Gəncə, 17 aprel, Rauf Hacıyev, AZƏRTAC

Hazırda dünyada baş verən kəskin iqlim dəyişiklikləri bütün sahələrə olduğu kimi, meyvə bitkilərinin inkişafına da müəyyən qədər təsir göstərərək onların uyğunlaşma prosesini çətinləşdirib. Buna baxmayaraq, tətbiq olunan düzgün aqrotexniki qulluq nəticəsində meyvə bitkiləri üçün yaranmış təhlükəni uzaqlaşdırmaq və yaxud mövcud təsirləri zəiflətmək mümkündür.

Bu sözləri AZƏRTAC-a müsahibəsində Gəncəbasarda meyvəçiliyin inkişaf perspektivlərini şərh edən Aqrar Universitetin professoru Zaur Həsənov deyib.

Alim bildirib ki, meyvə bitkiləri qışda, tumurcuqlar yatan dövrdə 3-5 dərəcəyə qədər şaxtaya dözə bildikləri halda çiçəklər açıldıqda onların əksəriyyəti 1-2 dərəcə soyuqda belə məhv olur. Ona görə də ilk növbədə meyvə bitkilərinin çiçəklərinin soyuqdan və şaxtadan mühafizəsini təmin etmək üçün bağçalarda adi halda tökülmüş yarpaqları bir yana toplayıb küləyin istiqamətində ağaca tüstü vermək lazımdır. Ağaclara verilən tüstü zamanı şaxta və soyuq hava tüstünün içərisindən keçərək isinir və çiçəklərin zədələnməsinin qarşısını alır.

Lakin unutmaq olmaz ki, çiçəklərin zədələnməsi müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər. İlk növbədə, meyvə bitkiləri bir sıra patoloji amillər- müxtəlif xəstəliklər, ziyanvericilər vasitəsilə və dişiciyin yeyilməsi zamanı zədələnə bilir. Təbii ki, göstərilən patoloji amillər, xüsusilə də çoxsaylı xəstəliklər erkəkciyə yaxud dişiciyə müəyyən dərəcədə təsir göstərir ki, həmin vaxt bitkilərdə meyvə əmələ gələ bilmir.

Professor Zaur Həsənov deyir ki, bağbanlar və sahibkarlar gəlirli təsərrüfat qurmaq üçün meyvəçilikdə məhsuldarlığa təsir göstərən bioloji amillərdən də məlumatlı olmalıdırlar. Belə ki, bioloji baxımdan tozlanmayan bitkilərdə meyvə əmələ gəlmir. Yalnız mayalanması güclü olan, sağlam ekoloji şəraitdə yetişən, patoloji amilləri məhdud bitkilərdən yüksək məhsul almaq mümkündür. Unutmaq olmaz ki, meyvə bitkilərinin əksəriyyəti özü barlıdır. Yəni, özü-özünü tozlandırıb məhsul verə bilir. Bitkilərin bir qrupu iki evlidir. Yəni erkəkcik tozcuğu bir ağacda, dişicik isə digər ağacda olur. Belə halda bağbanlar meyvə bitkilərini yanaşı əkməlidirlər ki, tozlayıcı ilə tozlanan bitkilər bir-birini tozlaya bilsinlər.

Zaur Həsənov bağ sahibləri üçün təsərrüfata ciddi ziyan vuran üçüncü səbəbin ekoloji amillərdən asılı olduğunu qeyd edir. İstər həşəratlar vasitəsilə, istərsə də küləklə tozlanan bitkilər üçün mütləq əlverişli şərait olmalıdır. Meyvə bitkilərinin əksəriyyəti entomofil, yəni həşəratlar vasitəsilə tozlandığı üçün hava şəraitinin mülayim yaxud isti olması lazımdır. Digər bitkilər isə animofil-külək vasitəsilə tozlanan olduğundan onlar üçün küləkli havanın olması vacibdir. Ekoloji amillər içərisində yağış, şaxta, duman, çiskin kimi təbii hadisələr, ilk növbədə, həşəratların hərəkət və uçma imkanını məhdudlaşdırır ki, bunlar da məhsuldarlığa mənfi təsir göstərir.

Odur ki, bağbanlar, təsərrüfat sahibləri yüksək məhsuldarlığa nail olmaq üçün bölgənin yerli iqlim şəraitini, torpağın xüsusiyyətini, meyvə bitkilərinin vegetasiya dövrünü, ərazinin ekoloji vəziyyətini və bir sıra amilləri mütləq nəzərə almalıdırlar. Bağçılıq təsərrüfatı yaratmaq istəyənlər bilməlidilər ki, fəaliyyət üçün Gəncəbasar bölgəsində münbit torpaq-iqlim şəraiti mövcuddur. Bu bölgədə həm quru, yarım rütubətli, həm də rütubətli ərazilərin olması aran hissəsində daha çox çəyirdəkli meyvə bitkiləri və subtropik meyvə bitkiləri - xırnik, nar, innab, əncir üçün olduqca əlverişli şərait yaradır.

Dağətəyi bölgələrdə, xüsusən də Göygöl rayonunun ətrafındakı yüksəkliklərə doğru qalxdıqca rütubətlik artdığı üçün bitkilərin vegetasiya dövrü qısalır. Buna görə də həmin ərazilər əsasən tumlu meyvə bitkiləri və giləmeyvəli moruq, böyürtkən, firəng üzümü, qarağat bitkisinin inkişafı üçün əlverişli hesab olunur. Dağətəyi bölgələrdə düzgün elmi əsaslarla əkilən bitkilərdə xəstəliklər və zərərvericilər nisbətən az olduğu üçün təsərrüfatda kimyəvi zəhərlər az işlənir. Belə olduqda isə əldə olunan məhsul ekoloji cəhətdən saf, meyvələr isə daha dadlı olur. Aran yerlərində isə həşəratların və xəstəliklərin sayı çox olduğu üçün zərərvericilərlə mübarizədə kimyəvi maddələrdən geniş istifadə olunur. Yetişdirilməsində kimyəvi zəhərlər istifadə edilmiş meyvələr yüksək udmaq qabiliyyətinə malik olduğundan həmin zəhərlər meyvənin tərkibində uzun müddət qala bilir. Ona görə də təsərrüfat sahibləri bağlarında vaxtlı-vaxtında aqrotexniki qulluq aparmalıdırlar ki, bitkilər həm möhkəm və davamlı, həm də yüksək müqavimət qabiliyyətli olsunlar.

Bir sözlə, düzgün aqrotexniki tədbirlər və suvarma həyata keçirməklə Gəncəbasar bölgəsində bağçılıqda meyvələrin saf, sağlam çeşidini təmin etmək və yüksək məhsul əldə etmək mümkündür.