Bakı, 23 aprel, AZƏRTAC

Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin (BMTM) təşkilatçılığı ilə Prezident Kitabxanasının şöbə müdiri, AMEA Tarix İnstitutunun elmi işçisi Nazim Mustafanın müəllifi olduğu “İrəvan şəhəri” adlı kitabın təqdimatına həsr olunmuş vebinar keçirilib.

Mərkəzin mətbuat xidmətindən AZƏRTAC-a bildiriblər ki, “Azərbaycanın Ermənistandakı tarixi varlığı” adlı vebinarda çıxış edən BMTM-in şöbə müdiri Cavid Vəliyev kitabda Ermənistanda Azərbaycanın tarixi varlığı və mədəniyyəti haqqında ətraflı məlumat verildiyini diqqətə çatdırıb. O qeyd edib ki, əsər həm tarixi, həm də siyasi baxımdan çox əhəmiyyətli vəsaitdir. Kitab erməni mənbələri əsasında yazılıb.

Sonra çıxış edən BMTM-in İdarə Heyətinin sədri Fərid Şəfiyev bütün akademik işlərdə faktlara əsaslanan yanaşmanın sərgilənməsinin vacibliyini vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, İrəvan şəhərinin tarixi Azərbaycan üçün çox vacibdir və sözügedən kitab həm tarixi, həm də gələcək nəsillərin məlumatlanması baxımından önəmlidir. “Münaqişənin yekun həllindən danışırıqsa, azərbaycanlı qaçqınlar Ermənistana qayıtmalıdır. Bu, ədalətin tam şəkildə bərpası deməkdir. Prezident İlham Əliyevin də dediyi kimi, bizim Ermənistana qarşı ərazi iddiamız yoxdur, amma hüquqi və tarixi baxımdan oradakı irsimizə, tariximizə iddiamız var. Postmünaqişə dövrünə dair müzakirələrdə heç kim Azərbaycanın Ermənistandakı mədəni irsindən danışmır. Xarici ekspertlər, tarixçilər və siyasətçilər isə ermənilərin Azərbaycanda olan mədəni irsi ilə əlaqədər suallar qaldırırlar. Artıq bu paradiqmanı dəyişmək lazımdır, - deyə F.Şəfiyev bildirib.

Daha sonra təqdimatla çıxış edən kitabın müəllifi Nazim Mustafa deyib ki, əsər, əslində, ittiham aktı kimi də qəbul oluna bilər. Belə ki, bu qədər tarixi və mədəni irsi olan bir xalqın irsini yox etməyin özü cinayətdir.

İrəvanda mövcud olmuş mədəniyyət abidələri, meydanlar, karvansaralar, hamamlar, dəyirmanlar və küçələr haqqında məlumat verən müəllif qeyd edib ki, bütün bu tarixi yerlər Azərbaycan, türk dilinə məxsus adlar daşıyıb. 1905-1906-cı illərdə törədilən kütləvi qırğınlardan sonra ilk dəfə Cənubi Qafqazda ermənilərə məxsus anklavlar yaranıb. 1918-1920-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı törədilən soyqırımlarda təkcə İrəvan quberniyasında təqribən 135 min soydaşımız soyqırımına və deportasiyaya məruz qalıb. Firudin bəy Köçərli, Əziz Əliyev, Mustafa bəy Topçubaşov, Miryusif Mirbabayev, Həbib bəy Səlimov kimi görkəmli şəxslər İrəvanda doğulublar. Bizim oradakı mədəni irsimizə qarşı vandalizm aktı törədilib. Xan sarayı, Sərdar məscidinin 2014-cü ildə qalan qalıqları dağıdılıb. Göy məscid fars məscidi kimi təqdim olunur. Digər məscidlərin hamısı məhv edilib.

Müəllif bildirib ki, 1828-ci ildə İrəvanda azərbaycanlı əhalinin sayı ümumi əhalinin 75,6 faizini təşkil edirdi, 1989-cu ildə isə bu rəqəm 0 faiz idi. Nəticə olaraq onu demək istərdim ki, İrəvan şəhərində Azərbaycan xalqına qarşı genosid, etnosid və kulturosid kimi aktlar həyata keçirilib.