategiyasının tərkib hissəsidir. Bu yeni inkişaf strategiyası Azərbaycanın bu günə kimi əldə etdiyi nailiyyətlərin üzərində qurulur. Məsələn, 1995-2017-ci illər ərzində Azərbaycan iqtisadiyyatına təxminən 250 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyulub və bunun da təxminən yarısı xarici sərmayələrdir. Təbii ki, hər bir sərmayəçi milyonlarla vəsaitini yerləşdirmədən öncə araşdırmalarını və risklərin dəyərləndirilməsini aparır. Milyardlarla dollar investisiyanın cəlb edilməsi Azərbaycanın sərmayə cəlbediciliyinin göstəricisidir. Təbii ki, bu cür həcmdə sərmayələrin cəlb edilməsi üçün əlverişli biznes və investisiya mühiti ilə yanaşı, ən əsas amillər Azərbaycandakı siyasi və makroiqtisadi sabitlik, təhlükəsizlikdir.
Eyni zamanda, Azərbaycanın təşəbbüsü və fəal iştirakı ilə reallaşdırılan layihələr ölkəmizin dünyaya inteqrasiyasını sürətləndirib. Yerli və beynəlxalq magistrallar müasirləşdirilib, 6 beynəlxalq hava limanı inşa edilib, dəmiryolu infrastrukturu yenilənib, Xəzər dənizində böyük ticarət donanması yaradılıb, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu kimi strateji layihələr reallaşdırılıb. Bu layihələr nəinki Azərbaycanın, ümumilikdə bütün bölgə əhalisinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsində müstəsna rol oynayıb.
Son 14 ildə reallaşdırılan ən mühüm layihələrdən olan, Azərbaycanın təşəbbüsü və liderliyi ilə həyata keçirilən, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin "XXI əsrin layihəsi" adlandırdığı "Cənub qaz dəhlizi" layihəsi və onun tərkib hissələri olan TANAP və TAP layihələri isə enerji əməkdaşlığımızı genişləndirərək Azərbaycanı Avropanın böyük təbii qaz təchizatçılarından birinə çevirəcək.
Ölkədə aparılan hərtərəfli, məqsədyönlü siyasətin nəticəsi kimi, ÜDM, xarici ticarət göstəriciləri bir neçə dəfə artıb, rəqabətli iqtisadiyyat qurulub, yüksək səviyyəli infrastruktur biznes subyektlərinin xidmətinə verilib. Misal kimi, ölkənin giriş qapısı olan hava limanlarını, magistral, dəmir və dəniz yollarını, ucqar kəndlərə kimi uzanan qaz, elektrik, internet şəbəkələrini və şəhərlərin abadlaşdırılmasını qeyd etmək olar. Əldə olunan uğurlar dəfələrlə dünya mediası, nüfuzlu jurnal və qəzetlər vasitəsilə işıqlandırılıb və Azərbaycan dünyada etibarlı tərəfdaşa çevrilib.
Məhz bu uğurun davamı kimi də, xarici ölkələrdə Azərbaycanın və yerli ixracatçıların iqtisadi-ticarət maraqlarının daha dolğun qorunması və təmsil edilməsi, yerli məhsulların xarici ölkələrin bazarlarına çıxışının genişləndirilməsi, ixracın stimullaşdırılması ilə bağlı tədbirlərin tətbiqində səmərəliliyin və təsərrüfat subyektləri arasında işgüzar əlaqələrin qurulmasında çevikliyin artırılması məqsədilə ticarət nümayəndəliyi institutu təsis edildi. Hazırda, Azərbaycanın dörd - Moskva, Pekin, Varşava və BƏƏ-də ticarət nümayəndəsi fəaliyyət göstərir. Ticarət nümayəndəsi olaraq mənim əsas məqsədim Azərbaycan-BƏƏ arasında ticarət, sərmayə və turizm əlaqələrinin genişləndirilməsinə töhfə verməkdən ibarətdir.
- Azərbaycan Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə və Körfəz ölkələrinə nə təklif edir?
- BƏƏ və ümumilikdə Körfəz bazarı Azərbaycan üçün böyük maraq kəsb edir və Azərbaycanın bu bazara təklif edə biləcəyi qeyri-neft məhsulları çoxdur. Ənənəvi olaraq, hazırda Azərbaycanın qeyri-neft ixracı daha çox Rusiya Federasiyası, digər MDB ölkələri, Avropa istiqamətində yönəlib. Bu səbəbdən də, BƏƏ ilə hazırkı ticarət dövriyyəsi iki ölkənin mövcud iqtisadi potensialını əks etdirmir. Məsələn, 2016-cı il ərzində Azərbaycanın BƏƏ-yə ixracı təxminən 12 milyon ABŞ dolları həcmində, əsasən metallar, müxtəlif avadanlıqlar və meyvə olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanın ümumi ixracı həmin dövrdə 9 milyard ABŞ dolları və BƏƏ-nin illik idxalı 250 milyardı ABŞ dolları təşkil edib, təbii ki, bu rəqəm qənaətbəxş hesab edilə bilməz.
İxracın genişləndirilməsi istiqamətində böyük potensial var. Bu ilk növbədə kənd təsərrüfatı mallarına aiddir. Azərbaycan öz ənənəvi ixrac bazarlarında yüksək keyfiyyətli meyvə-tərəvəz təchizatçısı kimi tanınır. Biz də istəyirik ki, Azərbaycan məhsullarının dadını və keyfiyyətini BƏƏ bazarına da təqdim edək. Eyni zamanda, Azərbaycanın böyük ənənəyə malik kimya sənayesi var və metanol, müxtəlif polimerlər də BƏƏ bazarı üçün maraqlı ola bilər. Eləcə də, müxtəlif borular, plitələr, naqillər və digər sənaye məhsulları da potensial ixrac məhsulları kimi nəzərdən keçirilir.
Hazırda əsas məqsədimiz ixrac olan qeyri neft məhsullarının artımına nail olmaqdır. Bu istiqamətdə, Azərbaycan qeyri-neft ixracının təşviqi məqsədilə ölkə Prezidenti tərəfindən 2016-cı ildə “Made in Azerbaijan” konsepsiyası təqdim edilib, müvafiq hüquqi və institusional çərçivə yaradılıb. Bu qanunvericilik çərçivəsi şirkətlərin ixracla bağlı xarici ölkələrdə sertifikat və patent almasından başlayaraq, ixracla əlaqəli tədqiqat-inkişaf proqram və layihələrinə, ixrac missiyalarına çəkilən xərclərin dövlət büdcəsi hesabına ödənilməsinə kimi məsələləri də əhatə edir.
Bu dəstək mexanizmləri ilə bağlı intensiv olaraq praktiki işlər həyata keçirilir və artıq bir çox ölkəyə o cümlədən BƏƏ-yə və Səudiyyə Ərəbistanına ixrac missiyası təşkil edilib. Azərbaycan son altı ay ərzində WOP və “Gulfood” kimi hər il BƏƏ-də keçirilən beynəlxalq əhəmiyyətli ərzaq sərgilərində iştirak edib.
Bu tədbirlər çərçivəsində Azərbaycanda istehsal olunan pomidor, fındıq, nar şirəsi, alma, bal, quru süd, süd məhsulları, ət və ət məhsulları, pambıq çiyidi, şokolad məhsulları, konservləşdirilmiş pomidor, doğranılmış göbələk, limonad, quru meyvə və digər məhsullara böyük maraq göstərilmişdi və hazırda müvafiq danışıqlar aparılır.
İxracın təşviqi istiqamətində Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu ilə sıx əməkdaşlıq edirik.
- İxracın genişləndirilməsi üçün logistika məsələləri necə həll olunacaq?
- Təbii ki, ixracın genişləndirilməsi üçün logistikanın qurulması da çox vacibdir. Bu gün Azərbaycan malları BƏƏ bazarına əsasən İran ərazisindən keçməklə quru və hava yolu ilə daşınır. Yeri gəlmişkən, qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan və BƏƏ arasında kifayət qədər sıx hava bağlantısı da mövcuddur. Mart ayına kimi üç aviaşirkət bu xətlə sərnişin daşınması ilə məşğul olurdu - Azərbaycan Hava Yolları, “FlayDubai” və “AirArabia”. Həftəyə orta hesabla 40-45 uçuş olmaqla bu reyslər Azərbaycanda Bakı, Qəbələ, BƏƏ-də isə Dubai və Şarjadan həyata keçirilirdi. 2018-ci ilin mart ayından başlayaraq “Etihad” hava yolları şirkəti Bakıya mütəmadi uçuşlara başlayıb. Bununla da, sadaladığım şəhərlərin siyahısına Əbu-Dabi də əlavə olunub.
Uçuşların sayının artması Azərbaycanın yeni turizm istiqaməti kimi tanınmasının göstəricisidir. Hər il Azərbaycana gələn turistlərin sayı artır. Qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan tərəfi viza prosedurlarını asanlaşdıraraq ölkəmizin beynəlxalq statuslu hava limanlarında viza almaq imkanı yaradıb. Görülən işlər, Azərbaycanın qədim tarixi, füsunkar təbiəti, qonaqpərvərliyi, mədəni, müalicəvi və istirahət sahəsində müasir turizm infrastrukturu ölkəmizə gələn əcnəbilərin, xüsusilə BƏƏ-dən gələn turistlərin sayında böyük artıma səbəb olub. Belə ki, son üç il ərzində BƏƏ-dən gələn turistlərin sayı 30 dəfədən çox artıb və keçən il ərzində onların sayı 110 min nəfərə çatıb.
İnanırıq ki, BƏƏ vətəndaşları Azərbaycana daha çox gəldikcə və ölkəmizlə daha yaxından tanış olduqca, ikitərəfli ticarət və sərmayə münasibətlərinin inkişafı da daha böyük vüsət alacaq.
Qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanda yerli və xarici investorlar üçün əlverişli hüquqi rejim yaradılıb. İnvestorların hüquq və mənafelərinin qorunması, mülkiyyətin toxunulmazlığı, yerli və xarici sahibkarlara eyni şəraitin yaradılması, əldə edilmiş mənfəətdən maneəsiz istifadə olunması “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında”, “Xarici investisiyaların qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları və bir sıra normativ sənədləri ilə tənzimlənir. Azərbaycan hökuməti bir sıra xarici ölkələrlə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması ilə bağlı 53, investisiyaların təşviqi və qarşılıqlı qorunması haqqında 48 ölkə ilə sazişlər imzalayıb. Hər iki sahədə sazişlər BƏƏ ilə də imzalanıb.
Qeyd etmək lazımdır ki, prioritet iqtisadi fəaliyyət sahələri üzrə istehsal fəaliyyəti həyata keçirən sahibkarlıq subyektlərinin “İnvestisiya təşviqi sənədi” əsasında 7 il müddətində əldə etdikləri texnika və avadanlıqlara görə gömrük rüsumuna, əlavə dəyər, torpaq və əmlak vergilərinə 100 faiz, eləcə də, gəlir və mənfəət vergisinə 50 faiz güzəşt tətbiq edilir.
Həmçinin Azərbaycanda “Tik, idarə et, təhvil ver” modeli tətbiq edilir ki, bu da tikinti və infrastruktur obyektləri ilə əlaqədar investisiya layihələrinə investisiyaların cəlb olunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
- Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Azərbaycan qeyri-neft sektorunda sərmayələrin həcminə görə neçənci yerdədir?
- Qeyd etmək lazımdır ki, BƏƏ Azərbaycan qeyri-neft sektorunda sərmayələrin həcminə görə artıq 5-ci yeri tutur və biz inanırıq ki, bu istiqamətdə daha çox işlər görülə bilər. Yuxarıda qeyd edilənlər, Azərbaycan-BƏƏ iqtisadi münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi üçün böyük potensialın mövcud olduğunu göstərir. Biz də ticarət nümayəndəliyi olaraq bu potensialın gerçəkləşdiriməsi üçün bütün tərəfdaşlarla çalışmağa hazırıq.
Asya Hacızadə
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Əbu-Dabi