Gəncə, 6 dekabr, Rauf Hacıyev, AZƏRTAC

Kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının yüksəldilməsində və bu sahənin daha da inkişaf etdirilməsində sort və toxum çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Ölkədə aqrar sektorun inkişafına töhfə vermək istəyən, təsərrüfatını daha mənfəətli sahəyə çevirməkdə maraqlı olan hər bir fermer mütləq aqrar mütəxəssislərin məsləhətini dinləməli, yüksək sort və toxum əldə etməli, eyni zamanda, aqrotexniki qaydaları düzgün yerinə yetirməlidir.

Bu fikirləri Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin “Taxıl və paxlalı bitkilər” sahəvi laboratoriyasının müdiri, Əməkdar Kənd Təsərrüfatı İşçisi, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Qurbanov AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə müsahibəsində deyib.

Firudin Qurbanov bildirib ki, hazırda bir çox fermer genetik, yaxud potensial imkanı 30-40 sentner olan toxumlardan istifadə edir. Bu isə o deməkdir ki, bütün aqrotexniki tədbirlər düzgün yerinə yetirildikdə belə həmin bitki fermerə 40 sentnerdən yüksək məhsul verməyəcək. Lakin fermerlər bilməlidirlər ki, əkdikləri toxumdan 100-150 sentner məhsul götürmək mümkündür. Bunun üçün təsərrüfat sahibləri tərəfindən vacib şərtlərə mütləq riayət olunmalıdır. Əvvəla, əkin zamanı yüksək məhsuldarlıq göstəricisinə malik sortlara üstünlük verilməli, ikincisi, səpin keyfiyyəti yüksək olan toxumlar əldə edilməlidir.

“Əgər fermer məhsuldar sortlara və səpin keyfiyyəti yüksək olan toxumlara malikdirsə, məhsulun əkinindən biçininə qədər aqrotexniki tədbirləri həyata keçirərək yüksək məhsuldarlıq əldə edə bilər”, - deyə alim bildirib.

O qeyd edib ki, hazırda təsərrüfatlarda fermerlərin rastlaşdığı ən böyük çətinlik onlarda məhsuldar sortların və yüksək səpin keyfiyyətinə malik toxumların olmamasıdır. Bəzən fermerlər daha gözəl görünüşlü, təmiz və dərmanlanmış, lakin sort olaraq 30-40 il, hətta 50-60 il bundan əvvəl alınmış, bioloji qocalmış toxumlardan istifadə edib, yüksək məhsuldarlığa nail olacaqlarını düşünürlər. Hətta fermerlər mənşəyi bilinməyən, yaxud xaricdən gətirilmiş toxumlardan da istifadə edirlər. Bu cür toxumlar isə tərkibində GMO olma ehtimalına görə riskli toxumlar sayılır. Çox hallarda isə təsərrüfat sahibləri əkin üçün toxumu ya öz məhsulundan götürür, ya da əmtəəlik məhsuldan istifadə edirlər. Göstərilən halların heç birində həmin toxumların sənədi olmur, mənşəyi isə bilinmir. Təbii ki, belə olan halda təsərrüfatçının zəhməti də heç bir səmərə vermir.

Avropa və Amerika ölkələrinin əkində yüksək məhsuldarlıq əldə etmələri ilə fərqləndiyini bildirən biologiya üzrə fəlsəfə doktoru diqqətə çatdırıb ki, bu ölkələrdə bir sortun yaşama müddəti 3-5 ildir. Çünki, yeni alınmış sortlar bir neçə il əkildikdən sonra, daha məhsuldar sortlar yaradılır və fermerlərə təklif olunur. Bu o deməkdir ki, həmin ölkələrdə həm də sortalma işi yüksək səviyyədədir.

Aqrar sahənin inkişafı üçün sort və toxum işinin yüksəldilməsinin vacibliyini vurğulayan F.Qurbanov deyib ki, keçmiş Sovet İttifaqı dövründə hər rayonun bir kolxozu həm də toxumçuluq müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərib. Rayon üçün lazım olan əksər bitkilərin toxumu həmin ərazinin torpaq-iqlim şəraiti ilə eyni olan təsərrüfatda yetişdirilib. Daha sonra isə yetişdirilən toxumlar rayonun digər təsərrüfatlarına paylanıb.

“Bu gün hər bir rayonun mikroiqlim xüsusiyyətlərinə uyğun toxumçuluq təsərrüfatlarının fəaliyyətinə ehtiyac var. Ona görə də ayrı-ayrı fermerlər sahələrinin bir hissəsində həmin rayonun torpaq-iqlim şəraitinə uyğun toxumçuluq təsərrüfatlarının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etməlidirlər”, - deyə Firudin Qurbanov qeyd edib.

Son illər Aqrar Universitetin sort-toxum işində, xüsusən də özünün məhsuldar və yüksək keyfiyyət göstəricilərinə malik “ADAU-80”, “Gəncə”, “Məhsuldar” qarğıdalı, “Qismət” tritikale və “Qırmızı buğda–1”, “Nurcahan”, “Qələbə” yumşaq buğda sortlarının alınmasında böyük uğurlar qazandığını deyən F.Qurbanov bildirib ki, fermerlər bu cür sortları öz təsərrüfatlarında əkməklə daha yüksək məhsuldarlığa nail ola bilərlər.